Tràn lan doanh nghiệp trốn đóng BHXH, BHYT do đâu?

Hiện mới có 18 DN trong tổng số 68 DN được thanh tra bị cơ quan BHXH khởi kiện. Ảnh TL minh họa

Thanh tra Chính phủ vừa công bố kết luận thanh tra về việc chấp hành pháp luật bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT) tại một số DN.

Cuộc thanh tra được tiến hành từ ngày 1/1/2013 đến ngày 31/7/2014, tại 70 DN trên địa bàn 12 tỉnh, gồm Hà Nội, Hải Phòng, Đà Nẵng, TP.Hồ Chí Minh, Cần Thơ, Bắc Ninh, Quảng Ninh, Thanh Hóa, Nghệ An, Đắk Lắk, Đồng Nai, Bình Dương.

Đoàn thanh tra đã tiến hành thanh tra trực tiếp tại 68/70 DN trên địa bàn 12 tỉnh, riêng 2 DN đã ngừng hoạt động nên không tiến hành thanh tra trực tiếp.

Rất nhiều các sai phạm của DN về thực hiện pháp luật BHXH, BHYT đã được Thanh tra Chính phủ chỉ ra, như đóng BHXH, BHYT thấp hơn mức quy định, không đóng đủ số người thuộc diện tham gia, hay chiếm dụng tiền BHXH, BHYT của người lao động.

Sai phạm tràn lan

Qua thanh tra cho thấy, tất cả 68 DN đều chậm đóng BHXH, BHYT với thời gian chậm đóng kéo dài từ 4 tháng đến 67 tháng (trung bình 26 tháng). Tổng số nợ BHXH, BHYT (kể cả lãi chậm đóng) của 68 doanh nghiệp đến 31/7/2014 là hơn 359,413 tỷ đồng.

Trong tổng số 70 đơn vị được thanh tra tại 12 tỉnh, có 63 DN trong nước, 7 DN có vốn đầu tư nước ngoài; hoạt động sản xuất, kinh doanh chủ yếu thuộc các nhóm ngành, nghề: sản xuất và chế biến nông sản, sản xuất xi măng, gia công cơ khí, xây dựng hạ tầng và công trình dân dụng, may mặc, thủy sản, nông nghiệp.

Tổng số nợ BHXH, BHYT (kể cả lãi chậm đóng) của 70 DN đến 31/7/2014 là hơn 373,161 tỷ đồng, số tháng nợ trung bình là 26 tháng.

Tính đến ngày 15/1/2015, các DN đã nộp số tiền nợ BHXH, BHTN, BHYT vào tài khoản của BHXH địa phương được hơn 104,529 tỷ đồng, đạt 29,08% tổng số nợ đến thời điểm 31/7/2014. Trong đó, 9 DN đã nộp 100% số tiền nợ, 48 DN đã nộp một phần, 11 DN chưa nộp.

Có 5 DN đóng BHXH, BHYT với mức tiền lương, tiền công của 326 lao động thấp hơn mức quy định. Số tiền truy đóng BHXH, BHTN, BHYT 5 DN phải nộp cho cơ quan BHXH địa phương là 193,4 triệu đồng. Tính đến 15/1/2015, có 2 DN đã nộp số tiền là 65,4 triệu đồng, đạt 33,8%

Cũng qua thanh tra cho thấy, có 24 DN đã trích từ tiền lương, tiền công của người lao động để đóng BHXH, BHYT nhưng chưa đóng hết cho cơ quan BHXH số tiền là hơn 32,624 tỷ đồng, chiếm dụng sử dụng vào mục đích khác (để mua nguyên liệu, vật tư, trả lương cho người lao động...).

Đến ngày 15/1/2015 có 21/24 DN đã nộp về cơ quan BHXH số tiền là hơn 18,559 tỷ đồng, đạt 56,88%, trong đó có 12 DN đã nộp hết, 9 DN đã nộp một phần, 3 DN chưa nộp.

Qua thanh tra cho thấy, trong tổng số 68 DN được thanh tra có 21 DN đóng không đủ số người (2.063 người) thuộc diện tham gia BHXH, BHYT, dưới các hình thức trốn đóng, đóng thiếu thời gian của người lao động... Số tiền truy đóng BHXH, BHYT, BHTN các DN phải nộp cho cơ quan BHXH địa phương là hơn 16,581 tỷ đồng. Đến ngày 15/1/2015 có 18/21 DN đã nộp hết số tiền truy thu cho cơ quan BHXH là 1,15 tỷ đồng, đạt 6,9%.

Có 251 người lao động của 12 DN không có tên trong bảng lương (không làm việc tại DN) nhưng có tên trong danh sách tham gia đóng BHXH, BHTN, BHYT. Đây là việc DN đóng không đúng đối tượng tham gia BHXH, BHYT theo quy định. Trong quá trình thanh tra, Đoàn thanh tra đã yêu cầu DN ngừng đóng BHXH, BHTN, BHYT cho 251 người lao động này và thực hiện báo giảm với cơ quan BHXH địa phương.

“Giơ cao đánh khẽ” nên không đủ sức răn đe

Đáng chú ý, trong 68 DN thanh tra trực tiếp, có 32 DN đã được cơ quan BHXH, thanh tra Sở Lao động - Thương binh và Xã hội, Đoàn kiểm tra liên ngành tiến hành kiểm tra, thanh tra về BHXH, BHYT. Tuy nhiên, việc thực hiện theo kết luận của cơ quan BHXH, cơ quan thanh tra, Đoàn kiểm tra liên ngành tại các biên bản kiểm tra, thanh tra của DN còn rất hạn chế, hầu như không được thực hiện.

Một nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do việc xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực BHXH đối với hành vi chậm đóng BHXH bắt buộc của cá nhân, tổ chức có thẩm quyền chưa được thực hiện nghiêm theo quy định của pháp luật. Số lượng DN vi phạm hành chính bị xử phạt thấp nên chưa đủ sức răn đe, dẫn đến việc nhiều DN trốn tránh, cố tình chây ỳ hoặc chấp nhận nộp phạt cho hành vi chậm đóng BHXH.

Điển hình như trong tổng số 68 DN được thanh tra trên địa bàn 12 tỉnh, mới có 6 DN đã bị xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực BHXH (hành vi chậm đóng BHXH), với tổng số tiền xử phạt vi phạm hành chính là 236 triệu đồng. Tỷ lệ các DN được thanh tra bị xử phạt vi phạm hành chính như vậy là rất nhỏ (đạt 8,8%).

Việc xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực BHXH của các cá nhân, tổ chức có thẩm quyền còn rất hạn chế nên việc thực hiện cưỡng chế hành chính (buộc trích tiền từ tài khoản của người sử dụng lao động để nộp tiền BHXH) hầu như chưa được thực hiện.

Trong khi đó, công tác khởi kiện DN nợ đọng tiền BHXH, BHYT còn kéo dài, chưa được thực hiện nghiêm theo quy định. Hiện mới có 18 DN trong tổng số 68 DN được thanh tra bị cơ quan BHXH khởi kiện, gồm 10 DN tại TP.HCM; 2 DN tại Đồng Nai; 3 DN tại Thanh Hóa; 1 DN tại Đăk Lăk; và 2 DN tại Hà Nội.

Đề nghị truy cứu trách nhiệm hình sự DN “chây ỳ”

Trong kết luận thanh tra, ngoài các yêu cầu với các bộ, ngành, địa phương liên quan, Thanh tra Chính phủ đã yêu cầu các DN nộp ngay số tiền hơn 15,431 tỷ đồng truy đóng BHXH, BHTN, BHYT (kể cả tiền lãi chậm đóng) tính đến 31/7/2014, do DN đóng không đủ số người thuộc diện tham gia BHXH, BHYT cho cơ quan BHXH địa phương.

Đồng thời nộp ngay số tiền 127,9 triệu đồng truy đóng BHXH, BHTN, BHYT (kể cả tiền lãi chậm đóng) tính đến 31/7/2014, do DN đóng BHXH, BHYT với mức tiền lương, tiền công của người lao động thấp hơn mức quy định.

Nộp tiền chậm đóng BHXH, BHTN, BHYT còn nợ (kể cả tiền lãi chậm đóng) tính đến 31/7/2014 cho cơ quan BHXH địa phương số tiền là hơn 254,883 tỷ đồng.

Đối với những DN không thực hiện, hoặc thực hiện không đúng kiến nghị của Thanh tra Chính phủ, lộ trình nộp tiền BHXH, BHYT thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử phạt vi phạm hành chính, xử lý kỷ luật hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự; nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường theo quy định của pháp luật./.

Hoàng Lâm

Hoàng Lâm