Quy hoạch điện VIII: Có nên phát triển thêm các dự án nhiệt điện than mới?

11:08 | 05/03/2021 Print
Góp ý dự thảo Quy hoạch điện VIII (Quy hoạch điện quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2045) đang được Bộ Công thương lấy ý kiến, nhiều chuyên gia cho rằng, không nên phát triển thêm các dự án nhiệt điện than mới, đặc biệt trong giai đoạn 10 năm tới.

nhiet dien

Nhiều định chế tài chính thế giới đang có xu hướng thoái vốn khỏi điện than. Ảnh T.L minh họa

Quy hoạch vẫn đang “luẩn quẩn” với tuy duy cũ

Theo Liên minh Năng lượng bền vững Việt Nam (VSEA), Liên minh Phòng chống các Bệnh không lây nhiễm Việt Nam (NCDs-VN) và Mạng lưới Sông ngòi Việt Nam (VRN), về tổng quan, so với Quy hoạch điện VII điều chỉnh, Quy hoạch điện VIII tại mốc 2030 đã có một số thay đổi lớn: loại bỏ 5.000 MW điện than, 29.800 MW điện than còn lại được phát triển từ 2021 kéo dài tới 2045; tăng tỷ trọng đóng góp của năng lượng tái tạo từ 21% lên 32,5%.

Tuy nhiên, sau khi nghiên cứu bản dự thảo Quy hoạch điện VIII, các liên minh nhận định dự thảo quy hoạch vẫn có một số điểm cần được xem xét kỹ lưỡng hơn.

Trong tọa đàm mới đây về góp ý cho dự thảo Quy hoạch điện VIII, TS. Phạm Xuân Hòe - nguyên Phó Viện trưởng Viện Chiến lược ngân hàng, Ngân hàng Nhà nước cho rằng, cơ cấu nguồn vốn trong bản dự thảo chỉ phân bổ vào danh mục đầu tư, không đề cập đến cơ cấu nguồn vốn huy động từ đâu. Bản dự thảo chưa phù hợp, chưa đúng với định hướng và giải pháp quan trọng về tài chính xanh và ngân hàng xanh, được đề cập trong Nghị quyết 55 của Bộ Chính trị.

Bên cạnh đó, các dự án nhiệt điện than nếu tiếp tục được ưu tiên phát triển sẽ gặp khó khăn trong vấn đề huy động vốn khi các định chế tài chính trên thế giới đang thoái vốn khỏi điện than.

Ông Ngô Đức Lâm - chuyên gia năng lượng cũng chia sẻ, bản dự thảo Quy hoạch điện VIII đã chú ý đến vấn đề môi trường, phát triển bền vững khi lần đầu tiên lượng hóa được các ô nhiễm thành tiền. Tuy nhiên, quy hoạch vẫn đang “luẩn quẩn” với tuy duy cũ về phát triển điện than. Việc tiếp tục xây dựng các nhà máy nhiệt điện than mới sẽ chủ yếu sử dụng than nhập khẩu.

Tại sao không phát triển các dạng năng lượng khác thay thế than, trong khi tiềm năng điện gió và điện mặt trời của Việt Nam là rất lớn. Thậm chí, Việt Nam hoàn toàn có thể nghĩ đến xuất khẩu điện chứ không phải nhập khẩu điện từ Lào và Trung Quốc, như trong bản dự thảo hiện nay.

Ông Ngô Đức Lâm cũng nhấn mạnh về vai trò của thị trường điện cạnh tranh, chấm dứt độc quyền trong ngành điện. Nếu chưa có chính sách về thị trường điện năng hoàn chỉnh thì liệu quy hoạch này có đảm bảo thực hiện được không?

Đẩy mạnh hơn nữa phát triển năng lượng tái tạo

Góp ý cho dự thảo Quy hoạch điện VIII, bà Ngụy Thị Khanh - Giám đốc Trung tâm Phát triển sáng tạo xanh (GreenID) cho rằng, bản dự thảo cần có đánh giá về thách thức của biến đổi khí hậu và dịch bệnh, các tác động với sức khỏe cộng đồng với tính khả thi của Quy hoạch điện VIII.

Bà Khanh cho biết, theo quan điểm chỉ đạo tại Nghị quyết 55 của Bộ Chính trị: "Ưu tiên khai thác, sử dụng triệt để và hiệu quả các nguồn năng lượng tái tạo, năng lượng mới”; đồng thời từ bài học của giai đoạn quy hoạch trước, nhất là trong bối cảnh biến đổi khí hậu và dịch bệnh Covid đòi hỏi các quốc gia hướng tới phục hồi xanh, Quy hoạch điện VIII cần đưa ra những giải pháp khả thi, đột phá, bám sát và khai thác cơ hội từ những xu thế mới để dự báo, định hướng phát triển ngành điện theo hướng bền vững, bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Tiếp tục phát triển nhiệt điện than sẽ đặt Việt Nam ở chiều ngược lại với xu thế chuyển dịch xanh của thế giới và nỗ lực thực hiện mục tiêu khí hậu của Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu.

Bên cạnh đó, phát triển điện than làm tăng thêm rủi ro khi Việt Nam đứng trước nguy cơ phải phụ thuộc vào nguồn cấp vốn duy nhất là Trung Quốc. Ngoài ra, việc gia tăng phụ thuộc vào nguồn nhiên liệu nhập khẩu than, khí cho phát điện sẽ đặt ra nhiều rủi ro với an ninh năng lượng quốc gia. Trong khi đó, tiềm năng của năng lượng tái tạo lại chưa được tận dụng đúng mức (tổng công suất huy động của năng lượng tái tạo chỉ chiếm 4% vào năm 2030) và nguồn vốn cho loại hình năng lượng này lại khá đa dạng, từ nhiều thị trường trong và ngoài nước.

Đại diện cho doanh nghiệp trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, ông Phạm Nam Phong - Chủ tịch Vũ Phong Energy Group cho rằng, Quy hoạch điện VIII cần có chính sách phát triển điện mặt trời phân tán, ưu tiên phát triển nơi tiêu thụ nhiều, ít nhu cầu phát lưới và khuyến khích hệ thống tích trữ năng lượng.

Theo ông Trần Hữu Hiệp - chuyên gia đồng bằng sông Cửu Long, nhìn nhận bản dự thảo Quy hoạch điện VIII là “khoảng lùi” từ góc nhìn so sánh. Dự thảo Quy hoạch điện VIII đang có sự mâu thuẫn với Quy hoạch tổng thể vùng đồng bằng sông Cửu Long thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn 2050 và đặc biệt là Nghị quyết số 120/NQ - CP của Chính phủ (về phát triển bền vững đồng bằng sông Cửu Long thích ứng với biến đổi khí hậu), khi vẫn bổ sung thêm khoảng 5.000MW các dự án nhiệt điện than vào sau năm 2030. Đặc biệt, Nghị quyết 120 ưu tiên phát triển xanh, hạn chế tối đa phát triển nhiệt điện than mới, đồng thời từng bước chuyển qua công nghệ thân thiện với môi trường.

Vì vậy, chuyên gia và các nhà nghiên cứu đều đưa ra thông điệp cho Quy hoạch điện VIII là cần phải giảm phụ thuộc vào điện than, đặc biệt trong giai đoạn 10 năm tới. Thay vào đó có các giải pháp đồng bộ để đẩy mạnh hơn nữa phát triển năng lượng tái tạo, đặc biệt là điện mặt trời phân tán và điện gió./.

Mai Lâm

Mai Lâm

© Thời báo Tài chính Việt Nam