Sửa Luật Hải quan: Hướng đến tạo đột phá phát triển khoa học, đổi mới sáng tạo

Sửa đổi, bổ sung Luật Hải quan có thể mang lại lợi ích phát triển ngành công nghệ bán dẫn của quốc gia. Ảnh minh họa

Cụ thể hóa chủ trương, yêu cầu Nghị quyết 57-NQ/TW

Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của 7 luật trong lĩnh vực tài chính, trong đó có Luật Hải quan đã được Chính phủ trình Quốc hội cho ý kiến tại tổ và hội trường tại Kỳ họp thứ 9, dự kiến sẽ thông qua vào ngày 17/6 tới. Đề cập lý do sự cần thiết sửa đổi, bổ sung Luật Hải quan, ông Nguyễn Văn Thọ - Cục trưởng Cục Hải quan cho biết, trong bối cảnh thế giới ngày càng phát triển mạnh mẽ về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, ngành Hải quan đã nhận thức rõ tầm quan trọng của việc thích ứng và triển khai các chính sách liên quan.

Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia chính là kim chỉ nam cho những bước tiến đột phá về khoa học, công nghệ, đầu tư, đầu tư công, mua sắm công, ngân sách nhà nước, tài sản công, sở hữu trí tuệ… trong đó có lĩnh vực hải quan.

Thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW, Nghị quyết số 192/2025/QH15 và Nghị quyết 190/2025/QH15 của Quốc hội, Nghị quyết số 03/NQ-CP của Chính phủ, Bộ Tài chính (Cục Hải quan) đã tổ chức rà soát các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành trong lĩnh vực hải quan để đề xuất những chính sách đột phá, tháo gỡ kịp thời điểm nghẽn về pháp luật, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế đạt mục tiêu 8% trở lên.

Để đáp ứng các mục tiêu nêu trên của Đảng, Chính phủ, chỉ đạo của Bộ Tài chính, ông Nguyễn Văn Thọ cho biết, dự thảo Luật Hải quan lần này đã sửa đổi, bổ sung về điều kiện áp dụng và chế độ ưu tiên đối với doanh nghiệp công nghiệp bán dẫn, doanh nghiệp công nghệ cao, doanh nghiệp thành lập mới từ dự án đầu tư sản xuất sản phẩm công nghệ cao; doanh nghiệp thực hiện dự án sản xuất sản phẩm công nghệ số trọng điểm, dự án xây dựng trung tâm trí tuệ nhân tạo, trung tâm tính toán hiệu năng cao trí tuệ nhân tạo… Dự thảo Luật cũng bổ sung quy định về kiểm tra, giám sát hải quan đối với hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu tại chỗ.

Doanh nghiệp hưởng lợi từ cải cách thủ tục hải quan

Sửa đổi, bổ sung Luật Hải quan có những điểm mới rất cụ thể mang lại lợi ích phát triển ngành công nghệ bán dẫn của quốc gia và doanh nghiệp sẽ được hưởng lợi.

Ông Nguyễn Văn Thọ phân tích, công nghiệp bán dẫn là cốt lõi của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4, là động lực phát triển nền tảng cho các tiến bộ về khoa học, công nghệ. Nhằm tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp bán dẫn, công nghệ cao, công nghệ số, trí tuệ nhân tạo, Luật Hải quan đã sửa đổi quy định về điều kiện áp dụng chế độ ưu tiên và chế độ ưu tiên cho các doanh nghiệp này.

Theo đó, doanh nghiệp không cần điều kiện tuân thủ pháp luật hải quan, pháp luật thuế trong 2 năm liên tiếp và điều kiện về kim ngạch. Với quy định này, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp khởi nghiệp trong lĩnh vực công nghiệp bán dẫn, công nghệ cao, công nghệ số, trí tuệ nhân tạo.

Điểm nổi bật nữa của dự thảo Luật Hải quan là việc sửa đổi, bổ sung điều kiện, chế độ ưu tiên đối với doanh nghiệp và bổ sung quy định liên quan đến quy định về kiểm tra, giám sát đối với hàng hóa xuất, nhập khẩu tại chỗ vào Luật Hải quan để thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW.

Theo quy định hiện hành về chế độ ưu tiên, tại Luật Hải quan chưa có quy định điều kiện áp dụng chế độ ưu tiên riêng theo yêu cầu, định hướng ưu tiên phát triển các ngành công nghiệp bán dẫn. Việc áp dụng chế độ ưu tiên theo quy định hiện hành đòi hỏi quy mô về kim ngạch xuất khẩu, nhập khẩu lớn, chưa phù hợp với yêu cầu tạo điều kiện phát triển các dự án công nghiệp bán dẫn có quy mô đa dạng từ nhỏ, vừa đến lớn; doanh nghiệp bán dẫn mới đi vào hoạt động.

Khắc phục hạn chế này, đồng thời, để minh bạch về chế độ ưu tiên, dự thảo Luật Hải quan đã bổ sung quy định chế độ ưu tiên đối với doanh nghiệp này được áp dụng đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu liên quan đến công nghiệp bán dẫn, công nghệ cao, công nghệ số trọng điểm theo danh mục do Bộ Khoa học và Công nghệ chủ trì, phối hợp với bộ quản lý ngành, lĩnh vực để thống nhất ban hành.

Thực hiện chỉ đạo của Bộ Chính trị, Quốc hội, Chính phủ trong việc thực hiện nhiệm vụ tập trung tháo gỡ các vướng mắc về thể chế, tạo môi trường đầu tư thông thoáng, thuận lợi; nghiên cứu, rà soát, sửa đổi, bổ sung các quy định về xuất khẩu, nhập khẩu hàng hóa, đặc biệt là hoạt động mua bán hàng hóa giữa các doanh nghiệp chế xuất hoạt động trong nước để giảm thời gian thông quan và thủ tục tương đương với các nước trong khu vực.

Đồng thời, xuất phát từ thực tiễn quản lý, kiểm tra, giám sát hải quan, cần phải tháo gỡ điểm nghẽn về pháp lý, tạo hành lang pháp lý rõ ràng minh bạch, thống nhất và ổn định cho hoạt động xuất nhập khẩu tại chỗ, dự thảo Luật Hải quan đã bổ sung 1 điều quy định về kiểm tra, giám sát hải quan đối với hàng hóa xuất nhập khẩu tại chỗ. Theo đó, cơ quan hải quan sẽ tạo thuận lợi cho doanh nghiệp về thời gian, chi phí, đồng thời loại bỏ các điểm nghẽn, đảm bảo ổn định chính sách, doanh nghiệp tiếp tục thực hiện thủ tục xuất nhập khẩu tại chỗ.

Trên thực tế, trường hợp hàng hóa tại Việt Nam, được doanh nghiệp nước ngoài mua để bán cho doanh nghiệp khác tại Việt Nam trong chuỗi dây chuyền cung ứng, nếu thực hiện thủ tục xuất khẩu hàng hóa đi nước ngoài sau đó lại làm thủ tục nhập khẩu vào Việt Nam, hoạt động nêu trên sẽ phát sinh các chi phí vận chuyển trên mỗi lô hàng, chi phí thực hiện thủ tục hải quan, chi phí kho bãi...

Trong khi đó, nếu được áp dụng thủ tục xuất khẩu, nhập khẩu tại chỗ, người mua và người bán giao nhận hàng hoá trực tiếp với nhau theo chỉ định của thương nhân nước ngoài, không mất các chi phí phát sinh trung gian nêu trên.