Cảnh giác để không "sập bẫy" lừa đảo trên không gian mạng

“Đánh” vào niềm tin của người tham gia không gian mạng

Việt Nam hiện có hơn 100 triệu dân, với hơn 70 triệu người sử dụng internet. Theo ghi nhận từ Cổng Cảnh báo an toàn thông tin Việt Nam (tại địa chỉ canhbao.khonggianmang.vn), cùng với sự phát triển của các dịch vụ công nghệ và các hình thức giao tiếp qua Zalo, Facebook, Tiktok…, gần đây tại Việt Nam đã xuất hiện những hình thái tội phạm mới với muôn hình vạn trạng trên không gian mạng, đến mức báo động.

Nhiều loại hình tội phạm mới xuất hiện thời gian qua cho thấy, môi trường ứng dụng công nghệ số đang đối diện thách thức lớn trước sự tấn công của tội phạm.

Cũng theo Cổng Cảnh báo an toàn thông tin Việt Nam, năm 2022 đã ghi nhận hơn 12.935 trường hợp lừa đảo trực tuyến. Trong đó, giả mạo thương hiệu chiếm 72,6% (giả mạo SMS, website, số điện thoại của cơ quan chức năng, ngân hàng, công ty tài chính,…). Chiếm đoạt tài khoản online (Facebook, Zalo,..): chiếm 11,4%. Các hình thức khác (việc làm online, lừa đảo tình cảm, app cho vay,..): chiếm 16%.

Với sự phát triển của khoa học công nghệ, nhiều hình thức lừa đảo mới đã ra đời.

Trên thực tế, Cục Cảnh sát hình sự, Bộ Công an thường xuyên nhận được tin báo tố giác tội phạm của người dân phản ánh về việc bị lừa đảo, tội phạm tín dụng đen, chiếm đoạt tiền trên không gian mạng.

Điển hình như đầu năm 2022, ông Trần Đức Thành, trú tại thành phố Vinh đến Phòng An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao trình báo việc bị các đối tượng lừa lấy số tiền 500 triệu đồng từ sổ tiết kiệm. Đối tượng lừa đảo tự giới thiệu là công an yêu cầu nạn nhân khai báo số tài khoản ngân hàng, mật khẩu, mã OTP vào một ứng dụng được gửi đến. Lúc này, nạn nhân tỏ ra hoảng hốt và làm theo đúng yêu cầu của các đối tượng, trong phút chốc số tiền 500 triệu đồng trong tài khoản ngân hàng của ông Thành đã bị các đối tượng rút sạch.

Đây chỉ là 1 trong số khá nhiều vụ việc tương tự xảy ra trong thời gian gần đây. Theo Cục Cảnh sát hình sự, Bộ Công an, tình hình tội phạm và vi phạm pháp luật (TP&VPPL) liên quan đến hoạt động “tín dụng đen” có yếu tố lừa đảo đang có chiều hướng gia tăng, tiềm ẩn nhiều diễn biến phức tạp, làm thiệt hại nặng nề đến mọi mặt của đời sống kinh tế - xã hội.

Để đối phó với các cơ quan chức năng, các đối tượng hoạt động “tín dụng đen” chuyển hướng lập các doanh nghiệp núp bóng, cho vay trực tuyến, vay qua ứng dụng hoặc lập các tài khoản, hội nhóm trên mạng xã hội (Zalo, Facebook)… để len lỏi, tiếp cận, mời chào số lượng lớn người có nhu cầu vay tiền.

Thống kê từ giữa năm 2019 đến giữa năm 2022, ngành Công an đã tiếp nhận, phát hiện 1.592 vụ/2.771 đối tượng cho vay lãi suất cao trong giao dịch dân sự. Cơ quan công an đã khởi tố 1.038 vụ/2.025 bị can; xử phạt hành chính 359 vụ/485 đối tượng.

Đẩy mạnh các biện pháp phòng chống lừa đảo trên không gian mạng

Cũng theo thông tin từ Cục Cảnh sát hình sự, khi các công nghệ mới xuất hiện, đối tượng tấn công mạng, lừa đảo cũng sẽ tìm cách để lợi dụng, khai thác đánh vào điểm yếu nhất - đó là con người, áp dụng nhiều biện pháp tác động tâm lý để lấy lòng tin và dẫn dắt theo kịch bản. Các hình thức lừa đảo trên mạng liên tục gia tăng không ngừng, từ lừa đảo đánh cắp thông tin cá nhân, lừa đảo tình cảm, lừa đảo đầu tư,… nhưng mục tiêu cuối cùng của các đối tượng chính là tiền.

Thời gian qua, cơ quan công an đã phát hiện xử lý nhiều hình thức giả mạo trang thương mại điện tử lớn tại Việt Nam, nước ngoài để lừa nạn nhân làm cộng tác viên. Để dẫn dụ nạn nhân, đối tượng xấu thực hiện chạy quảng cáo lừa đảo trên Facebook hay gửi tin nhắn quảng cáo spam qua SMS.

Cơ quan công an khuyến nghị, mục tiêu cuối cùng đều là lừa đảo chiếm đoạt tài sản và đều đánh chung vào tâm lý nhẹ dạ cả tin, thiếu sự tiếp cận thông tin, thiếu việc làm hoặc thu nhập thấp, đánh vào lòng tham ẩn sâu trong mỗi con người.

Vì vậy, các cơ quan tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân cần nâng cao nhận thức và kỹ năng phòng ngừa các hành vi lừa đảo. Doanh nghiệp cung cấp dịch vụ viễn thông, Internet cần thực hiện nghiêm túc, triệt để các yêu cầu của Bộ Thông tin và Truyền thông nhằm ngăn chặn, xử lý các trang lừa đảo để bảo vệ người dân, khách hàng sử dụng dịch vụ…

Để giải quyết lừa đảo trực tuyến cũng tương tự như lừa đảo trên đời thực, cơ quan công an cho rằng, cần có sự tham gia phối hợp, đồng bộ của các cơ quan chức năng từ trung ương đến địa phương.

Ở góc độ tham gia không gian mạng, cơ quan chức năng và doanh nghiệp cung cấp dịch vụ cũng khuyến cáo người dân, khách hàng cần tìm hiểu nâng cao kỹ năng, kiến thức về công nghệ thông tin để bảo vệ chính mình, trước khi cần cầu cứu.

Ở góc độ doanh nghiệp, nhằm bảo vệ người tiêu dùng và khách hàng, nhiều đơn vị đã chủ động triển khai các biện pháp tuyên truyền cảnh báo thủ đoạn, hành vi lừa đảo qua mạng; áp dụng kỹ thuật bảo mật phòng ngừa bị tấn công mạng.

Điển hình như Công ty TNHH Cốc Cốc đã triển khai chiến dịch "khiên xanh" để người dùng trình duyệt phản ánh, báo cáo. Nhiều ngân hàng, công ty chứng khoán, cung cấp dịch vụ ví điện tử, các tổ chức tài chính cũng đã triển khai các thông báo cho khách hàng qua Email, SMS. Đồng thời, liên tục thông báo các nguy cơ lừa đảo trực tuyến liên quan tới tổ chức cho cơ quan chức năng.

Doanh nghiệp cung cấp dịch vụ viễn thông, Internet cũng chủ động thực hiện nghiêm túc, triệt để các yêu cầu của Bộ Thông tin và Truyền thông nhằm ngăn chặn, xử lý các trang mạng lừa đảo trực tuyến.

Song Linh - Văn Nam