Đơn vị sự nghiệp công lập được vận dụng cơ chế tài chính như doanh nghiệp

thực tiễn đặt ra yêu cầu tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, đồng bộ và toàn diện về cơ chế đối với đơn vị sự nghiệp công lập; Ảnh: Nguồn Internet

Yêu cầu đổi mới

Ông Võ Thành Hưng cho biết, sau hơn 7 năm thực hiện cho thấy, việc mở rộng trao quyền tự chủ cho đơn vị sự nghiệp công lập (theo Nghị định 43) đã góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của khu vực này lên một bước.

Là đơn vị được Chính phủ giao xây dựng Nghị định khung sửa đổi Nghị định 43 quy định cơ chế tự chủ của đơn vị sự nghiệp công lập, Bộ Tài chính đã  tổ chức nghiên cứu, xây dựng dự thảo Nghị định, lấy ý kiến rộng rãi các bộ, ngành, địa phương và trực tiếp từ một số đơn vị sự nghiệp. Dự thảo Nghị định cũng được đưa ra bàn thảo, cho ý kiến tại  một số cuộc họp của Ban Chỉ đạo Nhà nước về đổi mới đơn vị sự nghiệp công lập... Ông Võ Thành Hưng

Mặc dù có những tiến bộ, nhưng qua tổng kết đánh giá việc thực hiện Nghị định 43 cũng cho thấy, các đơn vị sự nghiệp chưa được giao quyền tự chủ một cách đầy đủ, từ đó hạn chế quyền tự chủ của các đơn vị sự nghiệp công lập, trong việc phát triển mở rộng, nâng cao chất lượng cung ứng dịch vụ công, nâng cao thu nhập cho người lao động; chưa thực sự khuyến khích các đơn vị có điều kiện vươn lên tự chủ ở mức cao hơn, giảm dần nhu cầu hỗ trợ tài chính từ phía Nhà nước, tiến tới tự đảm bảo toàn bộ chi tiêu từ nguồn thu sự nghiệp của mình.

Thực tế thời gian qua, nhiều đơn vị sự nghiệp có điều kiện và cơ hội đã có nhiều hoạt động sáng tạo, liên doanh, liên kết, mở rộng hoạt động cung ứng dịch vụ công. Ở nhiều đơn vị, việc khai thác, sử dụng cơ sở vật chất, nhân lực và kinh phí để cung ứng dịch vụ công và các dịch vụ liên kết còn lẫn lộn, không tách bạch.

Một số cơ quan quản lý cũng đã tạo ra những cơ chế mang tính “đặc thù” để khuyến khích các đơn vị sự nghiệp có tính tự chủ cao. Một số hoạt động này đến nay chưa có quy định pháp luật cụ thể, đặt ra yêu cầu phải thể chế hóa sớm.

Qua tổng kết, đánh giá thực hiện Nghị định 43 cho thấy, thực tiễn đặt ra yêu cầu tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, đồng bộ và toàn diện về cơ chế đối với đơn vị sự nghiệp công lập.

Giao quyền tự chủ cho các đơn vị

Được giao xây dựng Nghị định sửa đổi Nghị định 43, Bộ Tài chính (Vụ Tài chính Hành chính sự nghiệp) đã tổ chức nghiên cứu, xây dựng dự thảo, lấy ý kiến rộng rãi các bộ, ngành, địa phương và một số đơn vị sự nghiệp.

Theo ông Võ Thành Hưng, khu vực sự nghiệp công hiện có khoảng 33.000 đơn vị, với tổng số biên chế gần 2,1 triệu người, chiếm trên 80% tổng biên chế trong bộ máy nhà nước (trừ lực lượng vũ trang). Tổng quỹ lương của khu vực này cũng chiếm xấp xỉ 80% tổng quỹ lương của khối các cơ quan, đơn vị nhà nước.

Để các đơn vị sự nghiệp công phát huy được tính tự chủ, việc giao quyền tự chủ tài chính đóng vai trò rất quan trọng. Dự thảo nghị định lần này quy định: Việc giao quyền tự chủ tài chính cho các đơn vị sự nghiệp công sẽ dựa trên mức độ tự chủ nguồn thu sự nghiệp (tính tổng thể các nguồn thu của đơn vị bao gồm cả nguồn NSNN). Các đơn vị tự chủ cao về nguồn tài chính được giao quyền tự chủ tài chính cao và ngược lại.

Đặc biệt, để khuyến khích các đơn vị tự thấp phấn đấu tăng nguồn thu để được mức tự chủ cao, dự thảo quy định nhiều mức độ khác nhau như: Tự chủ tài chính đối với đơn vị bảo đảm chi thường xuyên và chi đầu tư; Tự chủ tài chính đối với đơn vị tự bảo đảm chi thường xuyên; Tự chủ tái chính đối với đơn vị bảo đảm một phần chi thường xuyên…

Đáng chú ý, để khuyến khích và tạo điều kiện hơn nữa cho các đơn vị sự nghiệp lên tự chủ ở mức độ cao hơn, dự thảo quy định: đơn vị tự bảo đảm chi thường xuyên và chi đầu tư khi đáp ứng các điều kiện theo quy định, được vận dụng cơ chế tài chính như doanh nghiệp (công ty TNHH một thành viên do Nhà nước nắm 100% vốn điều lệ).

Theo đánh giá của nhiều chuyên gia, để tạo điều kiện cho các đơn vị sự nghiệp hạch toán được đầy đủ, toàn diện, vươn lên tự chủ ở mức cao hơn, đồng thời cạnh tranh một cách minh bạch, công bằng với các đơn vị sự nghiệp ngoài công lập, thì vấn đề giá dịch vụ công và lộ trình điều chỉnh giá là then chốt.

Tuy nhiên, đây cũng là vấn đề khó, nhạy cảm, bởi nó có tác động lớn đến đời sống của đại đa số người dân, đặc biệt là đối với giá dịch vụ giáo dục- đào tạo và dịch vụ y tế.

Vì vậy, để xử lý một phần mâu thuẫn này, dự thảo cũng quy định nguyên tắc: trong quá trình điều chỉnh giá, Nhà nước có chính sách hỗ trợ cho các đối tượng chính sách, người nghèo và hỗ trợ đối với các đơn vị sự nghiệp công trong trường hợp cần thiết. Vấn đề này chưa được đặt ra trong Nghị định 43.

Dự thảo nghị định đã phân định các dịch vụ sự nghiệp công sử dụng kinh phí NSNN với các loại không sử dụng kinh phí NSNN. Cụ thể đối với loại hình dịch vụ sự nghiệp công không sử dụng kinh phí NSNN thì đơn vị được tự xác định giá dịch theo nguyên tắc thị trường. Còn đối với loại dịch vụ sự nghiệp công sử dụng kinh phí NSNN, Nhà nước ban hành danh mục dịch vụ sự nghiệp công và định giá.

Trình hai phương án

Về lộ trình giá dịch vụ sự nghiệp công, ông Võ Thành Hưng cho biết, hiện Bộ Tài chính trình Chính phủ 2 phương án.

Phương án 1: Đến năm 2015, tính đủ chi phí tiền lương, chi phí trực tiếp. Đến năm 2016, tính đủ chi phí tiền lương, chi phí trực tiếp và chi phí quản lý (chưa tính chi phí khấu hao tài sản cố định). Đến năm 2018, tính đủ chi phí tiền lương, chi phí trực tiếp, chi phí quản lý và chi phí khấu hao tài sản cố định.

Phương án 2: Đến năm 2016, tính đủ chi phí tiền lương, chi phí trực tiếp (chưa tính chi phí quản lý và chi phí khấu hao tài sản cố định). Đến năm 2018, tính đủ chi phí tiền lương, chi phí trực tiếp, chi phí quản lý (chưa tính chi phí khấu hao tài sản cố định). Và đến năm 2020, tính đủ chi phí tiền lương, chi phí trực tiếp và chi phí quản lý và chi phí khấu hao tài sản cố định.

Ồng Võ Thành Hưng cho biết, tại cuộc họp Chính phủ, đa số các ý kiến phát biểu cho rằng, lộ trình giá theo phương án 1 là phù hợp với yêu cầu đẩy nhanh tiến trình đổi mới khu vực sự nghiệp công.

Tuy nhiên, xét trên khía cạnh đảm bảo tính khả thi, nhiều ý kiến đề nghị nên lựa chọn lộ trình theo phương án 2, nhằm tạo điều kiện cho các bộ, ngành, địa phương có thêm thời gian chuẩn bị. Đồng thời, dự thảo nghị định cũng có quy định cho phép trong quá trình thực hiện, các đơn vị sự nghiệp công lập có điều kiện có thể thực hiện trước lộ trình điều chỉnh giá dịch vụ sự nghiệp công./.

Hồng Sâm

Hồng Sâm