Thị trường chứng khoán Việt Nam đang đứng trước một trong những bước ngoặt lớn nhất kể từ khi thành lập, khi kỳ vọng nâng hạng từ “cận biên” lên “mới nổi” đang đến rất gần. Từ việc hoàn thiện thể chế pháp lý, đón dòng vốn ngoại quy mô hàng tỷ USD, cho đến làn sóng IPO và ra mắt sản phẩm tài chính mới, mọi yếu tố đang hội tụ để tạo nên một diện mạo thị trường hiện đại, minh bạch và chuẩn quốc tế hơn.

Loạt chính sách mới

mở đường cho thị trường chứng khoán bứt phá

Năm 2025 đánh dấu bước chuyển mình quan trọng của thị trường chứng khoán Việt Nam. Sau giai đoạn trầm lắng và chịu nhiều tác động từ bên ngoài, thị trường đã lấy lại nhịp tăng trưởng, thanh khoản cải thiện đáng kể, số lượng nhà đầu tư mới tiếp tục gia tăng. Cùng với tín hiệu tích cực từ kinh tế vĩ mô, Chính phủ và Bộ Tài chính đã ban hành nhiều chính sách chiến lược, trong đó nổi bật là Nghị định 245/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung Nghị định 155/2020/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Chứng khoán; Đề án nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam và Đề án Tái cấu trúc nhà đầu tư và phát triển ngành quỹ đầu tư chứng khoán.

Điểm nhấn quan trọng của Nghị định 245 là tăng cường yêu cầu công bố thông tin, nâng chuẩn quản trị công ty và bảo vệ cổ đông thiểu số, đồng thời đơn giản hóa thủ tục hành chính để hỗ trợ doanh nghiệp huy động vốn. Với hơn 10 triệu tài khoản chứng khoán cá nhân hiện nay và giá trị giao dịch bình quân trên HOSE đạt hàng chục nghìn tỷ đồng mỗi phiên, việc hoàn thiện khung pháp lý theo hướng minh bạch và thông thoáng là bước đi cần thiết để tăng tính kỷ luật của thị trường.

Nếu thành công nâng hạng trong kỳ đánh giá tới, thị trường Việt Nam có thể thu hút hàng tỷ USD từ các quỹ ETF và quỹ chủ động toàn cầu. Điều này không chỉ gia tăng thanh khoản, nâng hạng chỉ số, mà còn thúc đẩy các doanh nghiệp niêm yết cải thiện quản trị công ty, công bố thông tin theo chuẩn mực cao hơn để giữ chân dòng vốn ngoại.

Một trong những đặc điểm của thị trường chứng khoán Việt Nam là sự áp đảo từ giao dịch nhà đầu tư cá nhân - chiếm tới hơn 85% giá trị giao dịch trên sàn. Đề án tái cấu trúc nhà đầu tư và phát triển ngành quỹ được ban hành nhằm giải quyết tận gốc vấn đề này, hướng đến cân bằng cơ cấu dòng tiền. Mục tiêu đến năm 2030 có 2,5 triệu người nắm giữ chứng chỉ quỹ, giá trị tài sản ròng (NAV) của ngành quỹ đạt khoảng 5% GDP.

Việc khuyến khích sự tham gia mạnh mẽ của quỹ hưu trí, bảo hiểm, quỹ mở, ETF nội địa sẽ giúp hình thành dòng vốn ổn định, giảm rủi ro từ đó tạo nền tảng tăng trưởng bền vững cho thị trường. Song song với đó là tăng cường giáo dục tài chính, nâng cao năng lực phân tích của nhà đầu tư cá nhân để giảm hành vi đầu cơ. Đây là bước chuẩn bị quan trọng để thị trường sẵn sàng đón nhận những cú hích về dòng vốn khi nâng hạng.

Những chính sách lớn được ban hành không chỉ là bước đi chiến lược của thị trường chứng khoán mà còn góp phần đưa thị trường Việt Nam tiến gần hơn đến chuẩn mực quốc tế, trở thành kênh huy động vốn trung – dài hạn hiệu quả, đóng góp tích cực cho tăng trưởng kinh tế bền vững.

Thị trường chờ cú hích

tỷ USD từ nâng hạng

Kể từ khi được FTSE Russell đưa vào danh sách theo dõi năm 2018, Việt Nam đã trải qua hành trình dài cải thiện thị trường chứng khoán, các cơ quan quản lý đã nỗ lực tháo gỡ nhiều nút thắt quan trọng như Thông tư 68 cho phép nhà đầu tư nước ngoài mua chứng khoán mà không cần ký quỹ trước 100% cuối năm 2024, hay việc triển khai KRX từ tháng 5/2025 là cơ sở phát triển các sản phẩm hiện đại.

Nhiều thông tư gần đây (Thông tư 03, 25) của Ngân hàng Nhà nước giúp quỹ đầu tư nước ngoài rút ngắn thời gian mở mới hoặc mở rộng tài khoản đầu tư gián tiếp. Xa hơn, cơ chế CCP sắp triển khai trong năm 2027 sẽ giúp giảm rủi ro thanh toán và nâng cao minh bạch và giúp thị trường chứng khoán Việt Nam "ghi điểm" với bộ tiêu chí khắt khe hơn của tổ chức xếp hạng MSCI.

Báo cáo của HSBC cho biết, mặc dù có các mức thuế quan của Hoa Kỳ, thị trường chứng khoán Việt Nam đã tăng 40% từ đầu năm đến nay, trở thành một trong những thị trường có mức tăng tốt nhất trên thế giới. Dự đoán việc nâng hạng của FTSE có thể mang lại dòng vốn trị giá 3,4 tỷ USD vào cổ phiếu Việt Nam.

Ở kịch bản lạc quan nhất, mức vốn tối đa là 10,4 tỷ USD. Dòng vốn thực tế có thể sẽ vừa phải hơn nhiều và phân bổ theo thời gian. Bởi, FTSE đưa ra thông báo trước ít nhất 6 tháng trước khi thay đổi phân loại của bất kỳ quốc gia nào và việc đưa vào chỉ số diễn ra theo từng đợt để giảm thiểu tác động đến thị trường. Đối với các quỹ thụ động, khoảng 1,5 tỷ USD sẽ vào thị trường ngay lập tức sau khi việc đưa vào được hoàn tất.

So sánh với các thị trường được FTSE nâng hạng trước đây, HSBC lưu ý không nhiều thị trường tăng trưởng ấn tượng như Việt Nam. Tương xứng nhất là vận động của chứng khoán UAE, Qatar khi MSCI nâng hạng vào năm 2014: UAE tăng 33% trước thông báo, và 43% sau xác nhận. Còn Qatar tăng 46%.

Làn gió mới

tăng cung hàng hoá

Trong khi các đặc tính giao dịch và thanh toán được giữ nguyên như VN30 để đảm bảo nhà đầu tư dễ tiếp cận, VN100 lại có sự khác biệt quan trọng ở tài sản cơ sở. Chỉ số này được hình thành từ sự kết hợp của VN30 với nhóm cổ phiếu dẫn đầu trong VNMidcap, nhờ đó vừa duy trì được ưu điểm vốn hóa lớn và thanh khoản cao, vừa có độ phân tán và tiềm năng tăng trưởng. Với hơn 95% giá trị vốn hóa của rổ VNAllshare, VN100 được đánh giá có tính đại diện cao, trong khi top 10 cổ phiếu chỉ chiếm chưa tới 48% trọng số, tránh tình trạng “quá tập trung” như VN30.

Nếu VN30 là lựa chọn hợp lý tại thời điểm 8 năm trước, việc mở rộng sang VN100 vào năm nay được xem đánh giá bước đi tất yếu, vừa phù hợp với lộ trình phát triển sản phẩm phái sinh, vừa đáp ứng khuyến nghị của các tổ chức quốc tế về việc nâng cao chất lượng chỉ số cơ sở. Sản phẩm mới không chỉ cung cấp công cụ phòng ngừa rủi ro, mà còn mở ra cơ hội cho các chiến lược giao dịch đa dạng hơn, giúp thị trường tiến gần hơn tới chuẩn mực của các thị trường mới nổi.

Cùng đó, theo Đề án tái cấu trúc nhà đầu tư và phát triển ngành quỹ đầu tư chứng khoán, giai đoạn 2025 - 2028, Việt Nam sẽ tiếp tục hoàn thiện quy chế quản lý, khai thác chỉ số, hướng tới xây dựng thêm các bộ chỉ số mới như trái phiếu, ESG hay chỉ số ngành. Đây sẽ là nền tảng quan trọng để phát triển các sản phẩm ETF, tạo thêm “làn gió mới” cho thị trường trong tiến trình nâng hạng ở những cột mốc xa hơn như bước vào thị trường mới nổi bậc cao của FTSE Russell, thị trường mới nổi của MSCI sau này.

Song hành với mục tiêu đa dạng hóa sản phẩm tài chính, loạt quy định mới cũng đang tạo điều kiện thuận lợi hơn cho doanh nghiệp lên sàn. Đối với hoạt động chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO), quy định mới đã giảm thời hạn phải đưa chứng khoán (cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ) vào giao dịch từ 90 ngày còn 30 ngày kể từ ngày SGDCK chấp thuận đăng ký niêm yết nhằm đảm bảo tốt hơn quyền lợi nhà đầu tư trong thực hiện các quyền chuyển nhượng chứng khoán.

Song song với cơ chế rút gọn giúp gia tăng sức hút của đợt phát hành, quy định mới cũng tăng cường giám sát, từ yêu cầu hồ sơ chào bán (bắt buộc phải có báo cáo được kiểm toán về vốn điều lệ đã góp) đến việc sử dụng vốn. Doanh nghiệp phải công bố thông tin định kỳ 6 tháng một lần kể từ khi kết thúc đợt chào bán cho đến khi giải ngân hết, đồng thời trình báo cáo đã kiểm toán tại Đại hội cổ đông thường niên. Việc siết chặt kỷ luật minh bạch giúp củng cố niềm tin thị trường, nhất là trong giai đoạn kỳ vọng nâng hạng.

Thực tế, vài tháng qua, không ít doanh nghiệp đã nhanh chóng “chạy đà” cho kế hoạch niêm yết, thậm chí hoàn tất đợt IPO thu hút dòng vốn lớn của nhà đầu tư. Công ty cổ phần Phát triển Nông nghiệp Hòa Phát, công ty con Tập đoàn Hoà Phát, mới đây đã nộp hồ sơ chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) với khối lượng tối đa 30 triệu cổ phiếu. Công ty Cổ phần Lương thực A An, một thành viên Tập đoàn Tân Long, đã thông qua hồ sơ chào bán 30 triệu cổ phiếu, hoàn tất thủ tục cần thiết và lên kế hoạch niêm yết HOSE trong giai đoạn 2025 - 2026. Trong lĩnh vực bất động sản, Tập đoàn Bất động sản CRV, công ty con của Hoàng Huy (TCH), vừa nộp hồ sơ niêm yết HOSE hồi tháng 6, đồng thời chuẩn bị xong hồ sơ IPO vào cuối tháng 7.

Đáng chú ý, nhóm công ty chứng khoán cũng sôi động với hàng loạt thương vụ quy mô hàng chục nghìn tỷ đồng. Đầu tháng 9/2025, cổ đông của VPBankS đã phê duyệt phương án IPO 375 triệu cổ phiếu, dự kiến triển khai trong giai đoạn từ quý III/2025 đến quý II/2026. Đợt chào bán cổ phần ra công chúng của TCBS ghi nhận tỷ lệ đăng ký mua cao gấp 2,5 lần lượng chào bán, khiến nhà đầu tư chỉ được phân bổ theo tỷ lệ 40,18% so với số lượng đăng ký ban đầu. Con số này phản ánh sức nóng của kênh IPO, đồng thời cho thấy khả năng huy động vốn mạnh mẽ khi thị trường có thêm động lực từ câu chuyện nâng hạng.