Sửa nghị định kinh doanh xuất khẩu gạo, đảm bảo an ninh lương thực

Nhập khẩu gần 1 triệu tấn gạo/năm, đe dọa sản xuất trong nước

Bộ Công thương vừa công bố lấy ý kiến góp ý vào dự thảo nghị định sửa đổi Nghị định 107/2018/NĐ-CP (Nghị định 107) về kinh doanh xuất khẩu gạo, do đang bộc lộ một số vấn đề, bất cập cần phải sửa đổi cho phù hợp với tình hình mới.

Cụ thể, Điều 5 Nghị định 107 có quy định, sở công thương địa phương chủ trì, phối hợp sở nông nghiệp và phát triển nông thôn và cơ quan liên quan tổ chức hậu kiểm kho chứa, cơ sở xay, xát thóc, gạo để đáp ứng điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo của thương nhân sau khi thương nhân được cấp giấy chứng nhận. Quy định này áp dụng trong thực tế đã phát sinh hạn chế, chậm tiến hành hậu kiểm, do không xác định được sở công thương tại tỉnh/thành phố nào chủ trì, vì thương nhân kinh doanh xuất khẩu gạo có thể kê khai kho chứa, cơ sở xay xát thóc gạo tại nhiều địa phương để được cấp giấy chứng nhận.

Đối với nhập khẩu gạo, theo Bộ Công thương, khi xây dựng Nghị định 107, hoạt động này không thuộc phạm vi điều chỉnh của nghị định. Tuy nhiên, Bộ Công thương cho hay dù có gạo chất lượng cao hơn được dành cho xuất khẩu, nhưng trước tác động của các yếu tố khách quan và chủ quan, Việt Nam đã nhập khẩu một số loại gạo để phục vụ các nhu cầu trong nước.

Nguồn: Tổng cục Thống kê

Thống kê năm 2021 của Tổng cục Hải quan cho thấy, tổng lượng gạo nhập khẩu của Việt Nam là 999.750 tấn. Trong đó, nhập khẩu từ Ấn Độ lên đến 719.970 tấn (chiếm 72,02% tổng lượng nhập khẩu gạo của cả nước). Gạo nhập khẩu từ Ấn Độ chủ yếu phục vụ nhu cầu sản xuất, kinh doanh trong nước để làm bún, bánh, thức ăn chăn nuôi, sản xuất bia, rượu…

Bộ Công thương cho rằng việc nhập khẩu gạo dù để phục vụ nhu cầu sản xuất, kinh doanh trong nước nhưng với lượng tăng mạnh như đã diễn ra trong năm 2021, cùng với việc chưa được quản lý, thống kê đầy đủ, kịp thời sẽ ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất trong nước. Cụ thể, việc nhập khẩu sẽ làm ảnh hưởng đến sản xuất lúa gạo, sản xuất thức ăn chăn nuôi, sản xuất bia, rượu, các sản phẩm từ gạo như bún, bánh… tạo cạnh tranh với sản phẩm trong nước, tác động đến đời sống của người sản xuất và có thể gián tiếp tác động đến sản xuất lúa gạo của Việt Nam, đời sống của người nông dân và gián tiếp ảnh hưởng đến an ninh lương thực. Vì vậy, cần có quy định về quản lý nhập khẩu gạo để giúp cơ quan quản lý nhà nước chủ động, kịp thời điều tiết, điều hành hoạt động nhập khẩu phù hợp với mục tiêu quản lý trong từng thời kỳ.

Do đó, dự thảo nghị định sẽ tập trung vào 8 vấn đề, nhằm tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý đủ mạnh để khắc phục các tồn tại, bất cập phát sinh, định hướng hoạt động sản xuất kinh doanh, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác điều hành xuất khẩu, đảm bảo mục tiêu xuất khẩu bền vững.

Đưa hoạt động nhập khẩu gạo vào diện quản lý, kiểm soát

Theo các chuyên gia kinh tế, trong bối cảnh hiện nay, cần lập lại trật tự quản lý cả hoạt động xuất khẩu và nhập khẩu gạo. Bởi trên thực tế, số lượng thương nhân báo cáo xuất khẩu gạo chỉ đạt khoảng 30 - 50% trong tổng số thương nhân đã được Bộ Công thương cấp giấy chứng nhận, dẫn đến tình trạng cơ quan quản lý thiếu thông tin, số liệu thực tế chính xác để phục vụ công tác điều hành xuất khẩu gạo tại một số thời điểm.

Để khắc phục hạn chế nêu trên, dự thảo nghị định đã sửa đổi, bổ sung Khoản 2 Điều 5 theo hướng: Sở công thương tại địa phương có kho chứa, cơ sở xay, xát thóc, gạo của thương nhân được cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo, phối hợp với sở nông nghiệp và phát triển nông thôn và cơ quan liên quan có trách nhiệm hậu kiểm kho chứa, cơ sở xay xát, chế biến thóc, gạo để đáp ứng điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo trên địa bàn của thương nhân. Trong trường hợp nghi ngờ tính xác thực về tài liệu thông tin hồ sơ đề nghị cấp phép của thương nhân, Bộ Công thương có văn bản yêu cầu sở công thương địa phương chủ trì tiến hành kiểm tra, xác minh kho chứa, cơ sở xay, xát thóc, gạo.

Đối với việc nhập khẩu gạo, dự thảo nghị định mới cũng bổ sung (tại Điều 10a) về quản lý nhập khẩu gạo như sau: Khi xuất hiện lượng gạo nhập khẩu tăng có nguy cơ ảnh hưởng đến sản xuất trong nước, Bộ Công thương chủ trì, phối hợp với bộ, ngành liên quan báo cáo Thủ tướng Chính phủ áp dụng biện pháp quản lý nhập khẩu.

Theo kỳ công bố số liệu, khi xuất hiện hiện tượng lượng gạo xuất khẩu tăng cao, có nguy cơ gây ảnh hưởng đến an ninh lương thực quốc gia, Tổng cục Hải quan kịp thời báo cáo Bộ Công thương, Bộ Tài chính, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn về số lượng gạo nhập khẩu theo các tiêu chí: số lượng, trị giá, chủng loại, thị trường, khách hàng xuất khẩu, thương nhân nhập khẩu; cửa khẩu nhập khẩu và đề xuất biện pháp quản lý phù hợp.

Song Linh