Đây là một trong những nhận định được nêu tại Hội thảo “Nâng cao hiệu quả công tác cổ phần hoá tại các doanh nghiệp nhà nước và vai trò của Kiểm toán Nhà nước”, diễn ra sáng ngày 24/11.
Rủi ro lớn nếu định giá DNNN thấp hơn giá trị thực
Phát biểu tại hội thảo, GS.TS Đoàn Xuân Tiên, Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước (KTNN) cho biết, mục đích của hội thảo nhằm phân tích, đánh giá, trao đổi những khó khăn, vướng mắc, sơ hở trong quá trình cổ phần hóa, những kiến nghị nâng cao hiệu quả hoạt động doanh nghiệp (DN) sau cổ phần hóa và làm rõ vai trò của KTNN trong công tác kiểm toán xác định giá trị DN nhà nước (DNNN) trước cổ phần hóa. Hội thảo cũng là nơi các chuyên gia chia sẻ các bài học, kinh nghiệm quốc tế về đổi mới, cơ cấu lại DNNN và vai trò của các cơ quan kiểm toán tối cao trong lĩnh vực này.
Đánh giá về tình hình thực hiện cổ phần hóa thời gian qua, các chuyên gia tại hội thảo cho rằng, bên cạnh những kết quả đạt được, vẫn nhiều bất cập như: xác định giá trị DN chưa chính xác; tiến độ cổ phần hóa, thoái vốn còn chậm; phê duyệt phương án sử dụng đất còn nhiều vướng mắc; phê duyệt phương án cơ cấu lại DNNN còn chậm; quyết toán bàn giao sang công ty cổ phần của các DN cổ phần hóa còn chậm…
Nhiều DN sau cổ phần hóa chưa tuân thủ quy định về đăng ký giao dịch, niêm yết trên thị trường chứng khoán, qua đó chưa cải thiện thực chất công tác quản trị của DN. Chuyển giao quyền đại diện chủ sở hữu về SCIC hoặc Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại DN còn bất cập. Cơ chế phối hợp giữa Ủy ban Quản lý vốn với các bộ, ngành, địa phương, tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước còn bất cập...
Theo ông Vũ Đức Nguyên - hội viên ACCA (Hiệp hội Kế toán công chứng Anh), Phó Tổng giám đốc Deloitte Việt Nam, cổ phần hóa đem lại cơ hội cung cấp dịch vụ công đạt được mục tiêu và hiệu quả cao, kích thích nền kinh tế ở diện rộng hơn, cho phép chuyển rủi ro từ nhà cung cấp khu vực công sang khu vực tư nhân; cung cấp cơ hội đảm bảo đầu tư vào khu vực tư nhân trong việc cung cấp các dịch vụ. Tuy nhiên, cổ phần hóa DNNN cũng đem lại những rủi ro lớn về việc có thể định giá các DNNN thấp hơn giá trị thực. Điều này dẫn đến không thể phục hồi lại giá trị DN và Nhà nước mất đi sự kiểm soát đối với các dịch vụ hoặc chức năng ở khu vực công đã cổ phần hóa.
Kinh nghiệm quốc tế cho thấy cổ phần hóa không nên được xem như là “giải pháp vàng” hoặc giải pháp chữa trị thần kỳ cho các hoạt động công - DNNN vốn dĩ đã không hiệu quả. Việc đa dạng hóa sở hữu giúp cải thiện việc ra quyết định của DN, áp dụng các thực tiễn kinh doanh phù hợp hơn và nguồn vốn đa dạng hơn, tuy nhiên cơ hội chỉ có thể hiện thực hóa nếu có chiến lược, giải pháp cải cách quản trị DN hiệu quả hỗ trợ.
Trong quá trình cổ phần hóa, chuyên gia của Deloitte nhấn mạnh, việc xác định giá trị DN trước khi cổ phần là giai đoạn then chốt, làm tiền đề cho việc phê duyệt phương án cổ phần hóa về sau. Theo đó, việc kiểm toán kết quả định giá DNNN do KTNN tiến hành có ý nghĩa quan trọng, không chỉ dừng lại ở việc xác định tăng giá trị thực tế vốn Nhà nước, kiến nghị xử lý tài chính mà còn đánh giá thực trạng công tác định giá DN, các tồn tại bất cập đang diễn ra trong quá trình cổ phần hóa để kịp thời kiến nghị sửa đổi cơ chế chính sách hiện hành.
Cần có hướng dẫn về các thông lệ tốt trong định giá DNNN
Thực tế kết quả kiểm toán qua các năm gần đây của các DN trong tiến trình cổ phần hóa, do KTNN thực hiện đã chỉ ra những hạn chế trong việc xác định giá trị DN và xử lý các vấn đề tài chính trước khi chính thức công bố giá trị DN cổ phần hóa, nhất là việc lựa chọn phương pháp định giá, xác định giá trị thương hiệu, lợi thế kinh doanh, giá trị các khoản đầu tư tài chính, giá trị quyền sử dụng đất...
Nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phải tiến hành một số phương pháp định giá để cân nhắc giá bán phù hợp nhất, ông Vũ Đức Nguyên cũng khuyến nghị các cuộc định giá cần chuyên gia độc lập. Cơ quan Kiểm toán Tối cao nên đảm bảo là các mô hình định giá khác nhau được sử dụng dựa trên các phương pháp phù hợp và hợp lý, tuân theo các nguyên tắc được quốc tế công nhận. Việc định giá cần được thực hiện độc lập với quan điểm của cả người mua tiềm năng và của cơ quan quản lý tài sản hiện tại.
“Điều quan trọng là cơ quan Kiểm toán Tối cao giữ được tính độc lập với việc định giá và quy trình cổ phần hóa DN. Điều này giúp ngăn ngừa mâu thuẫn về quyền lợi phát sinh trong quá trình kiểm toán theo luật định” - ông Vũ Đức Nguyên cho biết.
Mặc dù vậy, việc xác định giá trị thực tế của một DN chỉ là một trong những yếu tố cần cân nhắc để đảm bảo việc cổ phần hóa DN thành công và tối đa hóa lợi ích cho công chúng. Để đạt được giá trị tốt nhất trong cổ phần hóa DN, điều quan trọng là cần hiểu được mức độ quan tâm của thị trường đối với việc mua lại DN này.
Kinh nghiệm cổ phần hóa DNNN của các nước cho thấy, trong nhiều vụ cổ phần hóa của DNNN quốc tế rất phức tạp và Chính phủ phải có trách nhiệm cung cấp thông tin, định hướng rất chi tiết cho các DN tiềm năng về DNNN muốn cổ phần hóa này.
Trong trường hợp đó, các cơ quan Kiểm toán Tối cao có thể hỗ trợ Chính phủ bằng cách xây dựng một bộ tài liệu hướng dẫn các thông lệ tốt nhất về định giá DNNN trước khi cổ phần hóa, trên cơ sở tập hợp các kết quả và đề xuất hoàn thiện từ các cuộc kiểm toán định giá DNNN trước cổ phần hóa đã thực hiện./.
