Trước thềm năm học mới: Đã có 'gậy' để chống loạn sách tham khảo

Đó là một số nội dung trong Thông tư quy định về quản lí và sử dụng xuất bản phẩm tham khảo trong các cơ sở giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông và giáo dục thường xuyên mà Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành, có hiệu lực từ 20/8/2014.

5 yêu cầu cơ bản 

Giữa một "rừng" sách tham khảo, chọn những cuốn sách sao cho phù hợp, thật không đơn giản                  Ảnh: TL

Sách tham khảo trong nhà trường nhiều năm qua đã được coi là những tài liệu dùng để ôn tập, củng cố, bổ trợ, nâng cao kiến thức; rèn luyện kĩ năng và phát triển nhân cách cho học sinh và giáo viên.

Tuy nhiên, ngoài những tác dụng như trên, thì cũng gây không ít “tác dụng phụ”. Phụ huynh học sinh thì phải chi nhiều tiền (sách tham khảo đắt hơn sách giáo khoa, mỗi cuốn có giá từ vài chục đến hàng trăm ngàn đồng), giáo viên thì đau đầu vì mất công chọn sách, hiệu trưởng các trường thì bị những người mang danh cán bộ của các nhà sách, quen biết trong ngành… đến tiếp thị. Chưa kể, những “thóc, sạn” trong sách tham khảo nhiều lần khiến dư luận “dậy sóng”…  

Nhằm chấn chỉnh lại việc “loạn” sách tham khảo, Thông tư số 21/2014/TT-BGDĐT nêu rõ, xuất bản phẩm tham khảo (bao gồm  sách in, sách chữ nổi, tranh, ảnh, bản đồ, bản ghi âm, ghi hình) được lựa chọn sử dụng trong các cơ sở giáo dục phải đảm bảo các yêu cầu sau: 1- Phù hợp với mục tiêu, nội dung chương trình giáo dục do Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành; 2- Đảm bảo tính khoa học, tính chính xác, tính sư phạm và tính thẩm mĩ; 3- Phù hợp với tâm sinh lí lứa tuổi; không trái với văn hóa, lịch sử, địa lí, đạo lí và thuần phong mĩ tục Việt Nam; phù hợp với xu hướng hội nhập quốc tế; 4- Có tác dụng giáo dục tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc; đảm bảo giữ gìn an ninh chính trị, trật tự xã hội và giữ vững chủ quyền quốc gia; 5- Không vi phạm các quy định của pháp luật.

Thông tư cũng quy định, giáo viên không được sử dụng những nội dung vượt quá chuẩn kiến thức, kĩ năng của chương trình, sách giáo khoa trong các xuất bản phẩm tham khảo để kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh, học viên trong quá trình dạy học.

Trách nhiệm của giáo viên và cán bộ quản lí giáo dục là phải lựa chọn và cung cấp danh mục xuất bản phẩm tham khảo cho học sinh.  Việc thanh tra, kiểm tra thực hiện những quy định thuộc trách nhiệm của các sở giáo dục, phòng giáo dục và đào tạo. Nếu phát hiện xuất bản phẩm tham khảo có nội dung sai sót, không phù hợp hoặc có biểu hiện vi phạm pháp luật, phải báo cáo cơ quan có thẩm quyền để có biện pháp xử lý kịp thời, đình chỉ những xuất bản phẩm này.

Lo ngại chậm chuyển biến

Tra cứu cụm từ “sách tham khảo”, ngay tại một trang web thôi, đã đưa ra con số tới 30 nghìn tựa sách. Sách mang cái “mũ” tham khảo, đúng là nhiều như cây rừng.

Tại Hà Nội, theo khảo sát của phóng viên, từ lớp 3 trở lên, các sách tham khảo về tự nhiên, xã hội và tiếng Anh chiếm một số lượng lớn trên kệ của các nhà sách, lên tới hàng ngàn cuốn.

Một phụ huynh có con học tiểu học cho biết: “Chỉ một nhà sách ở phố Nguyễn Xí, sách tham khảo cấp tiểu học có trên 100 sách khác nhau, sách tham khảo cho các cấp THCS, THPT có khoảng 500 đầu sách. Trong số đó, văn mẫu chiếm số lượng áp đảo trong số sách tham khảo các cấp dưới các tên gọi “150 bài văn mẫu”, “200 bài văn mẫu”, hoặc “Để học tốt môn văn”.

Năm học 2013 – 2014, NXB Giáo dục đã đưa ra một danh mục tài liệu tham khảo cho các Sở GD - ĐT trên cả nước dựa vào để hướng dẫn các cơ sở giáo dục triển khai bổ sung sách mới cho thư viện trường học. Danh mục bao gồm gần 500 cuốn sách và tài liệu, trong đó, cấp tiểu học có 158 cuốn, THCS có 94 cuốn, THPT có 73 cuốn, còn lại là sách dùng chung và các tạp chí, chuyên san, tranh ảnh, đĩa hình…

NXB Giáo dục cho biết, đây không phải là danh mục bắt buộc, nhưng là căn cứ để các đơn vị chức năng quản lý được chất lượng nguồn sách và đánh giá, xếp loại thư viện trường học. Và danh mục sách tham khảo của năm 2013 - 2014 đã được coi là một sự giảm thiểu vì năm học 2012 - 2013 số sách tham khảo mà NXB này đưa ra lên tới trên 700 đầu sách.

Không ít ý kiến hoài nghi về tác dụng của các sách tham khảo, và cho rằng, học sinh đang phải học quá nặng, chương trình cần tiếp tục giảm tải. Một số bài trong sách giáo khoa còn phải bỏ bớt thì nhà trường không nên đưa thêm sách tham khảo cho học sinh học nữa.