Mang lại nhiều lợi ích cho nền kinh tế

Cán bộ Hải quan Lào Cai kiểm tra và thông quan hàng hóa. Ảnh: Trịnh Hải

Nếu đề án này nhanh chóng được thực hiện sẽ giúp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, mang lại lợi ích cho cộng đồng doanh nghiệp và nền kinh tế… - Tiến sỹ Claudio Dordi, Giám đốc Dự án Tạo thuận lợi thương mại do USAID tài trợ nhận định với phóng viên TBTCVN.

PV: Trong Quyết định 38/2021/QĐ-CP có một điểm mới đáng lưu ý là giao cơ quan hải quan là đầu mối kiểm tra chất lượng, kiểm tra an toàn thực phẩm đối với hàng hóa nhập khẩu nhằm tháo gỡ “điểm nghẽn” về kiểm tra chuyên ngành so với trước đây khi có nhiều cơ quan cùng tham gia. Quan điểm của ông về điểm mới này như thế nào?

Tiến sỹ Claudio Dordi: Hiện nay, Dự án Tạo Thuận lợi Thương mại do USAID tài trợ (USAID TFP) đã và đang trợ giúp, tư vấn cho Bộ Tài chính, Tổng cục Hải quan xây dựng và triển khai Đề án cải cách kiểm tra chuyên ngành theo Quyết định 38/2021/QĐ-CP.

Tiến sỹ Claudio Dordi

Theo kinh nghiệm quốc tế, USAID TFP thấy rằng, việc giao một cơ quan làm đầu mối kiểm tra (cơ quan hải quan) có thể làm đơn giản các quy trình thủ tục nhập khẩu do cơ quan này đóng vai trò điều phối cho những cơ quan khác và là cơ quan nhà nước duy nhất mà doanh nghiệp (DN) cần liên hệ làm việc. Sự tham gia của nhiều cơ quan nhà nước có thể làm chậm hoặc trì hoãn các thủ tục. Tuy nhiên, nguyên nhân chính của điểm nghẽn là có quá nhiều mặt hàng thuộc diện kiểm tra chuyên ngành (KTCN), được áp dụng với hầu hết mọi lô hàng nhập khẩu vào Việt Nam.

Để giải quyết điểm nghẽn, đồng thời với việc giao cơ quan hải quan làm đầu mối tại cửa khẩu, USAID TFP khuyến nghị giảm bớt số lượng mặt hàng cần KTCN và áp dụng các nguyên tắc quản lý rủi ro đối với những mặt hàng vẫn thuộc diện KTCN. Quản lý rủi ro giúp các cơ quan nhà nước xác định và chỉ kiểm tra những mặt hàng có nguy cơ mất an toàn theo quy định của pháp luật.

USAID TFP đánh giá cao giải pháp mà Bộ Tài chính đề xuất, cụ thể là giao Tổng cục Hải quan là đầu mối thực hiện KTCN, phù hợp với thông lệ của nhiều nước trên thế giới khi họ chỉ định cơ quan hải quan là cơ quan chính thực hiện KTCN. Ví dụ, Hoa Kỳ đã tích hợp chức năng của các cơ quan hải quan, nông nghiệp và cơ quan di trú vào Cơ quan Hải quan và Bảo vệ biên giới Hoa Kỳ kể từ năm 2003. Việc này đòi hỏi phải có sự thay đổi mạnh mẽ về thể chế và pháp lý, cũng như sự hợp tác ở cấp độ cao giữa các cơ quan nhà nước.

PV: USAID TFP đã nghiên cứu, đánh giá tác động khi thực hiện 7 cải cách lớn trong KTCN theo tinh thần Quyết định 38/2021/QĐ-CP. Ông có thể cho biết những nội dung quan trọng của cuộc nghiên cứu khảo sát này?

Tiến sỹ Claudio Dordi: USAID TFP đã tiến hành hai nghiên cứu đánh giá tác động. Nghiên cứu thứ nhất tập trung vào các nội dung cải cách trong Quyết định 38/2021/QĐ-CP và nhận thấy có nhiều tác động tích cực tới DN và nền kinh tế nói chung của Việt Nam.

Hiện nay, USAID TFP đang hoàn thiện báo cáo đánh giá tác động pháp lý cho Nghị định về KTCN do Chính phủ ban hành, trong đó quy định chi tiết các biện pháp thực hiện. Nghị định đưa ra 7 lĩnh vực cải cách chính về KTCN và USAID TFP muốn nêu bật những lĩnh vực quan trọng trong dự thảo nghị định.

Thứ nhất, các phương thức kiểm tra trong đề án mới sẽ chuyển từ mô hình hiện nay là kiểm tra dựa trên rủi ro của DN sang kiểm tra dựa trên rủi ro của hàng hóa. Điều này có thể tác động lớn tới DN khi chỉ những lô hàng có nguy cơ gây mất an toàn hoặc có rủi ro mới cần kiểm tra, thay vì kiểm tra tất cả mặt hàng nhập khẩu bởi DN có rủi ro.

Thứ hai, danh sách các mặt hàng thuộc diện KTCN sẽ được cắt giảm đáng kể.

Thứ ba, quy trình kiểm tra sẽ được đơn giản hóa và số hóa. Mọi chứng từ liên quan tới thủ tục kiểm tra sẽ được quản lý thông qua hệ thống công nghệ thông tin của hải quan. Việc này giúp giải quyết tình trạng chồng chéo trong kiểm nghiệm do có nhiều cơ quan khác nhau cùng kiểm tra một mặt hàng vì những lý do giống nhau và giảm số lượng lô hàng thuộc diện phải kiểm tra trong phòng thí nghiệm.

PV: Để triển khai Quyết định 38/2021/QĐ-CP, Bộ Tài chính, Tổng cục Hải quan đang nỗ lực xây dựng và hoàn thiện dự thảo nghị định về KTCN. Ông đánh giá thế nào về sự cần thiết và tầm quan trọng của việc ban hành nghị định nêu trên cũng như vai trò của Bộ Tài chính và các bên tham gia đề án?

Tiến sỹ Claudio Dordi: Như đã đề cập ở trên, Nghị định về KTCN là công cụ pháp lý cần thiết để thực hiện đề án mới về cải cách KTCN. Bộ Tài chính và Tổng cục Hải quan đang đóng vai trò chủ chốt trong hoàn thiện nghị định, nhưng cần phải có sự hợp tác của tất cả các bộ, ngành, cơ quan Chính phủ, cộng đồng DN để có thể thực hiện thành công đề án mới.

USAID TFP đang hỗ trợ Tổng cục Hải quan thiết lập cơ sở pháp lý cho đề án thông qua xây dựng một nghị định của Chính phủ về cơ chế quản lý, phương thức và thủ tục thực hiện đề án.

Khi được triển khai đầy đủ, đề án mới sẽ giúp cắt giảm thủ tục kiểm tra chất lượng và kiểm tra an toàn thực phẩm cho DN, từ đó tạo thuận lợi cho thương mại quốc tế và thương mại qua biên giới, đồng thời vẫn bảo đảm hiệu quả quản lý và kiểm soát của nhà nước để có thương mại tự do, bình đẳng và có đi có lại.

PV: Xin cảm ơn ông!

Hải Linh (thực hiện)

Hải Linh (thực hiện)