Tiềm ẩn rủi ro buôn lậu trong hoạt động quá cảnh hàng hóa

Hải quan và Bộ đội biên phòng Quảng Trị kiểm tra hàng hóa xuất nhập khẩu. Ảnh: Minh Ngọc

Tuy nhiên, hoạt động này đặt ra thách thức đối với cơ quan hải quan khi vừa tạo thuận lợi thương mại vừa ngăn chặn buôn lậu hàng hóa.

Phát hiện, xử lý hơn 90 container hàng vi phạm

Tổng cục Hải quan cho biết, hiện nay cả nước có 129 doanh nghiệp (DN) hoạt động vận chuyển hàng hóa quá cảnh từ Trung Quốc đi Lào, Campuchia với hàng chục nghìn container mỗi năm. Hàng hóa chủ yếu là hàng tiêu dùng thông thường (hàng bách hóa), hàng điện tử, điện lạnh, linh kiện điện tử, phụ tùng ô tô, hàng may mặc... Bên cạnh những lợi ích do hoạt động này mang lại thì cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro về vận chuyển hàng cấm, hàng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ qua lãnh thổ Việt Nam; từ đó nguy cơ hàng cấm, hàng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ thẩm lậu, quay đầu tiêu thụ trong nước.

Để ngăn chặn vi phạm, thực hiện chỉ đạo của Tổng cục Hải quan, Cục Điều tra chống buôn lậu xây dựng và triển khai Kế hoạch 01/KH-Đ4 kiểm soát hàng hóa quá cảnh có dấu hiệu vi phạm về hàng giả, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ từ nước ngoài vào Việt Nam sang Lào, Campuchia và ngược lại...

Kết quả, Cục Điều tra chống buôn lậu phối hợp Cục Hải quan Lạng Sơn, Cục Hải quan Tây Ninh, Cục Hải quan Bình Phước, Cục Hải quan Quảng Bình kiểm tra thực tế hàng hóa 132 container/647 container hàng hóa qua cửa khẩu đã phát hiện có 91/132 container vi phạm (tỷ lệ 75,8%), trong đó có 35/91 container chứa hàng giả của các nhãn hiệu nổi tiếng, 56/91 container hàng hóa không khai báo, sai khai báo. Tỷ lệ kiểm tra trọng điểm chỉ chiếm 20% mà tỷ lệ hàng hóa vi phạm chiếm 75,8%, trong đó tỷ lệ vi phạm về hàng giả chiếm 38,5%.

Đặc biệt, tại địa bàn Lạng Sơn, cơ quan hải quan đã lập biên bản vi phạm hành chính trong lĩnh vực sở hữu công nghiệp đối với 14/35 container có chứa hàng hóa giả mạo nhãn hiệu của 4 công ty thuộc Hiệp hội Kinh doanh hàng hóa quá cảnh Việt Nam - ASEAN tỉnh Lạng Sơn. Các lô hàng chứa hàng hóa vi phạm còn lại trong 21/35 container, Tổng cục Hải quan đang tiến hành các thủ tục để xử phạt theo quy định.

Bên cạnh đó, 4 công ty thuộc Hiệp hội Kinh doanh hàng hóa quá cảnh Việt Nam - ASEAN tỉnh Lạng Sơn mà cơ quan hải quan kiểm tra từ năm 2017 đến 2019, liên tục vi phạm hơn 10 lần và đã bị xử lý hành vi vi phạm pháp luật hải quan và quy định về hàng giả.

Nâng cao hiệu quả kiểm soát hàng quá cảnh

Cũng theo Tổng cục Hải quan, việc kiểm soát chặt đối với hoạt động quá cảnh hàng hóa trong thời gian qua của cơ quan hải quan ảnh hưởng nhất định đến hoạt động của DN. Tuy nhiên, trong thời gian tới, để vừa đảm bảo hiệu quả công tác chống buôn lậu, vừa tạo thuận lợi cho DN, không ảnh hưởng đến phát triển kinh tế, Tổng cục Hải quan sẽ thực hiện chỉ đạo của Bộ Tài chính tăng cường áp dụng đồng bộ các biện pháp nghiệp vụ.

Qua công tác điều tra cơ bản của lực lượng hải quan cho thấy, tình trạng hàng giả, hàng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ, hàng cấm đang được bày bán công khai, tràn lan trên thị trường như hiện nay có một phần do thẩm lậu qua hoạt động quá cảnh.

Vì vậy, ngành Hải quan ứng dụng triệt để công nghệ thông tin, tăng cường sử dụng các trang thiết bị, kỹ thuật hiện đại, đánh giá rủi ro, tự động phân luồng đỏ đối với các lô hàng, DN có độ rủi ro cao, có dấu hiệu vi phạm pháp luật. Cơ quan hải quan tập trung đánh giá rủi ro ở một số tiêu chí quan trọng như: tuyến đường bộ từ Trung Quốc đi Campuchia, tập trung vào DN khai báo sai so với thực tế; nhóm hàng bách hóa; đứng tên DN xuất khẩu bên Trung Quốc là không có thật; hàng hóa vi phạm sang Campuchia và quay đầu lại Việt Nam.

Ngành Hải quan triển khai gắn Seal định vị điện tử đối với tất cả các container hàng hóa quá cảnh từ cửa khẩu đầu tiên đến cửa khẩu cuối cùng (đối với trường hợp container xếp nhiều tầng, nhiều lớp trên phương tiện để vận chuyển từ nước ngoài vào Việt Nam và ngược lại bằng đường thủy nội địa thì gắn Seal định vị lên phương tiện vận tải) để phục vụ công tác giám sát, theo đúng quy định tại Quyết định 138/QĐ-TCHQ ngày 21/1/2020 của Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan, ban hành Quy trình thí điểm về nghiệp vụ quản lý, sử dụng Seal định vị điện tử trong giám sát đối với hàng hóa chịu sự giám sát hải quan vận chuyển bằng container.

Cơ quan hải quan sẽ đánh giá rủi ro và chỉ kiểm tra thực tế hàng hóa, khám xét đối với các container, phương tiện vận chuyển hàng hóa quá cảnh có dấu hiệu vận chuyển hàng cấm, không đi đúng tuyến đường và không đúng thời gian quy định.

Đồng thời, Tổng cục Hải quan trên cơ sở thông tin thu thập được theo từng thời kỳ và kết quả kiểm tra thực tế các lô hàng quá cảnh vi phạm thời gian qua, thông qua kênh hợp tác quốc tế kiến nghị Hải quan Trung Quốc tăng cường kiểm soát, ngăn chặn các lô hàng vi phạm quá cảnh lãnh thổ Việt Nam ngay tại cửa khẩu xuất phía Trung Quốc.

Hải Linh

Hải Linh