Nợ xấu có nguy cơ tăng cao trở lại
Phát biểu tại hội thảo, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) Nguyễn Kim Anh cho biết, bên cạnh những kết quả tích cực đạt được, quá trình xử lý nợ xấu thời gian qua còn nhiều khó khăn, vướng mắc chưa được tháo gỡ. Nguyên nhân được cho là do cơ chế, chính sách, pháp luật về xử lý nợ xấu chưa hoàn thiện, còn nhiều bất cập làm hạn chế hiệu quả của xử lý nợ xấu. Trong khi đó, nợ xấu, nợ tiềm ẩn trở thành nợ xấu có nguy cơ tăng trở lại.
Tính đến 31/12/2016, tỷ lệ nợ xấu nội bảng, nợ xấu đã bán cho VAMC chưa xử lý chiếm 5,8% trên tổng dư nợ cho vay, đầu tư đối với nền kinh tế; nếu tính cả nợ tiềm ẩn trở thành nợ xấu thì tỷ lệ này sẽ tăng khá cao. Do đó, việc hoàn thiện khuôn khổ pháp lý xử lý nợ xấu theo hình thức ban hành nghị quyết của Quốc hội là cần thiết.
Chủ tịch Hội đồng quản trị Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam (Vietinbank) Nguyễn Văn Thắng, đồng thời cũng là đại biểu Quốc hội, Ủy viên Uỷ ban Kinh tế của Quốc hội cho biết, nguyên nhân chính của nợ xấu thời gian qua là sự bất ổn của kinh tế.
Bên cạnh đó một số ngân hàng có năng lực yếu, vốn nhỏ, quản trị kém hiệu quả, sự thích ứng với thay đổi tình hình không cao, chưa kiểm soát được rủi ro đạo đức, kết hợp với tình trạng tăng trưởng tín dụng nóng trong giai đoạn 2012 – 2014 cũng đã gây nên tình trạng nợ xấu tăng cao, gây nguy hiểm cho hệ thống ngân hàng và cả nền kinh tế.
Trong khi đó, quá trình xử lý nợ xấu đến nay rất chậm do nhiều nguyên nhân, mà một nguyên nhân chính là từ những khó khăn trong xử lý tài sản bảo đảm (TSĐB) để thu hồi nợ. Cụ thể như nhiều quy định của pháp luật chưa bảo vệ quyền chủ nợ hợp pháp của tổ chức tín dung (TCTD)/VAMC.
Chẳng hạn, về việc mua bán khoản nợ xấu có TSĐB là quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất. Trong quá trình tổ chức mua nợ, VAMC xử lý nợ đã mua, khách hàng vay đồng ý bổ sung thêm tài sản thế chấp là quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất. Tuy nhiên, theo các quy định tại Điều 174, 175, 176 Luật Đất đai 2013, VAMC, tổ chức mua nợ không được nhận thế chấp quyền sử dụng đất.
Tương tự, khi VAMC, TCTD bán lại khoản nợ xấu đã mua cho bên mua nợ là các cá nhân, tổ chức không phải là TCTD thì các cá nhân, tổ chức này cũng không được nhận thế chấp quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất theo quy định của Luật Đất đai.
Các quy định của pháp luật về xử lý TSĐB cũng còn nhiều vướng mắc, không bảo đảm quyền xử lý TSĐB của bên nhận bảo đảm như về quyền thu giữ tài sản. Bộ luật Dân sự 2015 đã bỏ quyền thu giữ TSĐB của bên nhận bảo đảm, trừ trường hợp luật liên quan có quy định khác.
Khi đó, VAMC cũng như các TCTD không thể chủ động thu giữ nếu các chủ tài sản không đồng thuận, cố tình chống đối, thậm chí tạo ra các tranh chấp khác liên quan đến TSĐB để khởi kiện ra tòa nhằm kéo dài thời gian xử lý tài sản bảo đảm, tạo nên tâm lý chây ỳ trả nợ của bên có nghĩa vụ. Việc xử lý TSĐB của VAMC, TCTD bị kéo dài, ảnh hưởng lớn đến hiệu quả xử lý nợ xấu.
Bên cạnh đó, thời gian xử lý nợ, tài sản bảo đảm qua tòa án không hiệu quả (thời gian giải quyết khoảng 400 ngày, nhưng thực tế là khoảng 2 năm; chi phí chiếm khoảng 29% giá trị đòi nợ; chỉ số chất lượng tố tụng tư pháp của Việt Nam chỉ đạt 6,5/18). Trong khi đó pháp luật về tố tụng dân sự chưa cho phép áp dụng thủ tục rút gọn trong giải quyết tranh chấp về nghĩa vụ giao TSĐB của bên bảo đảm và quyền xử lý TSĐB của bên nhận bảo đảm.
Không loại trừ trách nhiệm cá nhân gây ra sai phạm
Để khắc phục những bất cập, đẩy nhanh xử lý nợ xấu, ngày 22/5, Chính phủ đã trình Quốc hội dự thảo Nghị quyết về xử lý nợ xấu của các TCTD với nhiều quy định đặc thù cho các TCTD trong xử lý nợ xấu cũng như tháo gỡ khó khăn cho việc xử lý TSĐB, thu hồi nợ.
Theo Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Nguyễn Đức Kiên, trong quá trình xây dựng dự thảo Nghị quyết, có 6 nguyên tắc xử lý nợ xấu được thống nhất là: Không trái với Hiến pháp; không sử dụng ngân sách nhà nước; thời gian áp dụng có giới hạn; cho phép được áp dụng ngay (từ 1/7/2017) nếu được thông qua; chấp nhận bán dưới giá gốc, theo giá thị trường; không loại trừ trách nhiệm hình sự của các cá nhân gây ra sai phạm.
Dự thảo nghị quyết có nhiều điểm mới như thể hiện rõ quan điểm kinh tế thị trường, không phân biệt thành phần sở hữu của các TCTD, đảm bảo quyền lợi hợp pháp của chủ nợ, không kéo dài thời gian xử lý nợ. Quy trình xử lý TSĐB tại nghị quyết theo nguyên tắc không trái với Hiến pháp, không gây xung đột với các luật khác…
Phát biểu tại hội thảo các đại biểu cho rằng, việc hoàn thiện khuôn khổ pháp lý xử lý nợ xấu bằng việc ban hành một văn bản chuyên ngành để xử lý nợ xấu dưới hình thức Nghị quyết của Quốc hội là cần thiết, phù hợp, cũng như đáp ứng yêu cầu cấp bách của thực tiễn./.
