“Đòn bẩy” cơ cấu lại ngành nông nghiệp

Xu thế tất yếu của nền nông nghiệp hàng hóa

Đánh giá tính cấp thiết của việc xây dựng vùng nguyên liệu nông, lâm sản đạt chuẩn, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) cho biết, vùng nguyên liệu quy mô lớn tập trung trên cơ sở liên kết bền vững với các doanh nghiệp chế biến, tiêu thụ là xu thế tất yếu của nền nông nghiệp hàng hóa, hiện đại. Vùng nguyên liệu được xác định là điểm khởi đầu và là nền tảng để phát triển các chuỗi giá trị hiệu quả, bền vững, nâng cao chất lượng nông sản, thực hiện truy xuất nguồn gốc sản phẩm, qua đó đẩy mạnh chế biến nhằm nâng cao giá trị, tăng sức cạnh tranh sản phẩm. Phát triển vùng nguyên liệu còn là công cụ giúp nhà nước quản lý tốt về quy hoạch sản xuất, linh hoạt trong chỉ đạo chuyển đổi cơ cấu cây trồng vật nuôi phù hợp với quy luật cung cầu cho nông sản; qua đó quản lý hiệu quả được nguồn cung các sản phẩm nông nghiệp.

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đang thí điểm vùng nguyên liệu đạt chuẩn để phục vụ xuất khẩu

Thời gian qua, sản xuất nông nghiệp đã bước đầu chuyển đổi theo hướng hình thành các vùng nguyên liệu sản xuất tập trung quy mô lớn, chuyên canh nông sản chủ lực ở một số vùng gắn với chế biến, tiêu thụ theo chuỗi giá trị nông sản. Tuy nhiên, phát triển các vùng nguyên liệu nông sản vẫn bộc lộ nhiều hạn chế như: Sản xuất nhỏ lẻ, manh mún, thiếu sự hợp tác, liên kết; việc gắn kết và tương thích giữa vùng nguyên liệu và các nhà máy chế biến còn hạn chế, bị cắt khúc bởi giới hạn địa giới hành chính… Vì vậy, Bộ NN&PTNT khẳng định việc phát triển các vùng nguyên liệu, gắn kết với các doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu nông sản, đặc biệt là hình thành được các vùng nguyên liệu quy mô lớn, liên vùng, hiện đại, ổn định lâu dài là rất cần thiết để đẩy mạnh cơ cấu lại ngành nông nghiệp.

Để thực hiện mục tiêu đó, Bộ này đã chỉ đạo xây dựng “Đề án thí điểm xây dựng vùng nguyên liệu nông, lâm sản đạt chuẩn phục vụ tiêu thụ trong nước và xuất khẩu giai đoạn 2021-2025” nhằm thí điểm cơ chế, cách làm trên địa bàn 5 vùng nguyên liệu hàng hóa tập trung thuộc địa bàn 11 tỉnh, qua đó tổng kết rút kinh nghiệm và nhân rộng ra cả nước.

Tại hội nghị tham vấn nội dung đề án do Bộ NN&PTNT tổ chức mới đây, nhiều doanh nghiệp lớn hoạt động theo chuỗi nông sản cho rằng, đề án là động lực để doanh nghiệp tiếp tục mạnh dạn đầu tư cả sản xuất và mở rộng thị trường xuất khẩu đối với các loại nông sản chủ lực của Việt Nam.

Thí điểm đối với các nông sản chủ lực

Theo Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Trần Thanh Nam, tất cả các yêu cầu kỹ thuật, chất lượng ở vùng nguyên liệu này sẽ đảm bảo đạt chuẩn tiêu thụ trong nước và xuất khẩu. Đề án không có sự giới hạn ở một tỉnh mà tạo sự liên kết vùng.

Cụ thể, đề án thí điểm tập trung xây dựng đối với các nông sản chủ lực như: tôm, cá tra, lúa gạo, trái cây được triển khai trên địa bàn thuộc 184 xã thuộc 50 huyện của 11 tỉnh, thành phố gồm: Sơn La, Hòa Bình, Đồng Tháp, Tiền Giang, Long An, Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế, Gia Lai, Đắc Lắc, Kiên Giang, An Giang với tổng diện tích 158.300 ha.

Đề án chia làm 3 hợp phần là đầu tư kết cấu hạ tầng liên kết vùng hỗ trợ hợp tác xã phát triển vùng nguyên liệu; tổ chức sản xuất và quản trị vùng nguyên liệu; phát triển khuyến nông cộng đồng và truyền thông. Đề án xây dựng 74.200 ha cây ăn quả tại Sơn La, Hòa Bình, Đồng Tháp, Tiền Giang, Long An; 22.900 ha gỗ rừng trồng chứng chỉ bền vững tại Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế; 11.200 ha cà phê tại Gia Lai, Đắc Lắc; 50.000 ha lúa gạo tại Kiên Giang, An Giang. Đối tượng tham gia và hưởng lợi trực tiếp, gồm 17 doanh nghiệp chế biến, tiêu thụ nông sản; 250 hợp tác xã nông nghiệp; 185.000 hộ nông dân.

Các địa điểm lựa chọn vùng dự án đều nằm trong quy hoạch vùng trồng và phát triển sản xuất nông nghiệp của địa phương. Trong quá trình xây dựng đề xuất, các cơ quan chuyên môn của địa phương đã rà soát và đề xuất vùng trồng phù hợp với quy hoạch hiện hành, dựa trên cơ sở các vùng trồng đã được hình thành, không phát triển vùng trồng mới.

Thứ trưởng Trần Thanh Nam cũng cho biết, triển khai mô hình điểm, Bộ NN&PTNT sẽ hỗ trợ các địa phương một phần để đảm bảo được hạ tầng vùng sản xuất, tạo điều kiện về đào tạo nguồn nhân lực và quản trị cho các hợp tác xã tổ chức sản xuất theo quy hoạch vùng nguyên liệu.

Bên cạnh nguồn lực hỗ trợ của bộ chủ yếu về cơ sở hạ tầng thì nguồn lực chính vẫn là xã hội hóa. Cùng với đó là định hướng cùng các đơn vị chuyên môn xây dựng mã số vùng trồng, truy xuất nguồn gốc các sản phẩm đạt tiêu chuẩn.

Khánh Linh