Gần đây, một số DN xăng dầu đầu mối đã công bố lãi “khủng”, nhất là trong bối cảnh giá xăng dầu thế giới liên tục giảm sâu. Điển hình như Petrolimex, theo báo cáo tài chính hợp nhất mới công bố, trong quý 2/2015 DN này đã có mức lãi sau thuế hơn 1.125 tỷ đồng, tăng 170% so với quý 2/2014. Lũy kế 6 tháng đầu năm, Petrolimex đạt mức lợi nhuận sau thuế là 1.586 tỷ đồng, tăng 137% so với cùng kỳ năm 2014.
Có ý kiến cho rằng, kết quả này có được là nhờ liên bộ “ưu ái”, khi tăng chi phí định mức mỗi lít xăng RON 92 từ 860 đồng/lít lên 1.050 đồng/lít; dầu diesel lên 950 đồng/lít, dầu madút lên 600 đồng/lít và duy trì lợi nhuận định mức 300 đồng/lít xăng.
Lợi nhuận định mức xăng dầu không lớn
Phản hồi vấn đề này, ông Nguyễn Anh Tuấn, Cục trưởng Cục Quản lý giá, Bộ Tài chính cho biết, theo quy định hiện hành, việc xây dựng giá cơ sở quy định làm căn cứ để điều hành giá bán xăng dầu trong nước trong từng thời kỳ.
Trong giá cơ sở, tại Điều 5 Thông tư liên tịch số 39/2014/TTLT-BCT-BTC ngày 29/10/2014 quy định chi phí kinh doanh xăng dầu định mức, lợi nhuận định mức để tính giá cơ sở.
Chi phí kinh doanh xăng dầu định mức quy định nói trên có thể trùng, có thể cao hơn và cũng có thể thấp hơn chi phí thực tế tại từng thời điểm của từng DN. “Việc quy định định mức như vậy sẽ có tác dụng tích cực tác động đến hoạt động kinh doanh của DN, khuyến khích DN lựa chọn bạn hàng, thời cơ giá nhập tốt, tổ chức mạng lưới kinh doanh hợp lý để có giá vốn thực tế thấp hơn giá cơ sở thì sẽ có lợi nhuận cao hơn mức lợi nhuận định mức quy định 300 đồng/lít,kg được tính trong giá xăng, dầu”, ông Tuấn nói.
Ngược lại, chi phí này cũng có thể tạo ra sức ép đối với các DN tổ chức mạng lưới kinh doanh chưa hợp lý... có chi phí kinh doanh cao hơn chi phí kinh doanh định mức, dẫn đến lợi nhuận sẽ ít, thậm chí không có lợi nhuận phải tích cực tổ chức lại hoạt động kinh doanh để mang lại hiệu quả.
Còn quy định lợi nhuận định mức trong cơ cấu giá cơ sở (300 đồng/lít,kg), ông Tuấn cho biết, đây là mức lợi nhuận giúp DN duy trì hệ thống, ổn định kinh doanh và tạo lập thị trường.
Nếu so sánh với các ngành kinh doanh khác thì việc quy định về lợi nhuận định mức như vậy không phải là lớn, cụ thể: nếu so sánh 300 đồng/lít,kg tính trên giá bán xăng dầu hiện nay (18.530 đồng/lít xăng RON 92) thì tỷ suất lợi nhuận đạt 1,62%.
Trong thời điểm giá xăng dầu cao (ngày 19/6/2015 giá xăng RON 92 là 20.710 đồng/lít) thì tỷ suất lợi nhuận chỉ đạt 1,45% - tỷ suất này thấp hơn nhiều so với lãi suất tiền gửi ngân hàng tại các thời điểm tương ứng.
“Tuy nhiên, không phải bất cứ thời điểm nào doanh nghiệp cũng được lợi nhuận 300 đồng/lít,kg, thực tế có những thời điểm Liên Bộ yêu cầu các doanh nghiệp chia sẻ với người tiêu dùng, không tính hoặc không tính đầy đủ 300 đồng/lít,kg, ví dụ như trong suốt thời điểm Quý I năm 2014”, ông Tuấn khẳng định.
Không gây quỹ, sẽ không có nguồn để bình ổn giá
Cùng với chi phí kinh doanh và lợi nhuận định mức, một nội dung nữa cũng được dư luận quan tâm là sự cần thiết (hay không cần thiết) của Quỹ Bình ổn giá (BOG) xăng dầu.
Theo ông Nguyễn Anh Tuấn, trong điều kiện chuyển điều hành giá sang cơ chế thị trường có sự điều tiết của Nhà nước ở nước ta hiện nay, những biện pháp như trợ giá bán xăng dầu sẽ không còn phù hợp và vi phạm cam kết khi gia nhập WTO.
Trong bối cảnh đó, để có những biện pháp tài chính, tiền tệ khi cần thiết nhằm bình ổn giá xăng dầu trong nước khi thị trường có những biến động bất thường, thì Quỹ BOG là một giải pháp cần thiết và phù hợp. Thực tế đó đã mang lại hiệu quả nhất định, góp phần tích cực vào việc BOG thị trường xăng dầu, kiềm chế lạm phát, không làm đảo lộn sản xuất kinh doanh nói riêng và không gây ra những bất ổn về kinh tế xã hội.
"Đơn cử như giai đoạn Tết Nguyên đán vừa qua (từ ngày 24/2/2015), giá cơ sở kỳ công bố cao hơn giá cơ sở liền kề gần 2.500 đồng/lít xăng RON 92 - liên bộ đã cho sử dụng Quỹ BOG ở mức 2.448 đồng/lít ,trường hợp không sử dụng Quỹ BOG như vậy sẽ phải điều chỉnh tăng giá bán xăng dầu trong nước tương ứng (tăng giá bán xăng khoảng 2.500 đồng/lít)", ông Tuấn cho biết.
Hoặc tại thời điểm ngày 11/3/2015, theo ông Tuấn, giá cơ sở kỳ công bố cao hơn giá cơ sở liền kề 3.462 đồng/lít xăng RON 92, tại thời điểm này nếu không có công cụ Quỹ BOG sẽ phải tăng giá toàn bộ phần chênh lệch này (tăng 3.462 đồng/lít xăng khoáng), tuy nhiên để góp phần kiềm chế mức tăng giá, Liên Bộ đã cho phép sử dụng Quỹ BOG (1.852 đồng/lít xăng khoáng) và chỉ tăng giá 1.610 đồng/lít (thay vì mức 3.462 đồng/lít).
Giá xăng dầu được giữ ổn định trong giai đoạn này góp phần làm giảm áp lực lên mặt bằng giá cả thị trường dịp trước, trong và sau Tết Nguyên đán Ất Mùi 2015 và lần đầu tiên trong 10 năm gần đây, chỉ số giá tiêu dùng giảm trong tháng có Tết Nguyên đán, tạo điều kiện cho người dân mua sắm Tết.
“Nếu trong trường hợp trước đó, bối cảnh giá xăng dầu thấp mà ta không gây Quỹ BOG sẽ không thể có nguồn để sử dụng khi giá xăng dầu thế giới tăng trở lại. Đặc biệt việc điều hành giá xăng dầu trong nước được đặt trong bối cảnh phụ thuộc vào biến động của giá xăng dầu thế giới, mà giá xăng dầu thế giới thường xuyên biến động bất thường, tăng giảm khó lường và không thể dự báo xu hướng”, ông Tuấn nói.
Hơn nữa, cơ chế trích lập, sử dụng Quỹ; lãi phát sinh và số dư Quỹ cũng rất công khai, minh bạch, có sự giám sát sát sao của Liên Bộ và xã hội thông qua việc công khai thông tin hàng quý.
Vì vậy ông Tuấn cho rằng: "Việc hình thành Quỹ Bình ổn giá đã đem những lợi ích nhất định không chỉ đối với người tiêu dùng mà cả thương nhân kinh doanh xăng dầu đầu mối và nền kinh tế - xã hội. Theo đó, nhờ cơ chế trích lập, quản lý và sử dụng Quỹ BOG, người tiêu dùng được dùng xăng, dầu ổn định hơn, giảm tần suất và mức độ điều chỉnh. Đồng thời, giảm được tần suất và mức điều chỉnh tăng giá bán xăng dầu, trong bối cảnh giá xăng dầu thế giới biến động phức tạp khó lường, góp phần kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, duy trì tăng trưởng và ổn định an sinh xã hội"./.
