Cẩn trọng khi đầu tư trái phiếu doanh nghiệp

Đây là chia sẻ của chuyên gia tài chính – ngân hàng Nguyễn Trí Hiếu trong cuộc trao đổi với phóng viên TBTCO.

* PV: Thưa ông, theo số liệu của Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX) trong năm 2020, thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) tăng trưởng gần 36% so với năm 2019. Ông đánh giá như thế nào về điều này?

Ông Nguyễn Trí Hiếu: Tôi cho rằng có một số nguyên nhân thúc đẩy thị trường TPDN tăng trưởng mạnh mẽ trong năm qua. Trước hết, về phía các doanh nghiệp (DN) phát hành, trong bối cảnh năm 2020 với những khó khăn do dịch Covid-19 khiến các ngân hàng rất thận trọng trong việc cho vay để tránh rủi ro, nên việc tiếp cận nguồn vốn của các DN cũng trở nên khó khăn hơn. Chính vì “van” tín dụng bị đóng lại phần nào, nên nhiều DN chuyển qua kênh trái phiếu để tìm kiếm nguồn vốn phục vụ cho hoạt động sản xuất, kinh doanh. Đặc biệt, các DN phát hành sử dụng công cụ lãi suất hấp dẫn để thu hút nhà đầu tư (NĐT) tham gia, nên thị trường này rất sôi động.

Về phía NĐT, mặt bằng lãi suất huy động trong năm 2020 đã hạ xuống mức rất thấp trong nhiều năm trở lại đây, khiến các NĐT có xu hướng tìm đến những kênh đầu tư rủi ro hơn nhưng có tỷ lệ sinh lời cao hơn ngoài kênh tiền gửi tiết kiệm.

Tuy nhiên, tôi cho rằng, trong năm 2021, thị trường TPDN sẽ được kiểm soát chặt chẽ hơn, bởi một loạt những quy định mới mà Chính phủ đã ban hành, như những quy định mới tại Nghị định số 81/2020/NĐ-CP, Nghị định số 153/2020/NĐ-CP và một số nghị định hướng dẫn Luật Chứng khoán, Luật DN. Theo đó, khung pháp lý mới về phát hành TPDN đã được hoàn thiện, tăng cường tính công khai, minh bạch trong quá trình huy động vốn trái phiếu của DN, đặc biệt là quy định TPDN riêng lẻ chỉ được phát hành cho các NĐT chuyên nghiệp… Với những quy định mới này, thị trường TPDN có thể sẽ bị co hẹp lại và được kiểm soát, nhưng đây là điều rất tốt cho nền kinh tế.

* PV: Một số ý kiến bày tỏ lo ngại sự tăng trưởng mạnh của thị trường TPDN chưa song hành với các tiêu chuẩn về công bố thông tin và chất lượng của các tổ chức phát hành, nên còn tiềm ẩn không ít rủi ro. Quan điểm của ông về vấn đề này như thế nào?

Ông Nguyễn Trí Hiếu: Hiện nay, về cơ bản chúng ta vẫn thiếu các tổ chức xếp hạng tín nhiệm độc lập để đánh giá, xếp hạng tín nhiệm của các DN phát hành trái phiếu. Tôi được biết, ở Việt Nam hiện đã có 1, 2 tổ chức xếp hạng tín nhiệm được cấp phép song các tổ chức này chưa thực hiện xếp hạng tín nhiệm cho DN nào. Do đó, khi chưa có các tổ chức xếp hạng tín nhiệm độc lập hỗ trợ thì phần nào cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro.

Trong khi đó, kiến thức của các NĐT cá nhân tham gia vào thị trường phần nhiều còn hạn chế, cùng với đó các NĐT cá nhân không có các công cụ để có thể thẩm định được chính xác năng lực của các DN phát hành… Thay vào đó, NĐT chủ yếu quan tâm đến mức lãi suất hấp dẫn mà các DN phát hành đưa ra chào mời để quyết định đầu tư. Điều này sẽ đem đến rủi ro rất lớn cho các NĐT, bởi lẽ lãi suất cao thường đi liền với độ rủi ro cao.

Nếu quyết định tham gia đầu tư trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp, nhà đầu tư cần tìm hiễu kỹ về tổ chức phát hành, trái phiếu phát hành, chứ không nên chỉ chạy theo lãi suất cao, bởi lãi suất cao luôn đi kèm rủi ro lớn. Ông Nguyễn Trí Hiếu

Về phía các DN phát hành, có thể thấy chất lượng của các tổ chức phát hành trên thị trường là không đồng đều. Theo đó, nhiều DN có thể năng lực tài chính còn hạn chế, song đã đưa ra mức lãi suất rất cao để hấp dẫn NĐT, tạo nên một cuộc đua lãi suất trên thị trường TPDN. Điều này cũng rất rủi ro cho các tổ chức phát hành, bởi lẽ, các DN chấp nhận chi phí vốn cao như vậy, chưa kể chi phí dành cho tư vấn, phát hành, các khoản chi phí khác… thì họ phải tạo ra tỷ suất sinh lời cao hơn mức lãi suất trái phiếu mà họ chào bán. Tuy nhiên, trong quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh không phải DN nào cũng vạch ra được những chiến lược đầu tư, kinh doanh hiệu quả để sinh lời cao. Vì vậy, chính DN phát hành sẽ rơi vào “vòng xoáy” trả nợ gốc và lãi cho trái chủ.

* PV: Một vấn đề nữa trên thị trường TPDN là hiện các ngân hàng vẫn là đối tượng mua TPDN nhiều nhất, theo đó, có ý kiến cho rằng, các ngân hàng mua trái phiếu có thể với mục đích “đảo nợ”. Ông có ý kiến như thế nào về vấn đề này?

Ông Nguyễn Trí Hiếu: Trước hết cần khẳng định, nếu có hiện tượng các ngân hàng mua TPDN phát hành trong đó có mục đích để cơ cấu lại các khoản nợ của chính DN phát hành là không đúng quy định pháp luật.

Cùng với đó, việc các ngân hàng tham gia mua TPDN nhằm “bắt tay” với DN lách luật cho vay, đảo nợ thông qua phát hành trái phiếu sẽ đem đến nhiều rủi ro cho các tổ chức tín dụng. Bởi lẽ, ghi nhận thực tế cho thấy, thời gian qua, nhiều DN, nhất là DN bất động sản gặp khó khăn trong hoạt động sản xuất, kinh doanh ảnh hưởng đến khả năng trả nợ vay ngân hàng, nên đã thực hiện phát hành thêm trái phiếu để tiếp tục cơ cấu lại nợ.

Do đó, khi ngân hàng mua trái phiếu của DN phát hành với mục đích cơ cấu lại khoản nợ, đảo nợ sẽ tiềm ẩn rất nhiều rủi ro cho các nhà băng, nhất là trong điều kiện DN phát hành trái phiếu tiếp tục gặp khó khăn trong hoạt động sản xuất, kinh doanh và không có khả năng trả nợ gốc và lãi trái phiếu đến hạn.

* PV: Từ những vấn đề đã chia sẻ ở trên, ông có khuyến nghị như thế nào với nhà đầu tư và DN phát hành trái phiếu?

Ông Nguyễn Trí Hiếu: Lời khuyên của tôi đối với NĐT, trước hết đó là nền kinh tế chưa ra khỏi khủng hoảng vì đại dịch và vẫn còn khó khăn. Chính vì vậy, các NĐT nên cẩn trọng, không nên đổ tiền vào những hoạt động đầu tư rủi ro, mà hãy đi tìm những tài sản an toàn. Thời điểm này là thời điểm NĐT nên tìm kênh đầu tư có sự an toàn, đặc biệt là kênh đầu tư nào có tính thanh khoản cao, để tránh gặp rủi ro, chứ không phải thời điểm đi tìm lợi nhuận cao. Khi nền kinh tế thực sự hồi phục bền vững, NĐT hãy đi tìm những kênh đầu tư sinh lời hơn, mạo hiểm hơn.

Bên cạnh đó, nếu quyết định tham gia đầu tư trên thị trường TPDN, NĐT cần tìm hiểu kỹ về tổ chức phát hành, trái phiếu phát hành, chứ không nên chỉ chạy theo lãi suất cao, bởi lãi suất cao luôn đi kèm rủi ro lớn.

Đối với nhà phát hành, tôi cho rằng, “thắt lưng buộc bụng” vẫn là vấn đề quan trọng, năm nay không phải năm mà các DN mạo hiểm để đi tìm những nguồn vốn có chi phí lớn, điều đó sẽ rất rủi ro.

Thêm vào đó, đối với các DN muốn phát hành trái phiếu phải tìm hiểu những quy định mới để đáp ứng được; đồng thời, các nhà phát hành nên có những sự tham khảo tư vấn và thực hiện phát hành đúng theo luật định, phát hành hiệu quả, chứ không thể chỉ dùng công cụ lãi suất để hấp dẫn NĐT…

* PV: Xin cảm ơn ông!

Diệu Thiện (thực hiện)

Diệu Thiện (thực hiện)