 |
Tựa như dòng sông hòa vào biển cả, công cuộc hiện đại hóa hải quan không chỉ là chuyện của một ngành mà còn là một phần trong tiến trình hội nhập của dân tộc. Dòng chảy ấy hun đúc khát vọng phát triển, ý chí đổi mới và tinh thần hội nhập của Việt Nam, không chỉ dừng ở thủ tục hay công nghệ, mà là hành trình dựng xây một đất nước cường thịnh, một dân tộc kiêu hãnh giữa thời đại toàn cầu hóa. Mỗi bước chuyển mình trong cải cách, hiện đại hóa của ngành Hải quan qua các thời kỳ đều như một nhịp sóng, nối Việt Nam với thế giới và khắc thêm dấu ấn trên con đường vươn tới hùng cường, thịnh vượng. |
|
|
|
Trong lịch sử hiện đại nước ta, Đại hội VI Đảng Cộng sản Việt Nam (năm 1986) đánh dấu sự chuyển hướng có ý nghĩa quyết định đối với sự phát triển của đất nước. Bước vào thời kỳ đổi mới và hội nhập kinh tế với thế giới cũng nảy sinh nhiều vấn đề cấp bách được đặt ra cho ngành Hải quan.
Yêu cầu đối với ngành là phải bảo đảm chặt chẽ các chế định pháp luật nhưng cũng tạo điều kiện thuận lợi cho xuất nhập khẩu, xuất nhập cảnh, đầu tư và du lịch. Đồng thời phải thực hiện đúng đắn chủ trương của Nhà nước về: chính sách thuế xuất nhập khẩu, chế độ quản lý lưu thông hàng hoá, tiền tệ, văn hoá phẩm qua biên giới và đẩy mạnh chống buôn lậu góp phần bảo vệ và phát triển sản xuất trong nước. Chưa bao giờ ngành Hải quan lại đứng trước áp lực phải đổi mới như thời kỳ này. Một trong những nhiệm vụ quan trọng của ngành là xây dựng các văn bản pháp lý liên quan đến hoạt động hải quan. Sự ra đời của Pháp lệnh Hải quan năm 1990 đánh dấu một giai đoạn phát triển quan trọng về chất của ngành Hải quan Việt Nam cả về quy mô, phương thức và hiệu quả hoạt động. Tuy nhiên, với đặc thù đất nước đang bước vào thời kỳ phát triển mới nên Pháp lệnh này chưa đáp ứng được đòi hỏi của thực tế. Sau 16 lần dự thảo với sự tham gia đóng góp ý kiến của nhiều bộ ngành và cộng đồng doanh nghiệp, Luật Hải quan đã được Quốc hội thông qua vào tháng 7/2001 và có hiệu lực từ đầu năm 2002, ngay trước sự kiện Thủ tướng Chính phủ Phan Văn Khải ký Quyết định số 113/2002/QĐ-TTg chuyển Tổng cục Hải quan về Bộ Tài chính. |
 |
|
Luật Hải quan năm 2001 sau đó được “nâng cấp” thành Luật Hải quan số 54 có hiệu lực từ ngày 1/1/2015, đánh dấu mốc quan trọng trong tiến trình cải cách, hiện đại hóa của toàn ngành Hải quan sau này. Sự ra đời của Luật Hải quan là cơ sở pháp lý vững chắc để đổi mới toàn diện hoạt động hải quan, giúp ngành thực hiện tốt nhiệm vụ trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, góp phần bảo vệ lợi ích chủ quyền và an ninh quốc gia, tạo thuận lợi cho hoạt động thương mại quốc tế. Trong giai đoạn có nhiều thay đổi cơ bản này, ngành Hải quan đứng trước áp lực phải hiện đại hóa để tiệm cận với mô hình quản lý hải quan tiên tiến của thế giới. Đặc biệt phải chuyển đổi mạnh từ phương thức thủ công sang phương thức điện tử với ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin vào hoạt động nghiệp vụ của ngành. Năm 1987, Tổ máy tính điện tử đầu tiên của cơ quan hải quan được thành lập với 3 cán bộ do đồng chí Nguyễn Công Bình (sau này là Phó Tổng cục Trưởng Tổng cục Hải quan) làm Tổ trưởng, với nhiệm vụ chính là nghiên cứu đưa ứng dụng điện toán vào quản lý Hải quan. Đây chính là tiền thân của lực lượng công nghệ thông tin và thống kê ngành Hải quan chuyên nghiệp sau này - bộ phận có vai trò hết sức quan trọng đối với quá trình cải cách, hiện đại hóa của toàn ngành.
Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu thăm trung tâm Tin học và Thống kê hải quan. Ảnh tư liệu. Những năm đầu của thế kỷ XXI, các văn bản, thủ tục giấy tờ liên quan đến hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa hầu hết vẫn đang được thực hiện bằng phương pháp thủ công. Vào thời điểm này, ngành Hải quan đã “nhìn xa”, tính đến việc cải cách. Sau hàng trăm cuộc họp lớn nhỏ, quyết tâm điện tử hóa thủ tục hải quan đã định được “hình hài”, bằng Quyết định số 149/2005/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ cho phép thí điểm thủ tục hải quan điện tử. Từ đó, thay bằng nộp hồ sơ giấy, doanh nghiệp xuất nhập khẩu khai báo hải quan bằng tờ khai điện tử gửi qua mạng internet. Căn cứ vào dữ liệu đã có, hệ thống hải quan điện tử tự động phân tờ khai của doanh nghiệp vào diện luồng xanh, luồng vàng hay luồng đỏ. |
 |
|
Trong năm đầu tiên thí điểm tại 2 đơn vị là Hải quan Hải Phòng và Hải quan TP. Hồ Chí Minh, kết quả rất đáng khích lệ. Thủ tục hải quan điện tử được áp dụng đối với loại hình kinh doanh cho 215 doanh nghiệp với lưu lượng trung bình đạt 90 tờ khai/ngày. 21.000 tờ khai được thông quan điện tử, với kim ngạch xuất nhập khẩu đạt hơn 1,7 tỷ USD, chiếm tỷ lệ gần 7% tổng kim ngạch xuất nhập khẩu đối với hàng hóa xuất nhập khẩu theo loại hình kinh doanh năm 2006 của 2 đơn vị thí điểm. Thời gian thông quan trung bình đối với các lô hàng luồng xanh là 5 - 10 phút, đối với luồng vàng từ 20 - 30 phút. Ngay sau đó, việc áp dụng thủ tục hải quan điện tử được nhân rộng, áp dụng tại các đơn vị hải quan trọng điểm kể từ cuối năm 2007. Trên cơ sở bước tạo đà quan trọng ấy, năm 2011, Chiến lược phát triển hải quan đến năm 2020 được phê duyệt, với ưu tiên hàng đầu là đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số. Tổng kết chiến lược này, kết quả đạt được đều đạt và vượt so với mục tiêu đề ra. Đặc biệt, định nghĩa "5E” mà ở thập niên trước vẫn còn khá mơ hồ đã được ngành Hải quan hiện thực hóa. 5E ở đây gồm E-Declaration (thủ tục hải quan điện tử), E-payment (thanh toán thuế điện tử); E-C/O (chứng nhận xuất xứ hàng hóa bằng phương thức điện tử); E-Permit (giấy phép điện tử) và E-Manifest (bản lược khai hàng hóa điện tử). Nói cách khác, đó là thực hiện thủ tục hải quan hoàn toàn bằng phương thức điện tử. |
|
|
|
Trong giai đoạn 2010 - 2020, Hải quan Việt Nam đã hoàn thành mục tiêu thực hiện hải quan điện tử với điểm nhấn là hoàn thành 5E. Trong đó, nổi bật là E-Declaration với 100% thủ tục hải quan cơ bản đã được tự động hóa, 100% cục hải quan, chi cục hải quan thực hiện thủ tục hải quan điện tử với 99,65% doanh nghiệp tham gia. Thực hiện E-payment, từ năm 2012, cơ quan Hải quan đã kết nối với hệ thống công nghệ thông tin của các ngân hàng thương mại và Kho bạc để thực hiện thanh toán điện tử. Tiếp đó, từ năm 2017, ngành Hải quan triển khai Đề án nộp thuế điện tử và thông quan 24/7. Theo đó, doanh nghiệp có thể nộp tiền thuế vào mọi lúc, mọi nơi, mọi phương tiện khi có kết nối internet; đảm bảo thông tin nộp tiền được thanh khoản thuế kịp thời, chính xác; giảm thời gian nộp thuế, đồng thời thông quan hàng hóa ngay sau khi nộp thuế, qua đó rút ngắn thời gian hoàn thành thủ tục hải quan. Đến nay có 47 ngân hàng thương mại tham gia chương trình thu nộp thuế 24/7, số thu ngân sách bằng phương thức điện tử đạt 98,4% tổng số thu của Tổng cục Hải quan... |
Là một cán bộ tâm huyết với công cuộc cải cách, ứng dụng công nghệ thông tin của ngành Hải quan từ những ngày đầu, ông Vũ Ngọc Anh - Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan lúc bấy giờ chia sẻ, thông qua các lần triển khai thí điểm và chính thức mức độ tự động hóa của ngành Hải quan, quá trình chuẩn hóa thủ tục hành chính, hồ sơ hành chính cũng liên tục được nâng cao hơn nữa. Do đó, có thể nói giai đoạn này là tiền đề quan trọng để thực hiện Hệ thống thông quan tự động trong tương lai. |
 |
|
“Tương lai” mà vị lãnh đạo Tổng cục Hải quan nhắc đến cũng không quá xa. Năm 2014, Hệ thống thông quan tự động (VNACCS/VCIS) được Chính phủ Nhật Bản viện trợ, bàn giao cho Tổng cục Hải quan đưa vào sử dụng, trở thành hệ thống cốt lõi của Hải quan Việt Nam cho đến tận ngày nay. Việc đưa vào vận hành Hệ thống VNACCS/VCIS thời điểm đó là một bước đột phá trong tiến trình cải cách, hiện đại hóa hải quan, tạo thuận lợi cho cộng đồng doanh nghiệp trong quá trình thực hiện thủ tục hải quan. Quay ngược thời gian trước đó vài năm, với mong muốn triển khai một hệ thống thông quan tự động giúp đổi mới phương thức quản lý, thực hiện thủ tục hải quan đơn giản, hài hòa theo chuẩn mực quốc tế, hỗ trợ tối đa người dân và doanh nghiệp như Chiến lược phát triển Hải quan Việt Nam, tháng 5/2011, đoàn khảo sát của Tổng cục Hải quan và các Bộ, ngành đã nghiên cứu các hệ thống thông quan tự động, tiên tiến trong khu vực và trên thế giới, trong đó có hệ thống NACCS/CIS của Hải quan Nhật Bản. Ngày 24/5/2011, Bộ trưởng Tài chính Nhật Bản đã có thư chính thức gửi Bộ trưởng Tài chính Việt Nam đề xuất về việc Chính phủ Nhật Bản thông qua Bộ Tài chính Nhật Bản sẽ hỗ trợ toàn diện cho Hải quan Việt Nam để thực hiện Hải quan điện tử và Cơ chế một cửa quốc gia. Chính phủ Nhật Bản một lần nữa khẳng định cam kết đối với nội dung trên thông qua thư chính thức của Thủ tướng Nhật Bản gửi Thủ tướng Chính phủ Việt Nam về việc này. Ngày 26/7/2011, Thủ tướng Chính phủ Việt Nam đã có thư phúc đáp, trong đó nêu rõ Chính phủ Việt Nam hoan nghênh và sẵn sàng tiếp nhận đề xuất hỗ trợ của Chính phủ Nhật Bản trong việc hợp tác triển khai Dự án Hoàn thiện hệ thống thủ tục thương mại bằng Hải quan điện tử và Hải quan một cửa tại Việt Nam thông qua gói hỗ trợ toàn diện gồm công nghệ thông tin, quản lý hải quan hiện đại và đào tạo phát triển nguồn nhân lực. Đồng thời, đề nghị Chính phủ Nhật Bản xem xét thuận lợi việc cung cấp viện trợ không hoàn lại để thực hiện dự án trên, chỉ đạo Bộ Tài chính Nhật Bản làm việc với Bộ Tài chính Việt Nam về các nội dung cụ thể của dự án. |
 |
|
Tháng 8/2011, đoàn công tác của Bộ Tài chính và Tổng cục Hải quan sang Nhật Bản tìm hiểu chi tiết hệ thống NACCS/CIS và làm việc với các cơ quan liên quan để thúc đẩy dự án. |
|
Tháng 8/2011, đoàn công tác của Bộ Tài chính và Tổng cục Hải quan do Thứ trưởng Đỗ Hoàng Anh Tuấn và Tổng cục trưởng Nguyễn Ngọc Túc dẫn đầu đã sang Nhật Bản tìm hiểu chi tiết hệ thống NACCS/CIS và làm việc với các cơ quan liên quan để thúc đẩy dự án.
Cũng trong tháng 8/2011, cơ quan hải quan hai nước đã lập các nhóm làm việc chuyên môn theo các lĩnh vực nghiệp vụ. Sau 5 tháng với 7 phiên làm việc, hai bên đã hoàn thành toàn bộ thiết kế sơ bộ hệ thống VNACCS/VCIS. Ngày 14/2/2012, Hải quan Nhật Bản và Hải quan Việt Nam đồng chủ trì phiên họp cấp cao Việt Nam - Nhật Bản về kết thúc giai đoạn thiết kế cơ bản, chuẩn bị phương án cho việc xây dựng, thiết kế chi tiết và triển khai thực tế. Ngay sau khi dự án được ký kết giữa Chính phủ Việt Nam và Chính phủ Nhật Bản, tháng 3/2012, Chính phủ Nhật Bản đã phê duyệt Dự án Xây dựng, triển khai hải quan điện tử và thực hiện Cơ chế hải quan một cửa quốc gia phục vụ hiện đại hóa hải quan với số tiền viện trợ không hoàn lại là 2,661 tỷ Yên.
Ngày 22/3/2012, Bộ Tài chính Việt Nam và Cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) đã tổ chức ký công hàm trao đổi thực hiện dự án và thỏa thuận tài trợ dự án VNACCS/VCIS từ tháng 4 đến tháng 7/2012 bằng nguồn hỗ trợ kỹ thuật của JICA. Trong chuyến thăm và làm việc với Bộ Tài chính và Tổng cục Hải quan ngày 7 và 8/11/2012, ông Mitsutaka Inagaki - Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan Nhật Bản đã bày tỏ cam kết, Hải quan Nhật Bản đã, đang và sẽ luôn sát cánh với Hải quan Việt Nam triển khai hiệu quả các giai đoạn, nhiệm vụ của dự án. Với tầm quan trọng đặc biệt, ông nhấn mạnh, Dự án này không chỉ nằm trong phạm vi hợp tác giữa hai ngành Hải quan, hai ngành Tài chính mà còn là minh chứng cho tình đoàn kết, mối quan hệ hợp tác tốt đẹp giữa hai quốc gia.
Với nỗ lực của Hải quan Việt Nam cùng các chuyên gia Nhật Bản, việc thiết kế chi tiết hệ thống đã được hoàn thành. Giai đoạn từ tháng 8/2012 đến tháng 4/2013 là giai đoạn phát triển hệ thống và tích hợp các bên liên quan, tập trung vào việc tái thiết kế quy trình nghiệp vụ làm cơ sở cho việc tái thiết kế hệ thống. Cũng trong thời gian này, Hải quan Việt Nam đã thực hiện nâng cấp các hệ thống công nghệ thông tin hiện có theo mô hình xử lý tập trung cấp Tổng cục để phục vụ cho việc triển khai hệ thống VNACCS/VCIS. |
Ông Hiroki Sakurai -Cố vấn trưởng Dự án VNACCS/VCIS của JICA: Trong bối cảnh chung, dự án được thực hiện trong khoảng thời gian rất ngắn. Hải quan Nhật Bản đã cố gắng hết sức để tham gia quá trình triển khai dự án trên cương vị là những người hỗ trợ tại các địa điểm triển khai đầu tiên và các địa điểm lớn như tại TP. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng. Quá trình triển khai dự án diễn ra rất thông suốt và thuận lợi. |
|
Việc kết nối thử nghiệm hệ thống VNACCS/VCIS tại Tổng cục Hải quan đã được tiến hành từ tháng 5 đến tháng 10/2013, làm tiền đề cho việc vận hành thử và vận hành chính thức. Ngày 1/11/2013, việc sử dụng chữ ký số trong thủ tục hải quan điện tử chính thức được áp dụng. Từ ngày 15/11/2013 đến ngày 21/3/2014, Tổng cục Hải quan đã tổ chức đợt chạy thử hệ thống VNACCS/VCIS cho tất cả doanh nghiệp làm thủ tục hải quan và các bên liên quan, qua đó giúp doanh nghiệp và công chức hải quan sử dụng thành thạo các quy trình nghiệp vụ hải quan trên hệ thống, góp phần giảm thiểu các khó khăn và vướng mắc khi vận hành. Song song với việc chạy thử, các công việc chuẩn bị cho vận hành chính thức cũng được khẩn trương thực hiện.
Ngày 3/12/2013, Bộ Tài chính ban hành Quyết định số 2999/QĐ-BTC phê duyệt Đề án triển khai hoạt động của Trung tâm Quản lý vận hành hệ thống công nghệ thông tin Hải quan. Một trong những nhiệm vụ quan trọng của Trung tâm là tổ chức triển khai các ứng dụng tập trung cấp Tổng cục và tiếp nhận hệ thống VNACCS/VCIS từ Hải quan Nhật Bản. Để đảm bảo vận hành hệ thống VNACCS/VCIS, ngày 14/2/2014, Bộ Tài chính ban hành Thông tư số 22/2014/TT-BTC quy định thủ tục hải quan điện tử đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu thương mại. Ngày 28/3/2014, Tổng cục Hải quan đã ban hành Quyết định số 988/QĐ-TCHQ ban hành Quy trình thủ tục hải quan điện tử đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu thương mại.
Thời điểm 3/2014, trong khuôn khổ chuyến thăm chính thức Nhật Bản, Chủ tịch nước CHXHCN Việt Nam Trương Tấn Sang và phía Nhật Bản đã ra Tuyên bố chung nâng quan hệ hai nước lên tầm cao mới, trong đó hai bên nhất trí triển khai hiệu quả Dự án thông quan hàng hóa tự động và Hệ thống cơ sở dữ liệu hải quan thông minh VNACCS/VCIS. |
|
Ngày 1/4/2014, hệ thống VNACCS/VCIS chính thức triển khai tại Cục Hải quan TP. Hà Nội và Cục Hải quan TP. Hải Phòng. Ngày 7/4/2014, Hệ thống được triển khai tại Cục Hải quan Bắc Ninh và ngày 11/4/2014 đồng loạt triển khai tại 5 Cục Hải quan lớn gồm Bà Rịa - Vũng Tàu, Bình Dương, Đồng Nai, Lạng Sơn và Quảng Ninh. Đến giữa năm 2014, Hệ thống VNACCS/VCIS được triển khai chính thức trên toàn quốc. |
 |
|
Lễ bàn giao Hệ thống thông quan tự động VNACCS VCIS do Chính phủ Nhật Bản tài trợ ngày 25/4/2014. |
|
|
Phát biểu tại Lễ bàn giao và tiếp nhận Hệ thống VNACCS/VCIS được tổ chức tại trụ sở Tổng cục Hải quan vào ngày 25/4/2014, Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan Nguyễn Ngọc Túc khẳng định, đây là sự kiện đánh dấu bước phát triển vượt bậc trong công cuộc hiện đại hóa, thực hiện Chiến lược cải cách hiện đại hóa của ngành Hải quan đến 2020 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.|
Đánh giá tổng quan có thể thấy, với VNACCS/VCIS, doanh nghiệp đã có thể khai báo và làm thủ tục hải quan. Cơ quan hải quan cũng bắt đầu kiểm tra và quản lý hoạt động xuất nhập khẩu của doanh nghiệp thông qua hệ thống này. Việc triển khai thành công dự án Xây dựng Hải quan điện tử và Cơ chế một cửa quốc gia, hiện đại hóa ngành hải quan tại Việt Nam đã tạo ra công cụ hiệu quả hỗ trợ các hoạt động thương mại, đầu tư, đồng thời tăng cường tính hiệu lực và hiệu quả trong quản lý nhà nước nói chung và quản lý nhà nước về hải quan nói riêng, góp phần hội nhập với Hải quan thế giới. Hệ thống này là nền tảng cốt lõi, xử lý hơn 15 triệu bộ tờ khai mỗi năm và góp phần tăng kim ngạch xuất nhập khẩu từ 298 tỷ USD năm 2014 lên trên 786 tỷ USD vào thời điểm hiện nay. VNACCS/VCIS đã tạo điều kiện thuận lợi lớn cho doanh nghiệp và giúp ngành Hải quan xây dựng hệ thống công nghệ thông tin tập trung, nền tảng cho các chương trình hiện đại hóa sau này. Cùng với đó, Cơ chế một cửa quốc gia của Việt Nam cũng chính thức vận hành từ tháng 11/2014. |
|
|
|
Đến nay, dưới sự chỉ đạo tập trung từ Ủy ban chỉ đạo quốc gia về Cơ chế một cửa ASEAN (ASW), Cơ chế một cửa quốc gia (NSW) và tạo thuận lợi thương mại, Việt Nam đang triển khai Cổng thông tin một cửa quốc gia với 250 thủ tục hành chính đã được tích hợp và có sự kết nối từ 13 cơ quan bộ, ngành với hơn 78.200 doanh nghiệp tham gia, trong đó có khoảng 60.000 doanh nghiệp thường xuyên thực hiện thủ tục hành chính. Mỗi năm có hơn 4 triệu giao dịch được thực hiện qua NSW. Ngoài ra, thủ tục cho tàu thuyền xuất nhập cảnh tại các cảng biển trên toàn quốc và tàu bay xuất nhập cảnh tại các sân bay quốc tế đều được thực hiện qua Cơ chế này.
Về phương diện quốc tế, mỗi năm có trung bình trên 400.000 chứng nhận xuất xứ (C/O) điện tử được trao đổi thông qua Cơ chế một cửa quốc gia, tiết kiệm ít nhất 8 triệu USD (tính riêng chi phí chuyển phát 20 USD cho một bộ C/O giấy) cho doanh nghiệp. Việt Nam duy trì kết nối chính thức ASW để trao đổi thông tin chứng nhận xuất xứ mẫu D điện tử với tất cả 9 nước thành viên ASEAN. Đồng thời tiếp tục xây dựng giải pháp, lộ trình kết nối trao đổi chứng từ điện tử giữa ASEAN và các đối tác khác trên thế giới.
|
|
ừ năm 2015, Tổng cục Hải quan đã triển khai Hệ thống Giám sát hải quan tự động đối với hệ thống cảng biển. Trước đây doanh nghiệp nhập khẩu phải nhiều lần mang hồ sơ giấy đến nhiều cơ quan mới lấy được hàng thì nay chỉ cần mang hồ sơ đến bộ phận 1 cửa của doanh nghiệp kinh doanh cảng. 100% thủ tục hải quan cơ bản đã được tự động hóa từ khâu khai báo thông tin trước khi hàng hóa đến cửa khẩu đến khi hàng hóa đưa vào khu vực kho bãi cảng, trong suốt quá trình lưu giữ đến khi thông quan, đưa ra khỏi khu vực giám sát.
Đây là bước đột phá trong cải cách, hiện đại hóa quy trình hoạt động hải quan, khắc phục được những hạn chế, bất cập trong quản lý hàng hóa xuất nhập khẩu ra, vào cảng. Tổng cục Hải quan cũng triển khai Cơ chế một cửa quốc gia đường hàng không trên toàn quốc. Đây là sự thay đổi căn bản phương thức quản lý từ thủ công sang phương thức quản lý trên dữ liệu điện tử, đảm bảo kết nối thông tin giữa 3 khâu trước thông quan, trong thông quan và khâu đưa hàng qua khu vực giám sát. |
|
Hệ thống công nghệ thông tin đồng bộ tạo nên môi trường làm việc điện tử, doanh nghiệp có thể tương tác với hệ thống mọi lúc, mọi nơi. Kiểm soát, theo dõi hàng hóa đưa vào, đưa ra và tồn đọng của kho hàng không. Đặc biệt, cơ chế quản lý rủi ro sẽ được áp dụng xuyên suốt quá trình quản lý, giám sát hàng hóa để qua đó, kiểm soát, theo dõi được việc khai báo các chỉ tiêu thông tin của các hãng hàng không. Với hệ thống giám sát hải quan tự động cảng biển và cảng hàng không, 100% thủ tục hải đã được thực hiện bằng phương thức điện tử. Việc ứng dụng công nghệ hiện đại vào quản lý, giám sát hải quan đã làm cho thời gian thông quan ngày càng được rút ngắn và giảm thiểu chi phí không chính thức cho Doanh nghiệp. |
 |
|
Từ ngày 10 - 12/10/2023, tại Trung tâm Hội nghị Quốc gia đã diễn ra Hội nghị và triển lãm công nghệ năm 2023 của Tổ chức Hải quan thế giới (WCO) phối hợp với Hải quan Việt Nam tổ chức với chủ đề “Đón đầu kỷ nguyên số: Ứng dụng công nghệ, thúc đẩy đổi mới và nuôi dưỡng thế hệ hải quan kế cận chuyên nghiệp”. |
|
Việc chuyển dần từ phương thức quản lý thủ công sang phương thức quản lý hải quan hiện đại, thông qua ứng dụng công nghệ thông tin vào thực hiện thủ tục hải quan, giám sát, kiểm soát hải quan đã mở ra một chặng đường phát triển mới trong lịch sử ngành Hải quan. Chú trọng đẩy mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm nhằm tiếp cận thông lệ Hải quan thế giới, đáp ứng đòi hỏi xuất nhập khẩu ngày càng tăng đồng thời rút ngắn thời gian thông quan, tạo thuận lợi cho cộng đồng doanh nghiệp. Hệ thống công nghệ thông tin đồng bộ tạo ra môi trường làm việc điện tử, cho phép doanh nghiệp tương tác trực tuyến mọi lúc mọi nơi, kiểm soát hàng hóa xuất nhập khẩu chính xác và hiệu quả. Cơ chế quản lý rủi ro được áp dụng xuyên suốt, giúp giảm thiểu sai sót và gian lận. Việc ứng dụng công nghệ hiện đại không chỉ giúp rút ngắn thời gian thông quan mà còn giảm thiểu chi phí không chính thức cho doanh nghiệp, gia tăng tính minh bạch và hiệu quả quản lý nhà nước. |
 |
|
Quá trình chuyển đổi từ quản lý thủ công sang quản lý điện tử mở ra kỷ nguyên mới cho ngành Hải quan, đi cùng với việc đẩy mạnh kiểm soát hậu kiểm, phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế. Điều này giúp ngành đáp ứng tốt hơn yêu cầu xuất nhập khẩu tăng cao, đồng thời hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp phát triển thuận lợi. Hiệu quả ứng dụng công nghệ đã nâng cao nhận thức về chuyển đổi số trong toàn ngành, là động lực chính xây dựng Hải quan Việt Nam hiện đại, minh bạch, hiệu quả, góp phần hoàn thành mục tiêu cải cách và tạo thuận lợi thương mại, tiền đề cho xây dựng hải quan số, hải quan thông minh.
|
|
Ngày 1/4/2014, hệ thống VNACCS/VCIS chính thức triển khai tại Cục Hải quan TP. Hà Nội và Cục Hải quan TP. Hải Phòng. Ngày 7/4/2014, Hệ thống được triển khai tại Cục Hải quan Bắc Ninh và ngày 11/4/2014 đồng loạt triển khai tại 5 Cục Hải quan lớn gồm Bà Rịa - Vũng Tàu, Bình Dương, Đồng Nai, Lạng Sơn và Quảng Ninh. Đến giữa năm 2014, Hệ thống VNACCS/VCIS được triển khai chính thức trên toàn quốc |
 |
|
Phát biểu tại Hội nghị trực tuyến sơ kết công tác chuyển đổi số của Tổng cục Hải quan ngày 13/8/2024, Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan Nguyễn Văn Cẩn cho biết, thực hiện chuyển đổi số trong ngành Hải quan là yêu cầu nhiệm vụ quan trọng nhằm thực hiện chủ trương lớn của Đảng, chỉ đạo của Chính phủ và Bộ Tài chính đã được cụ thể hóa trong nhiều văn bản có liên quan. Thực hiện Hải quan số, Hải quan thông minh cũng là xu thế của Hải quan các nước phát triển và là mục tiêu đặt ra trong tiến trình cải cách, phát triển và hiện đại hóa của Hải quan Việt Nam. Ngành Hải quan phải tiếp tục nghiêm túc quán triệt các văn bản chỉ đạo và triển khai quyết liệt, đồng bộ, hiệu quả các nhiệm vụ liên quan đến chuyển đổi số. |
|
|
|
Hiện nay, trên thế giới, các nước đều tập trung phát triển hải quan số với công nghệ Cách mạng công nghiệp 4.0. Tại Việt Nam, Đảng, Chính phủ và Bộ Tài chính đặc biệt chú trọng chuyển đổi số, coi đây là động lực phát triển. Đại hội Đảng XIII nhấn mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo; Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 52-NQ/TW về tham gia tích cực cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0. Cuối năm 2024, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Chính phủ đã ra nhiều nghị quyết và kế hoạch thúc đẩy chuyển đổi số. Tổng cục Hải quan (nay là Cục Hải quan) đã ban hành Kế hoạch chuyển đổi số đến năm 2025, định hướng đến 2030 với nhiều mục tiêu, giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả cho doanh nghiệp, người dân và các cơ quan liên quan. |
 |
|
Với mục tiêu tổ chức tinh gọn ngành Hải quan năm 2025, Cục Hải quan triển khai các giải pháp công nghệ thông tin phù hợp. Về hạ tầng, quy hoạch lại mạng WAN theo cơ cấu mới, thiết lập hệ thống tài khoản AD, máy chủ và máy trạm mới. Về phần mềm nghiệp vụ, cập nhật hệ thống theo mô hình tổ chức mới, thiết lập mã đơn vị và tài khoản người dùng. Đặc biệt, phối hợp với Nhật Bản để thay thế hệ thống VNACCS/VCIS hiện tại bằng hệ thống mới đáp ứng yêu cầu hải quan số. Ngoài ra, Cục Hải quan cùng Bộ Công an kết nối chia sẻ dữ liệu dân cư (Đề án 06) và tích hợp dịch vụ công trên Cổng thông tin một cửa quốc gia.
Chiến lược Phát triển hải quan đến 2030 theo Quyết định 628/QĐ-TTg đề ra mục tiêu xây dựng Hệ thống công nghệ thông tin hải quan tập trung, tích hợp thông minh đảm bảo các yêu cầu về an toàn thông tin hệ thống, với nền tảng số, phù hợp với kiến trúc Chính phủ điện tử, Chính phủ số, chuẩn mực quốc tế, ứng dụng mạnh mẽ những thành tựu khoa học, công nghệ của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Thủ tướng Chính phủ đã ký công văn đẩy mạnh chuyển đổi số trong hải quan, yêu cầu nâng cấp hệ thống công nghệ thông tin theo hướng số hóa chứng từ, phi giấy tờ trong thủ tục hải quan nhằm giảm tối đa việc yêu cầu doanh nghiệp nộp hồ sơ giấy. |
 |
 |
 |
|
Để đạt được mục tiêu đổi mới, cải cách, hiện đại hóa theo Chiến lược phát triển Hải quan đến năm 2030, Hải quan Việt Nam tiếp tục nỗ lực, quyết tâm thực hiện tốt các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm như sau: Thứ nhất, toàn Ngành cần tiếp tục đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, hiện đại hóa hải quan, tạo thuận lợi thương mại, thúc đẩy tăng trưởng của hoạt động xuất nhập khẩu. Thứ hai, tiếp tục xây dựng hoàn thiện hệ thống pháp luật về hải quan hiện đại, đồng bộ, thống nhất, minh bạch, phù hợp với với các cam kết quốc tế; trọng tâm là xây dựng, sửa đổi Luật Hải quan thay thế Luật Hải quan hiện hành, trình cấp có thẩm quyền đảm bảo cơ sở pháp lý đầy đủ để thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước về Hải quan; xây dựng mô hình Hải quan số, Hải quan thông minh, Biên giới thông minh, Hải quan xanh… Thứ ba, đẩy mạnh hiện đại hóa, ứng dụng công nghệ thông tin và công nghệ số, trước tiên là xây dựng hệ thống công nghệ thông tin mới đáp ứng yêu cầu trong thông quan hàng hóa, tiến tới việc thực hiện Hải quan số, Hải quan thông minh trên nền tảng số, cơ sở dữ liệu tập trung cấp Tổng cục. Về nội dung chuyển đổi số, bám sát Chương trình chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 của Chính phủ và các kế hoạch liên quan của Bộ Tài chính, Tổng cục Hải quan đã ban hành Kế hoạch chuyển đổi số đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Tập trung vào 3 trụ cột là: Xây dựng hệ thống công nghệ thông tin thực hiện Hải quan số; Triển khai kết nối, chia sẻ dữ liệu giữa hệ thống công nghệ thông tin của Tổng cục Hải quan và Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư (Đề án 06 của Chính phủ); Triển khai Cơ chế một cửa quốc gia và Cơ chế một cửa ASEAN. |
 |
|
Đối với thực hiện cửa khẩu số, cửa khẩu thông minh và cảng biển số, phấn đấu hoàn thành xây dựng mô hình, quy trình nghiệp vụ đáp ứng yêu cầu triển khai nền tảng cửa khẩu số, cửa khẩu thông minh với các nước có chung biên giới (Trung Quốc, Lào và Campuchia) và cảng biển số trong phạm vi toàn quốc. Đặc biệt, toàn Ngành cần tập trung thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về chuyển đổi số trong lĩnh vực hải quan tại Công văn số 245/TTg-KTTH ngày 17/4/2024.
Thứ tư, xây dựng tổ chức bộ máy tinh, gọn, giảm đầu mối trung gian, đảm bảo hoạt động hiệu lực, hiệu quả đáp ứng yêu cầu quản lý theo mô hình Hải quan số, Hải quan thông minh. Theo đó, toàn Ngành cần chú trọng rà soát chức năng, nhiệm vụ của từng đơn vị đảm bảo không chồng chéo, trùng lắp làm cơ sở thực hiện hiệu quả nhiệm vụ được giao; tiếp tục quan tâm xây dựng, phát triển đội ngũ công chức hải quan có trình độ chuyên môn sâu, hoạt động liêm chính, có tác phong làm việc chuyên nghiệp, làm chủ được công nghệ, trang thiết bị hiện đại theo chuẩn mực quốc tế; đáp ứng mô hình quản lý hải quan hiện đại… Thứ năm, nâng cao hơn nữa hiệu quả công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại. Trong đó, cần tiếp tục phát huy hiệu quả về hợp tác quốc tế, đặc biệt là tiếp tục tăng cường vai trò của Hải quan Việt Nam trong khuôn khổ thực hiện Chiến dịch Con Rồng Mê Kông về chống buôn lậu động thực vật hoang dã và đấu tranh với tội phạm ma túy xuyên quốc gia. Thứ sáu, về kiểm tra sau thông quan, tập trung xây dựng mô hình tổ chức kiểm tra sau thông quan tập trung ở cấp Cục; áp dụng sâu rộng phương pháp kiểm toán sau thông quan; từng bước áp dụng nghiệp vụ điều tra vào công tác kiểm tra sau thông quan… Cùng với đó là mở rộng công nhận lẫn nhau về doanh nghiệp ưu tiên giữa Hải quan Việt Nam và Hải quan các nước để tạo thuận lợi cho cộng đồng doanh nghiệp. |
 |
| Ngày 27/6/2025, Cục Hải quan đã tổ chức lễ ra mắt ứng dụng ứng dụng di động “Vietnam Customs Data”. |
|
Thứ bảy, tăng cường thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước về hải quan đối với thương mại điện tử, đây là phương thức mới trong hoạt động thương mại quốc tế và đang phát triển rất mạnh mẽ ở Việt Nam cũng như nhiều quốc gia trên thế giới. Ngành cần tập trung nguồn lực để thực hiện, đặc biệt là sớm hoàn thiện dự thảo Nghị định về quản lý hải quan đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu được giao dịch qua thương mại điện tử. Đồng thời xây dựng hệ thống công nghệ thông tin đáp ứng yêu cầu quản lý thương mại điện tử. Thứ tám, đối với lĩnh vực hợp tác, hội nhập quốc tế về hải quan, nâng cao hiệu quả tham gia, tăng cường đóng góp trong các cơ chế hợp tác và hội nhập hải quan tại các khuôn khổ ASEAN, WTO, APEC, ASEM, WCO, GMS... trên cơ sở các định hướng chung về hợp tác và hội nhập quốc tế của Việt Nam, để góp phần thúc đẩy tạo thuận lợi thương mại. |
 |