Cần nhanh chóng thể chế hóa các cam kết để giúp doanh nghiệp Việt tận dụng tốt CPTPP

“Nội luật hóa” văn bản pháp luật còn chậm

Tại hội thảo “Hoạt động xây dựng pháp luật thực thi CPTPP - Đánh giá hiệu quả thực hiện và hàm ý chính sách”, ngày 10/11/2021, ông Hoàng Quang Phòng - Phó Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho hay, Hiệp định CPTPP đã có hiệu lực với Việt Nam được gần 3 năm, thì có đến 2 năm các thành viên CPTPP nói chung và Việt Nam nói riêng bị ảnh hưởng nặng nề bởi đại dịch Covid-19 toàn cầu. “Do đó, những chuyển biến về thương mại và đầu tư dưới tác động của CPTPP chưa được phát huy một cách thật rõ ràng”, ông Phòng nói.

Phó Chủ tịch VCCI Hoàng Quang Phòng phát biểu tại hội thảo. Ảnh: Hải Anh

Mặc dù vậy theo ông Phòng, công tác xây dựng pháp luật thực thi các cam kết của Việt Nam trong CPTPP đã được thực hiện tích cực và thu được kết quả nhất định.

Khảo sát của VCCI cho thấy qua rà soát đến nay, có tổng cộng 11 văn bản quy phạm pháp luật được ban hành để thực thi các cam kết CPTPP có hiệu lực ngay và 4 văn bản đang được soạn thảo để chuẩn bị thực thi các cam kết CPTPP có hiệu lực theo lộ trình trong giai đoạn 2019 - 2021.

Trong đó, có 2 luật, 2 nghị định và 7 thông tư, thực thi 63 nhóm cam kết CPTPP về thương mại hàng hóa, sở hữu trí tuệ, mua sắm công, lao động... đều đảm bảo phù hợp với Hiến pháp Việt Nam, đúng thẩm quyền, trình tự, thể thức và cơ bản hài hòa, không mâu thuẫn với các quy định khác trong hệ thống pháp luật liên quan.

Tuy nhiên có một số văn bản cũng bộc lộ hạn chế. Bà Nguyễn Thị Thu Trang - Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập, VCCI cho biết, về thời điểm ban hành và có hiệu lực, mặc dù tất cả đều được soạn thảo và ban hành trong thời gian ngắn hơn quy trình thông thường theo Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, nếu so sánh với mốc 14/1/2019 theo yêu cầu của CPTPP thì trung bình mỗi văn bản này ban hành chậm 246 ngày.

Về tính khả thi, theo bà Nguyễn Thị Thu Trang, mặc dù hầu như tất cả các văn bản đều được thiết kế hợp lý, rõ ràng, chặt chẽ, bảo đảm khả thi trên thực tế, nhưng vẫn gây ra một số vướng mắc, khó khăn trong quá trình triển khai (nhất là liên quan tới các quy định về quy tắc xuất xứ, xác minh xuất xứ, đấu thầu quyền nhập khẩu ô tô đã qua sử dụng). Đây là những hạn chế mà các bộ, ngành cần được cải thiện trong thời gian tới.

Nâng tầm tư duy làm luật

Cũng tại hội thảo, ông Ngô Chung Khanh - Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công thương) cho hay, qua tổng hợp báo cáo của các tỉnh thành sau 1 năm thực thi CPTPP, có hơn 460 văn bản pháp luật ở cấp địa phương đã được sửa đổi, ban hành. Dù có nhiều văn bản không nói đích danh về CPTPP, nhưng lại có những nội dung đề cập đến CPTPP.

Ông Khanh đánh giá, con số nói trên cho thấy cả hệ thống chính trị từ Trung ương đến địa phương đều vào cuộc rà soát các văn bản pháp luật nhằm đảm bảo tương thích với Hiệp định CPTPP. “Việt Nam đã thực sự quyết tâm đảm bảo hệ thống pháp luật sau khi gia nhập CPTPP là tương thích với hiệp định này”, ông Khanh nói.

Ông Khanh cũng cho rằng, đối với cả 2 hiệp định EVFTA và CPTPP, tư duy làm luật của Việt Nam đã được nâng tầm. “Chúng ta đã chấp nhận một tiêu chuẩn cao hơn, không chỉ dừng lại ở WTO và đã quan tâm đến CPTPP. Việc quan tâm tới CPTPP tức là quan tâm ở mức tiêu chuẩn cao hơn hẳn, điều này rất đáng để kì vọng trong việc ban hành các văn bản pháp luật trong thời gian tới”, ông nói.

Tại hội thảo, chuyên gia kinh tế cao cấp Phạm Chi Lan - nguyên Phó Chủ tịch VCCI, cũng đồng thuận với việc cần nâng tầm tư duy làm luật, “nội luật hóa” các cam kết thực thi hiệp định thương mại tự do, nhất là các hiệp định thế hệ mới. Việt Nam cần nhanh chóng thể chế hóa các cam kết tham gia CPTPP để giúp doanh nghiệp và nền kinh tế nâng cao khả năng cạnh tranh và tận dụng sớm những lợi thế ưu đãi hàng hóa, thuế suất mang lại.

Bà Phạm Chi Lan cũng đưa ra cảnh báo, hiện nay một số nền kinh tế lớn như Trung Quốc, Anh, Đài Loan đã nộp đơn đề nghị tham gia CPTPP. Đây là những nền kinh tế có khả năng cạnh tranh cao hơn nhiều so với Việt Nam.

“Trung Quốc có nhiều lợi thế về xuất khẩu hàng hóa, Anh và Đài Loan cũng có nền kinh tế phát triển, hệ thống luật pháp hoàn chỉnh, khả năng thực thi các hiệp định thương mại cao và “khôn ngoan” trong đàm phán để đạt được lợi ích. Chính vì vậy, Việt Nam cần nội luật hóa các văn bản thực hiện CPTPP sao cho có tính khả thi cao, theo hướng tạo thuận lợi tối đa xuất khẩu các mặt hàng được ưu đãi thuế theo cam kết…”- bà Phạm Chi Lan nói.

Ngọc Linh