Khảo sát của WB cho thấy, tình trạng trả phí ngoài quy định khi sử dụng dịch vụ công là khá phổ biến. Tâm lý chung của người dân là thà mất tiền còn hơn phải đương đầu với các thủ tục rắc rối.
Theo nghiên cứu của WB, khi sử dụng dịch vụ công, người dân phải trả phí ngoài quy định. Trong số những người có sử dụng dịch vụ, tỷ lệ người dân phải trả phí ngoài quy định cho cảnh sát giao thông là cao nhất, chiếm 47% số người trả lời. Hơn 30% cho rằng, phải trả chi phí ngoài quy định khi xin học cho con. Khi xin việc trong cơ quan nhà nước có tỷ lệ 29%. Dịch vụ y tế và giấy phép xây dựng, sửa chữa nhà cửa có tỷ lệ khoảng 25%.
 |
|
Rất nhiều người dân chấp nhận trả phí ngoài quy định khi sử dụng dịch vụ công. Ảnh: H.Thu
|
Thậm chí một số người vẫn phải trả chi phí ngoài quy định ngay cả với những loại dịch vụ mà thông thường không ai nghĩ điều này có thể xảy ra như khi người nghèo sử dụng “bảo hiểm phúc lợi xã hội” và “đăng ký khai sinh” cho trẻ sơ sinh.
Trong số các loại chi phí phải trả ngoài quy định thì xin cấp sổ đỏ hay xin việc trong cơ quan Nhà nước là lĩnh vực phải trả các khoản tiền lớn hơn so với các dịch vụ khác.
Những người tự đánh giá mình thuộc nhóm nghèo có xu hướng thừa nhận tham nhũng ở cấp địa phương nhiều hơn. Trong khi những người thuộc nhóm giàu lại có xu hướng ghi nhận tham nhũng ở cấp trung ương và cấp tỉnh, thành phố. Lý do dẫn đến nhận thức khác nhau này là dịch vụ mà người nghèo chủ yếu sử dụng được cung cấp ở địa phương, trong khi những người giàu lại có xu hướng sử dụng nhiều những dịch vụ (y tế, giáo dục…) do cấp cao hơn cung ứng.
Câu hỏi đặt ra là vì sao người dân phải trả thêm phí ngoài quy định ngay cả khi không bị yêu cầu? Kết quả khảo sát của WB cho thấy, có nhiều lý do khiến người dân chọn cách trả phí ngoài quy định. Tâm lý chung là thà mất tiền còn hơn phải đương đầu với các thủ tục rắc rối. Có 17% số người được hỏi cho rằng “không đưa tiền thì không xong việc”, 41% chỉ vì thấy người khác cũng làm thế.
Cơ chế gợi ý đưa tiền ngoài quy định cũng là vấn đề đáng quan tâm. Phổ biến nhất là tình trạng cán bộ chủ ý gây khó khăn hoặc trì hoãn giải quyết công việc để người dân tự nguyện “bồi dưỡng”. 18% cho biết cán bộ gợi ý trực tiếp và 17% nói họ phải qua “cầu trung gian”. Nhất là trong các dịch vụ cấp sổ đỏ, xin giấy phép sửa chữa nhà hay xin việc trong cơ quan nhà nước, 50% số người trả tiền ngoài quy định cho rằng các khoản tiền đó được gợi ý chứ không phải tự nguyện.
Phản ứng khi gặp tình huống gợi ý phải chi trả ngoài quy định, thì có 37% nộp tiền ngay để được việc. Chỉ có 3% số người được hỏi nói họ báo với cơ quan có thẩm quyền. Trên thực tế việc trả tiền ngoài quy định có hiệu quả khi 58% số người đã chi trả cho biết công việc được giải quyết triệt để và 24% nói được giải quyết một phần.
WB cũng đánh giá rằng, khảo sát người dân đã giúp minh họa các dạng tham nhũng trong sự tương tác giữa cơ quan nhà nước và xã hội. Điều này chứng tỏ còn rất nhiều việc phải làm trong lĩnh vực cải cách hành chính công, tăng cường quản lý nguồn nhân lực và quản lý tài sản công.
