Dư luận đồng tình tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá, rượu bia

06:37 | 18/03/2023 Print
(TBTCO) - Tại dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi, Bộ Tài chính đã đề xuất điều chỉnh mức thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt đối với một số mặt hàng có hại cho sức khỏe như thuốc lá, rượu, bia, nhằm hạn chế tiêu dùng các mặt hàng này. Đề xuất trên đã nhận được sự đồng tình của dư luận.

Lộ trình tăng thuế thuốc lá chưa làm giảm sử dụng

Việc nghiên cứu tăng thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) đối với một số mặt hàng có hại cho sức khoẻ như thuốc lá, rượu, bia là cần thiết, nhằm hạn chế nhập khẩu, sản xuất, tiêu dùng các mặt hàng này.

Đối với mặt hàng thuốc lá, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Ngân hàng Thế giới (WB) khuyến nghị, tỷ trọng thuế tiêu dùng nên chiếm từ 66% đến 75% (từ 2/3 đến 3/4) trên giá bán lẻ thuốc lá.

Bộ Tài chính cho biết, theo đánh giá của WHO, WB, Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) và các đối tác phòng chống tác hại của thuốc lá thì giá bán thuốc lá của Việt Nam vẫn còn thấp, do tỷ lệ thuế trên giá bán lẻ chỉ chiếm khoảng 38,85% (theo WHO năm 2020 khi áp dụng thuế suất thuế TTĐB 75%). Trong khi đó, tỷ lệ thuế trên giá bán lẻ ở các nước là: Brunei 81%, Thái Lan 70%, Singapore 69%, Malaysia 57%, Indonesia 51%; Myanmar 50% và các nước phát triển như Úc 62%, Đức 75%, Pháp 80%...

Theo Bộ Tài chính, mặc dù mặt hàng thuốc lá tại Việt Nam đã được tăng thuế suất thuế TTĐB theo lộ trình từ năm 2016-2019, tuy nhiên trong thời gian qua, tỷ lệ hút thuốc lá ở Việt Nam vẫn ở mức cao.

Nguồn: Bộ Tài chính. Đồ họa: Thế Dươn
Nguồn: Bộ Tài chính. Đồ họa: Thế Dương

Theo điều tra tình hình sử dụng thuốc lá năm 2020 của Bộ Y tế, tỷ lệ hút thuốc lá ở nam giới đã giảm từ 45,3% (2010) xuống 42,3% (năm 2020) nhưng vẫn ở mức cao và chưa đạt được mục tiêu đề ra là giảm xuống 37% vào năm 2020. Do vậy, việc sử dụng thuốc lá cần được tiếp tục kiểm soát hơn nữa và lộ trình tăng thuế TTĐB trong thời gian qua vẫn chưa đạt mục tiêu giảm sử dụng như đã đề ra.

Thuế tiêu thụ đặc biệt đối với rượu, bia ở Việt Nam còn thấp

Đối với mặt hàng rượu, bia, mặc dù đã được tăng thuế suất theo lộ trình từ năm 2016-2018, tuy nhiên trong thời gian qua, tình hình sử dụng rượu, bia ở Việt Nam vẫn ở mức cao và có xu hướng gia tăng nhanh. Thống kê cho thấy, rượu, bia xếp thứ 5 trong 15 yếu tố nguy cơ sức khỏe hàng đầu và gây nhiều hệ lụy nghiêm trọng về mặt xã hội, bao gồm: tai nạn giao thông, chấn thương, bạo lực gia đình, mất an ninh trật tự, gia tăng khoảng cách giàu nghèo. Rượu, bia là một trong ba nguyên nhân làm gia tăng tỷ lệ tai nạn giao thông ở nam giới độ tuổi 15 - 49. Do vậy, việc sử dụng rượu, bia cần được tiếp tục kiểm soát hơn nữa.

Tổ chức WHO khuyến cáo, chính sách thuế là một trong những biện pháp hiệu quả nhất để kiểm soát tác hại của rượu, bia, giảm gánh nặng bệnh tật và tử vong do rượu, bia gây ra. Do đó, tổ chức này đề nghị phải tăng thuế để tăng giá các mặt hàng rượu, bia đã được chứng minh có tác động mạnh đến giảm nhu cầu, đặc biệt người tiêu dùng có thu nhập thấp và thanh thiếu niên sẽ giảm sử dụng nhiều hơn khi thuế và giá rượu, bia tăng.

Tăng thuế là phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng, Nhà nước

Việc điều chỉnh tăng thuế đều đã có lộ trình từ trước và phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng, Nhà nước. Cụ thể, tại Nghị quyết số 20-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về tăng cường công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân trong tình hình mới; Nghị quyết số 43/2022/QH15 của Quốc hội về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội; Quyết định số 508/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược cải cách hệ thống thuế đến năm 2030; Quyết định số 155/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ...

Thực tế trên thế giới, nhiều quốc gia áp dụng thuế TTĐB với đồ uống có cồn, vì ảnh hưởng tiêu cực của sản phẩm này đối với sức khỏe khi người tiêu dùng lạm dụng, sử dụng nhiều. Tại các nước ASEAN, Singapore áp thuế TTĐB tuyệt đối 88 SGD/lít độ cồn đối với rượu, 60 SGD/lít độ cồn đối với bia. Thái Lan quy định thuế TTĐB hỗn hợp với bia, rượu là 30% trên giá bán lẻ và 3.000 Bạt/lít (khoảng 2 triệu đồng/lít) tùy chủng loại. Úc áp thuế TTĐB đối với rượu là 90,78 AUD/lít độ cồn, đối với bia là 53,59 AUD/lít độ cồn...

Theo Bộ Tài chính, hiện nay, thuế rượu, bia ở Việt Nam còn ở mức thấp. Theo tính toán của WHO, thuế mới chiếm khoảng 30% giá bán lẻ của mặt hàng này, trong khi ở nhiều nước tỷ lệ thuế chiếm từ 40 - 85% giá bán lẻ. Do đó, để bảo đảm không gia tăng sử dụng rượu, bia trong thời gian tới, cần điều chỉnh tăng thuế TTĐB đối với rượu, bia đảm bảo mức tăng giá rượu, bia sau khi điều chỉnh phải tăng kịp theo mức tăng thu nhập và lạm phát.

Dư luận bày tỏ đồng tình với đề xuất của Bộ Tài chính. Sau khi Bộ Tài chính hoàn thiện tờ trình về đề nghị xây dựng Luật Thuế TTĐB (sửa đổi), một số phương tiện thông tin đại chúng đã lấy ý kiến người dân và nhận được sự ủng hộ của hầu hết độc giả.

Ở góc độ chuyên gia, ông Patricio V. Marquez - nguyên chuyên gia của Ngân hàng Thế giới, trong một phân tích của mình đã nhận định rằng, tại Việt Nam mức thuế TTĐB đối với thuốc lá (khoản thuế theo tỷ lệ phần trăm trên mức giá kê khai), hiện ở mức thấp trong giá bán lẻ. Việc bổ sung thêm một mức thuế tuyệt đối trên phần thuế tính theo tỷ lệ phần trăm là một giải pháp chính sách tốt, bởi việc áp dụng chung một mức thuế tuyệt đối sẽ nâng giá bán của mọi nhãn hàng cùng lúc sẽ giúp tránh tình trạng người hút thuốc chuyển sang sử dụng các nhãn hàng rẻ tiền hơn. Tuy nhiên, biện pháp này đòi hỏi đi kèm với điều khoản điều chỉnh mức thuế cố định hàng năm nhằm theo kịp lạm phát.

Thuốc lá Việt Nam rẻ khó tin, cần tăng giá thông qua tăng thuế

Hiện mức thuế tiêu thụ đặc biệt với bia là 65%, rượu 35 - 65% tùy độ cồn dưới hay trên 20 độ. Theo Chủ tịch Hiệp hội Bia, rượu, nước giải khát Việt Nam (VBA), việc tăng thuế là cần thiết, nhưng thời điểm áp dụng nên cân nhắc, bởi tránh ảnh hưởng giai đoạn phục hồi sau đại dịch.

Tiến sỹ Angela Pratt - Trưởng đại diện Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Việt Nam cho hay, Việt Nam đã đạt được những tiến bộ đáng kể trong việc kiểm soát thuốc lá trong những năm gần đây. Tỷ lệ hút thuốc ở cả người trưởng thành và thanh thiếu niên đang giảm dần. Tuy nhiên cần phải có những nỗ lực mạnh mẽ hơn nữa để Việt Nam có thể đạt được mục tiêu giảm thiểu việc sử dụng thuốc lá 32,5% tương đối vào năm 2030, so với tỷ lệ của năm 2015 như đã đề ra trong Chương trình sức khỏe Việt Nam.

Bà Angela Pratt cho rằng, một trong những cách hiệu quả nhất để đạt được mục tiêu này là tăng giá thuốc lá thông qua việc tăng thuế. Bởi giá thuốc lá ở Việt Nam rẻ đến mức khó tin, đồng nghĩa với việc giá cả không phải là rào cản đối với giới trẻ trong việc hình thành thói quen hút thuốc lá. Do vậy, Việt Nam cần thay đổi điều này và làm cho việc bắt đầu cũng như tiếp tục hút thuốc ở những người trẻ trở nên khó khăn hơn. Tăng thuế thuốc lá sẽ là cách nhanh nhất và tiết kiệm chi phí nhất để đạt được điều này.

Nhiều ý kiến qua khảo sát của một tờ báo đã kiến nghị cơ quan quản lý áp thuế TTĐB với các loại mặt hàng thuốc lá, rượu, bia, nước ngọt luôn và ngay và tăng càng cao càng tốt. Điều đó vừa giúp tăng thu cho Nhà nước vừa giảm các vấn đề bệnh tật phát sinh cho người dân, đỡ khổ cho con cháu sau này, đỡ gánh nặng cho ngành Y tế. Chưa nước nào mua bia rượu và thuốc lá lại dễ và rẻ như Việt Nam. Có ý kiến đề nghị tăng thuế bởi đây không đơn thuần chỉ là thu tiền thuế, mà bởi việc sử dụng rượu, bia, thuốc lá sẽ kéo theo rất nhiều tệ nạn xấu, ảnh hưởng tiêu cực đến y tế, giáo dục, sức khỏe con người, thậm chí ảnh hưởng xấu đến giống nòi sau này, nên cần bị đánh thuế nặng.

Có ý kiến đề xuất áp mức thuế thấp cho năm đầu và tự động tăng hàng năm cho tới mức cao. Không áp một mức cao ngay lập tức vì sẽ dẫn đến xung đột về lợi ích, khó áp dụng (nhà nước lo cho sức khỏe của người dân, nhưng doanh nghiệp cũng lo cho doanh thu, lợi nhuận).

Minh Anh

© Thời báo Tài chính Việt Nam