Ngành Mía đường "hồi sức" sau khi áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại với hàng Thái Lan

Mía đường Việt Nam lao đao vì hàng ngoại nhập

Theo Bộ Công thương, Việt Nam đang trong quá trình hội nhập sâu rộng, đặc biệt đang trong quá trình thực thi các hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới. Điều này giúp các doanh nghiệp Việt Nam có cơ hội tiếp cận và mở rộng thị trường, gia tăng giá trị xuất khẩu. Tuy nhiên, cùng với cơ hội đi kèm những thách thức rất lớn cho các ngành, doanh nghiệp khi áp lực cạnh tranh ngày càng gia tăng.

Tại tọa đàm “Thực trạng ngành mía đường Việt Nam sau khi áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại” vừa được tổ chức, đại diện Cục Phòng vệ thương mại (PVTM), Bộ Công thương cho biết, nhiều ngành hàng do năng lực sản xuất, chất lượng sản phẩm, sức cạnh tranh chưa cao, áp lực của hàng ngoại nhập đã đánh mất thị phần ngay trên sân nhà.

"Bộ Công thương đã phải sử dụng biện pháp PVTM để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của các doanh nghiệp, điển hình như đối với ngành mía đường trong năm 2021, trước hành vi cạnh tranh không lành mạnh của hàng hóa nhập khẩu." - đại diện Cục Phòng vệ thương mại cho biết.

Ngành Mía đường Việt Nam "hồi sức" sau khi áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại với hàng Thái Lan. Ảnh: TL minh họa

Mía đường là ngành có liên quan tới đời sống của nhiều người dân nên nhận được sự quan tâm sâu sắc của Chính phủ trong quá trình đàm phán hội nhập với lộ trình cắt giảm thuế quan dài nhất. Riêng với Cộng đồng Kinh tế ASEAN, đường là mặt hàng có thời hạn cắt giảm thuế lâu nhất, thậm chí Việt Nam xin lùi thời hạn cắt giảm thuế thêm 2 năm so với cam kết ban đầu.

Năm 2020, Việt Nam bắt đầu thực thi cam kết trong Hiệp định thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA) đối với ngành mía đường với thuế nhập khẩu ở mức 5%. Từ đó, đường nhập khẩu từ các nước ASEAN, trong đó chủ yếu từ Thái Lan, đã tăng nhanh chóng. Năm 2020, nhập khẩu đường từ Thái Lan đạt gần 1,5 triệu tấn, tăng 330% so với năm 2019.

Đường nhập khẩu từ Thái Lan với khối lượng lớn và giá rẻ đã gây ảnh hưởng đến ngành sản xuất trong nước. Theo thống kê của Hiệp hội Mía đường Việt Nam, trước khi ngành đường thực thi ATIGA, Việt Nam có 41 nhà máy sản xuất đường. Đến năm 2020 chỉ có 30 nhà máy còn hoạt động, 11 nhà máy đã buộc phải đóng cửa.

Trong 30 nhà máy đang hoạt động, 17 nhà máy bị thua lỗ. Khoảng 3.300 người lao động đã bị mất việc làm và 93.225 hộ nông dân bị ảnh hưởng do khó khăn của ngành sản xuất đường trong nước. Diện tích trồng mía bị thu hẹp đáng kể do thu nhập từ cây mía không đảm bảo cuộc sống của người nông dân. Có những dấu hiệu cho thấy đường Thái Lan bán với giá rất rẻ do bán phá giá và nhận được trợ cấp từ Chính phủ Thái Lan.

Trước tình hình đó, 6 nhà máy đường với đại diện là Hiệp hội Mía đường Việt Nam đã nộp hồ sơ yêu cầu áp dụng biện pháp chống bán phá giá và chống trợ cấp đối với sản phẩm đường mía xuất xứ từ Thái Lan.

Sau quá trình điều tra kỹ lưỡng, ngày 15/6/2021, Bộ Công thương đã ban hành Quyết định số 1578/QĐ-BCT, áp dụng mức thuế PVTM là 47,64% đối với một số sản phẩm đường mía có xuất xứ từ Thái Lan nhập khẩu vào Việt Nam.

Giải pháp tình thế...

Theo khảo sát của ngành Công thương và Hiệp hội Mía đường Việt Nam, do bị áp dụng biện pháp PVTM, lượng đường nhập khẩu Thái Lan từ tháng 3/2021 giảm tới 75%. Nhờ vậy đã làm giảm tác động cạnh tranh không lành mạnh của đường Thái Lan đối ngành sản xuất trong nước, từ đó giúp giá đường sản xuất trong nước tăng lên, giá thu mua mía của nông dân cũng tăng thêm từ 100.000 đồng đến 200.000 đồng/tấn.

Theo các doanh nghiệp mía đường, việc áp dụng biện pháp PVTM kịp thời của Bộ Công thương được ví như biện pháp hiệu quả giúp “hồi sức” cho ngành mía đường nước ta, từng bước phục hồi vùng nguyên liệu của người nông dân và các doanh nghiệp sản xuất mía đường, đồng thời giảm áp lực cho các doanh nghiệp mía đường trong nước. Qua đó, doanh nghiệp cũng thấy cần có sự chủ động đấu tranh với hành vi cạnh tranh không lành mạnh từ sản phẩm nhập khẩu...

Tổng giám đốc Công ty cổ phần Mía đường Sơn Dương, Tuyên Quang Nguyễn Hồng Minh cho biết, từ năm 2018 đến năm 2020, công ty cũng gặp rất nhiều khó khăn về mặt tài chính do đường nhập vào Việt Nam rất nhiều dẫn đến giá đường trong nước giảm xuống. Xác định nguyên nhân chính là sự cạnh tranh không sòng phẳng từ đường giá rẻ nhập khẩu từ Thái Lan, công ty đã đề xuất Nhà nước có biện pháp làm sao đảm bảo được việc cạnh tranh sòng phẳng.

"Công ty chúng tôi cùng với 5 công ty trong Hiệp hội Mía đường cũng đã nộp hồ sơ nên để đề xuất thực hiện biện pháp nào bảo vệ chống bán phá giá, chống trợ cấp đường từ Thái Lan" - ông Nguyễn Hồng Minh chia sẻ.

Mặc dù bước đầu ngành mía đường có dấu hiệu phục hồi sau khi Bộ Công thương áp dụng biện pháp PVTM đối với mặt hàng đường nhập khẩu Thái Lan. Tuy nhiên, các chuyên gia kinh tế và đại diện Cục Phòng vệ thương mại cũng cùng chung nhận định, đây chỉ là giải pháp tình thế còn về lâu dài áp lực hội nhập sẽ gia tăng khi thực hiện các FTA. Vì vậy, cách duy nhất là doanh nghiệp cần phát huy nội lực, nâng cao năng lực sản xuất, chất lượng sản phẩm và giá thành cũng là yếu tố quan trọng.

Ông Chu Thắng Trung – Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại cảnh báo, trong bối cảnh tự do hóa, toàn cầu hóa như hiện nay thì các cam kết cắt giảm thuế và thuế nhập khẩu của các quốc gia ngày càng giảm xuống. Đặc biệt là khi Việt Nam và một số nước ta tham gia vào các FTA thì thuế nhập khẩu nhiều mặt hàng thậm chí còn giảm và xóa bỏ hoàn toàn, sẽ khiến cho mức độ cạnh tranh giữa hàng nhập khẩu và hàng hóa sản xuất trong nước ngày một tăng lên.

Tính cho đến thời điểm hiện tại Việt Nam đã tiến hành điều tra phòng vệ thương mại tổng cộng là 25 vụ việc, trong đó là có 15 vụ việc chống bán phá giá, 6 vụ việc tự vệ, 1 vụ việc chống trợ cấp và 2 vụ việc lẩn tránh biện pháp PVTM.

"Bộ Công thương sẽ tiếp tục ủng hộ những hoạt động cạnh tranh sòng phẳng, lành mạnh giữa hàng nhập khẩu với hàng hóa sản xuất trong nước để làm sao sử dụng tốt nhất nguồn lực hiện tại của quốc gia" - ông Chu Thắng Trung nhấn mạnh./.

Phúc Hải