Đằng sau việc nhiều doanh nghiệp được nước ngoài tặng xe sang

Cho tặng toàn xe sang

Theo một cán bộ hải quan chuyên trách khâu này, việc cho tặng xe là nhu cầu có thật. Tuy nhiên, đa số các doanh nghiệp (DN) nhập khẩu xe ô tô không nhằm mục đích thương mại được cấp giấy phép nêu trên đều có ngành nghề đăng ký kinh doanh bán buôn, bán lẻ xe ô tô. Trong khi đó, nếu nhìn vào số lượng và các thương hiệu xe ô tô nhập khẩu trong năm 2021, dễ dàng nhận thấy đã có sự lợi dụng quy định nhập khẩu ô tô không nhằm mục đích thương mại từ các DN kinh doanh xe ô tô, bởi ô tô nhập khẩu đa số là loại xe hạng sang, trị giá cao, thậm chí có hiện tượng vài chủng loại xe được nhập khẩu hàng loạt như Toyota Sienna, Mercedes…

Nguồn: Nghị định 116/2017/NĐ-CP Đồ họa: Hồng Vân

Lý do cho nhận xe thể hiện trong hồ sơ thủ tục nhập khẩu cũng khá chung chung và rất khó kiểm chứng. Cụ thể như các DN nước ngoài tặng xe thường nêu là do mối quan hệ kinh doanh, làm ăn qua một thời gian tốt đẹp nên muốn biếu tặng DN trong nước để tiếp tục nâng cao, mở rộng mối quan hệ gắn kết bền chặt hơn nữa; hoặc do phía DN tại Việt Nam đã hỗ trợ trong việc tiếp cận thị trường, tư vấn, giúp đỡ tìm hiểu chính sách, pháp luật đầu tư kinh doanh tại Việt Nam… Tất cả những lý do này đều rất chung chung, khó kiểm chứng trong khi trị giá món quà biếu tặng lại rất lớn.

Lách quy định nhập khẩu ô tô

Thực tế tìm hiểu cho thấy, đa số các DN được cho, tặng xe đều có ngành nghề kinh doanh bán buôn, bán lẻ ô tô. Nhiều trường hợp DN được tặng xe chỉ mới đăng ký thành lập DN và hoạt động kinh doanh vài tháng; thậm chí có trường hợp DN nêu có mối quan hệ làm ăn, cung cấp hợp đồng nhập khẩu, tờ khai hải quan nhưng chỉ cung cấp chứng từ thanh toán một phần do hợp đồng nhập khẩu thỏa thuận giữa 2 đối tác chưa đến hạn thanh toán; có trường hợp việc tặng xe có giá trị cao trong khi giữa người tặng xe và người nhận xe chỉ mới ký kết hợp đồng hợp tác làm ăn, tư vấn trong thời gian ngắn (1 đến 3 tháng). Đây đều là những trường hợp rất bất hợp lý.

Câu hỏi đặt ra là vì sao các DN không nhập khẩu theo loại hình kinh doanh nếu thật sự là nhập khẩu để mua bán tại thị trường trong nước, mà lại chuyển sang hình thức nhập khẩu theo loại hình không thương mại. Lý do rất dễ hiểu. Theo quy định (Nghị định 116/2017/NĐ-CP ngày 17/10/2017 của Chính phủ quy định điều kiện sản xuất, lắp ráp, nhập khẩu và kinh doanh dịch vụ bảo hành, bảo dưỡng ô tô) thì điều kiện để được nhập khẩu xe ô tô là DN nhập khẩu phải có giấy phép kinh doanh nhập khẩu xe ô tô do Bộ Công thương cấp, mà muốn được cấp giấy phép này thì DN phải đầu tư để hội đủ các điều kiện theo quy định như: có cơ sở bảo hành, bảo dưỡng ô tô thuộc sở hữu của DN, hoặc do DN ký hợp đồng thuê, hoặc thuộc hệ thống đại lý ủy quyền của DN đáp ứng quy định tại nghị định này; có văn bản xác nhận hoặc tài liệu chứng minh DN được quyền thay mặt DN sản xuất, lắp ráp ô tô nước ngoài thực hiện lệnh triệu hồi ô tô nhập khẩu tại Việt Nam… Trong khi đó, lượng xe nhập khẩu theo hình thức không nhằm mục đích thương mại chủ yếu là nhập khẩu đơn lẻ và thủ tục nhập khẩu cũng tương đối đơn giản, dễ dàng.

Cần xử lý sớm để tránh khiếu nại, thưa kiện

Theo số liệu thống kê của ngành Hải quan, hàng năm cả nước có chưa đến 10 nghìn xe ô tô nhập khẩu theo hình thức không nhằm mục đích thương mại, số lượng quá ít để có thể tác động đến chính sách quản lý nhập khẩu ô tô, cũng không ảnh hưởng gì đến nền sản xuất ô tô trong nước, vì đây chủ yếu là các loại xe hạng sang đáp ứng nhu cầu của một số ít khách hàng có thu nhập cao, chiếm tỷ lệ rất nhỏ trong thị trường tiêu thụ xe ô tô tại Việt Nam. Trong khi đó, xe ô tô nhập khẩu theo hình thức không nhằm mục đích thương mại phải chịu sự kiểm tra an toàn và chất lượng nghiêm ngặt hơn, vì phải kiểm tra từng xe một so với xe ô tô nhập khẩu theo hình thức kinh doanh được kiểm tra theo từng lô hàng.

Thuế suất thuế nhập khẩu đối với xe ô tô nhập theo hình thức không thương mại và theo hình thức kinh doanh là như nhau. Do đó, số thu ngân sách từ xe ô tô nhập khẩu theo hình thức không thương mại ít rủi ro hơn về gian lận trị giá. Số thuế thu được gồm thuế nhập khẩu, thuế tiêu thụ đặc biệt và thuế giá trị gia tăng đã làm tăng đáng kể số thu ngân sách nhà nước.

Mặc dù việc nhập khẩu xe ô tô không nhằm mục đích thương mại không ảnh hưởng đến số thu ngân sách, nhưng thực tế cho thấy, cơ quan hải quan địa phương hiện không có đủ cơ sở kiểm chứng các chứng từ, tài liệu do DN nhập khẩu cung cấp và gặp nhiều khó khăn khi xem xét để giải quyết cấp giấy phép, nên phải báo cáo xin ý kiến Tổng cục Hải quan, từ đó không đảm bảo thời gian cấp giấy phép theo quy định. Thực tế này dễ dẫn đến việc khiếu nại, thưa kiện và gây tâm lý bất an cho cán bộ, công chức được phân công thực hiện nhiệm vụ.