Khiếu nại, tố cáo tăng chủ yếu liên quan đến đất đai

10:46 | 14/09/2022 Print
(TBTCO) - Sáng 13/9, tiếp tục chương trình phiên họp thứ 15, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) đã tiến hành xem xét dự thảo báo cáo giám sát chuyên đề “Việc thực hiện pháp luật về tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo từ ngày 1/7/2016 đến ngày 1/7/2021".

Số người đến khiếu nại, tố cáo tăng 67,6%

Theo báo cáo của Đoàn giám sát do Trưởng Ban Dân nguyện Dương Thanh Bình, Phó Trưởng Đoàn thường trực Đoàn giám sát trình bày, kết quả giám sát cho thấy, từ 1/7/2016 đến 1/7/2021 là giai đoạn cùng với sự phát triển kinh tế - xã hội thì tình hình khiếu nại, tố cáo cũng diễn biến phức tạp, nhất là khi đời sống của người dân ngày càng được nâng lên, nhận thức pháp luật của người dân có những chuyển biến rõ rệt.

Báo cáo của Chính phủ cho thấy, so với giai đoạn 2011 - 2016, số lượt người đến cơ quan hành chính nhà nước các cấp để khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh tăng 67,6%; số lượt đoàn đông người tăng 9,2%, nhưng số vụ việc khiếu nại, tố cáo thuộc thẩm quyền giải quyết của các cơ quan nhà nước giảm 16,1%. Trong đó, khiếu nại giảm 4,8% số đơn và 25,7% số vụ việc thuộc thẩm quyền giải quyết của các cơ quan hành chính nhà nước; tố cáo tăng 112,5% số đơn và 31,3% số vụ việc thuộc thẩm quyền giải quyết của các cơ quan hành chính nhà nước.

Các vụ việc khiếu nại, tố cáo đông người, phức tạp chủ yếu phát sinh trong lĩnh vực hành chính có nội dung khiếu nại liên quan đến việc thu hồi đất để thực hiện dự án phát triển kinh tế - xã hội được thực hiện theo các quy định của pháp luật về đất đai trước thời điểm Luật Đất đai 2013 có hiệu lực.

Khiếu nại, tố cáo tăng chủ yếu liên quan đến đất đai
Nguồn: Ủy ban Thường vụ Quốc hội Đồ họa: Thế Dương

Trong lĩnh vực hành chính, đơn khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh phát sinh chủ yếu liên quan đến lĩnh vực quản lý đất đai và việc thực hiện thu hồi đất, thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, giải phóng mặt bằng khi triển khai các dự án (chiếm trên 69,5%); các kiến nghị, phản ánh, tranh chấp liên quan đến việc quản lý, vận hành nhà chung cư thương mại có xu hướng gia tăng và phát sinh nhiều vụ việc phức tạp.

Bên cạnh đó, trong thời gian gần đây có phát sinh thêm các vụ việc đông người, phức tạp liên quan đến lĩnh vực môi trường, nhất là đối với việc thực hiện dự án công viên nghĩa trang, khu xử lý rác thải tập trung, các cơ sở chăn nuôi tập trung, hoạt động của một số cơ sở sản xuất gây ô nhiễm môi trường khu dân cư. Số lượng vụ án tranh chấp dân sự (chủ yếu liên quan đến tranh chấp đất đai trong nội bộ nhân dân), tranh chấp kinh tế (chủ yếu trong lĩnh vực tín dụng ngân hàng), có xu hướng gia tăng, nhất là các thành phố lớn như TP. Hồ Chí Minh, Hà Nội.

Qua hoạt động giám sát, đến nay, Đoàn giám sát ghi nhận việc thực hiện thanh tra, kiểm tra trách nhiệm trong công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo đã được UBND các địa phương thực hiện nghiêm túc hơn, nhận thức rõ hơn về vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan hành chính các cấp, các cơ quan có thẩm quyền trong công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo và sự phối hợp của cơ quan hành chính với cơ quan tòa án, viện kiểm sát trong việc giải quyết vụ việc khiếu kiện hành chính và vụ việc dân sự khi có yêu cầu.

Năm 2022, người đứng đầu cơ quan hành chính các cấp trực tiếp tiếp công dân chiếm 79,3% so với quy định. Trong đó Chủ tịch UBND cấp tỉnh trực tiếp tiếp 77% so với quy định, cao hơn 21% so với bình quân 5 năm trước đó. Thông qua công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo, cơ quan hành chính các cấp trong 5 năm (2016 - 2021) đã chuyển cơ quan điều tra xử lý hình sự 65 vụ việc, nhưng riêng đối với năm 2022, đã chuyển cơ quan điều tra để xử lý hình sự 31 vụ việc, 34 đối tượng, trong đó có 13 cán bộ, công chức có sai phạm.

Công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo còn nan giải, phức tạp

Tại phiên họp, UBTVQH đã tập trung xem xét các nội dung trọng tâm, trọng điểm, các nhận định, đánh giá việc thực hiện Luật Tiếp công dân, Luật Khiếu nại và Luật Tố cáo; những kết quả đạt được, tồn tại hạn chế; nguyên nhân và những khó khăn, vướng mắc trong cả 3 lĩnh vực này; đề xuất các giải pháp, kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả, hiệu lực về thực hiện chính sách pháp luật tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo trong thời gian tới.

Theo Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn, dù công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo có cố gắng, nhưng tình hình chưa chuyển biến căn bản, rõ rệt, còn nhiều nan giải, phức tạp và khó lường. Cho biết công tác tiếp công dân xử lý đơn ở một số nơi chưa cao; việc giải quyết một số vụ việc còn chậm, sai sót, nhất là giải quyết lần đầu rồi tỷ lệ giải quyết vụ việc, khiếu kiện theo thẩm quyền của một số địa phương là đạt thấp… Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội đề nghị báo cáo cần bổ sung rõ địa chỉ, rõ vụ việc, rõ trách nhiệm, nhất là những nơi chưa thực hiện đầy đủ, nghiêm túc quy định tiếp công dân định kỳ của người đứng đầu.

Dự báo khiếu nại, tố cáo liên quan đến thu hồi đất tiếp tục là điểm nóng

Qua làm việc với các cơ quan, Đoàn giám sát dự báo tình hình khiếu nại, tố cáo trong thời gian tới vẫn tiếp tục diễn biến phức tạp, cụ thể về lĩnh vực như: Khiếu nại, tố cáo hành chính liên quan đến việc thu hồi đất tiếp tục là một điểm nóng, nhất là ở các địa phương đẩy mạnh thực hiện các dự án đầu tư công lớn, các dự án phát triển kinh tế - xã hội và tập trung ở các địa phương có tốc độ đô thị hóa cao, có nhiều dự án phải thu hồi, bồi thường đất.

Liên quan đến dự thảo Nghị quyết của UBTVQH về nội dung này, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định đề nghị thể hiện theo hướng: Đối với các quy định hiện hành còn phù hợp phải thực hiện nghiêm, nếu không nghiêm sẽ có chế tài. "Đối với các quy định không còn phù hợp thì rà soát và sửa đổi. Trong đó lưu ý việc liên thông dữ liệu tiếp công dân, xử lý khiếu nại, tố cáo, thực hiện tốt công tác báo cáo định kỳ theo quy định của Luật. Những điều này phải làm tốt ngay từ cơ sở, cơ sở phải đi trước thì tình hình sẽ chuyển biến" - Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định nhấn mạnh.

Tại phiên họp, UBTVQH đã nhất trí thông qua về mặt nguyên tắc Nghị quyết của UBTVQH về tiếp tục tăng cường hiệu lực, hiệu quả thực hiện chính sách, pháp luật về tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo.

Khẩn trương sửa đổi Luật Đất đai để khắc phục tình trạng khiếu kiện phức tạp

Chiều 13/9, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến về các báo cáo của Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao về công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân năm 2022.

Theo Báo cáo của Chính phủ, so với kỳ báo cáo năm 2021, tổng số đơn thư các loại giảm 4%, nhưng số vụ việc khiếu nại, tố cáo thuộc thẩm quyền giải quyết của cơ quan hành chính nhà nước tăng 3,9%, trong đó đơn khiếu nại giảm về số đơn nhưng tăng về số vụ việc, đơn tố cáo tăng nhẹ cả về số đơn và số vụ việc. Phân loại đơn thư theo chủ thể tiếp nhận thì số lượng đơn thư do các bộ, ngành trung ương, bao gồm cả Thanh tra Chính phủ tiếp nhận giảm rất mạnh (gần 50%), trong khi ở địa phương thì lại tăng đáng kể (hơn 11%).

Đối với khiếu nại, về cơ cấu lĩnh vực cơ bản không có nhiều thay đổi so với các năm trước, vẫn tập trung chủ yếu liên quan đến đất đai.

Theo Ủy ban Pháp luật, điều đó cho thấy, việc sửa đổi, bổ sung các văn bản dưới luật có liên quan thời gian qua chưa hiệu quả, chưa tháo gỡ được những vướng mắc, bất cập dẫn đến phát sinh khiếu nại trong lĩnh vực đất đai.

Hiện nay, Bộ Tài nguyên và Môi trường đang tiếp tục nghiên cứu, đề xuất sửa đổi 6 nghị định về đất đai để tháo gỡ vướng mắc. Tuy nhiên, Ủy ban Pháp luật cho rằng, giải pháp căn cơ là cần khẩn trương, tập trung hoàn thiện dự án Luật Đất đai (sửa đổi) để kịp thời thể chế hóa Nghị quyết trung ương 5 (khóa XIII) sớm trình Quốc hội xem xét. Trong quá trình sửa đổi cần tổng kết thực tiễn, đánh giá tác động kỹ lưỡng, lấy ý kiến rộng rãi của nhân dân, doanh nghiệp, đối tượng chịu sự tác động trực tiếp để các quy định của Luật sau khi được Quốc hội ban hành thực sự phù hợp với thực tiễn, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội nhưng đồng thời phải bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người dân liên quan đến đất đai. Có như vậy mới khắc phục được các nguyên nhân dẫn đến tình trạng khiếu kiện phức tạp trong lĩnh vực này.

Dương An

© Thời báo Tài chính Việt Nam