Các ngân hàng trung ương vì sao chưa sẵn sàng tuyên bố chiến thắng lạm phát?

Ngân hàng Trung ương Anh đang phải đối mặt với tỷ lệ lạm phát cao hơn nhiều quốc gia tương đồng khác. Ảnh: Reuters

Bước ngoặt cho cuộc chiến chống lạm phát

Sự thay đổi trong hướng đi của các ngân hàng trung ương hàng đầu thế giới đánh dấu một bước ngoặt cho một nền kinh tế toàn cầu nhiều tháng liên tiếp phải vận hành với lãi suất cao, lạm phát cao và tăng trưởng thấp, trong bối cảnh bất ổn địa chính trị gia tăng khi các cuộc xung đột ở Ukraine và Gaza đang diễn ra.

Lạm phát giảm nhanh hơn dự kiến trong những tháng gần đây và các dấu hiệu cho thấy, tăng trưởng kinh tế và thị trường lao động đang hạ nhiệt ở cả hai bờ Đại Tây Dương đã khiến các ngân hàng trung ương lớn nhanh chóng suy nghĩ lại, quyết định duy trì lãi suất cao một thời gian dài nữa thay vì tăng tiếp.

Các quan chức ECB đã đồng ý vào thứ Năm (14/12) để giữ lãi suất tiền gửi của ngân hàng ở mức 4% trong cuộc họp thứ hai liên tiếp. Tuy nhiên, ngân hàng đã cắt giảm dự báo lạm phát cho năm tới, một dấu hiệu cho thấy sự tăng trưởng giá tiêu dùng sẽ sớm được kiềm chế. ECB cũng đã bỏ một cụm từ trong các tuyên bố trước đó rằng "lạm phát dự kiến sẽ tiếp tục ở mức quá cao trong một thời gian quá dài".

Các quyết định của ECB được đưa ra một ngày sau khi FED giữ tỷ lệ lãi suất ổn định ở mức cao nhất trong 22 năm. Các quan chức FED đã vạch ra 3 lần cắt giảm lãi suất cho năm 2024, theo các dự báo được công bố sau cuộc họp kéo dài hai ngày của họ.

Đồng Euro và đồng Bảng Anh đều tăng hơn 1% so với đồng USD theo các kỳ vọng về việc ECB và BoE có thể cắt giảm lãi suất chậm hơn FED. Tuy nhiên, các tuyên bố thận trọng không đủ để làm chệch hướng đợt tăng giá lớn trên thị trường trái phiếu chính phủ của châu Âu đã được FED khởi xướng trước đó.

Kỳ vọng rằng các ngân hàng trung ương sắp tuyên bố chiến thắng trước đợt lạm phát kịch tính nhất kể từ những năm 1970 và bắt đầu hạ lãi suất đã châm ngòi cho đợt tăng giá cổ phiếu toàn cầu và đẩy lãi suất trái phiếu chính phủ đi xuống.

Không muốn sai lầm lặp lại

Triển vọng về tỷ lệ thấp hơn vào đầu năm tới có thể báo trước một giai đoạn tăng trưởng mạnh hơn và thậm chí có thể có ý nghĩa chính trị ở những nơi, như tại Mỹ, nơi các cuộc đua bầu cử sẽ ngày càng nóng hơn vào năm tới.

Với mức độ lạm phát, lãi suất và tăng trưởng thay đổi trên toàn thế giới, vẫn còn những sắc thái trong cách tiếp cận của các ngân hàng trung ương, phản ánh những hạn chế của từng khu vực.

Các tuyên bố thận trọng cũng không đủ để làm chệch hướng đợt tăng giá lớn trên thị trường trái phiếu chính phủ châu Âu.

Tại một cuộc họp báo hôm thứ Năm, Chủ tịch ECB Christine Lagarde cho biết, các nhà hoạch định chính sách sẽ không cảnh giác với lạm phát và đã không thảo luận về việc cắt giảm lãi suất trong tuần này.

Nhưng khi được hỏi, bà Lagarde đã không loại trừ việc cắt giảm lãi suất khoảng 1,5 điểm phần trăm vào năm tới mà thị trường tài chính dự kiến. Bà nhấn mạnh ECB đang đạt được tiến bộ trong việc đáp ứng các tiêu chí lạm phát của mình.

"Rất nhiều chỉ số đang cho thấy lạm phát cơ bản thấp hơn kỳ vọng" - bà Lagarde cho biết. "Nhiệm vụ của chúng tôi không phải là gây ra suy thoái, mà là đạt được mục tiêu trung hạn của chúng tôi" về lạm phát, bà nói thêm.

Tương tự, BoE có vẻ thận trọng hơn vào thứ Năm, khi khẳng định còn quá sớm để suy nghĩ về việc giảm lãi suất cơ bản, trái ngược với FED, trước đó một ngày đã chuyển từ việc tăng chi phí đi vay sang xem xét khi nào sẽ cắt giảm.

Bên cạnh đó, Ngân hàng Quốc gia Thụy Sỹ hôm thứ Năm cũng đã giữ lãi suất ở mức 1,75% và các nhà hoạch định chính sách đã giảm dự báo lạm phát cho năm tới. Điều đó cho thấy ngân hàng có thể cắt giảm lãi suất ngay sau tháng 3/2024, các nhà phân tích cho biết.

Trong khi chu kỳ tăng lãi suất có thể đã kết thúc, ngăn chặn sự gia tăng lạm phát mới, tác động của các đợt tăng gần đây của các ngân hàng trung ương sẽ tiếp tục diễn ra trong nhiều tháng hoặc nhiều năm. Ví dụ, lãi suất cho vay và thế chấp, điều chỉnh tăng theo thời gian khi chúng được gia hạn, không phải ngay lập tức.

Điều đó làm tăng rủi ro cho chính các ngân hàng trung ương: Nếu họ giữ lãi suất cao quá lâu, nó sẽ tạo ra nỗi đau không cần thiết trong nền kinh tế và thị trường lao động. Khi lạm phát giảm, lãi suất điều chỉnh theo lạm phát sẽ tự nhiên tăng, có nghĩa là các ngân hàng trung ương cần cắt giảm lãi suất để giữ nguyên chính sách.

Các nhà đầu tư hiện kỳ vọng FED và ECB sẽ cắt giảm lãi suất tới 1,5 điểm phần trăm vào năm tới, bắt đầu ngay từ tháng 3. Sự thay đổi kỳ vọng đó đã làm giảm chi phí cho các khoản vay mới để mua nhà và các mặt hàng khác.

"Chúng tôi nhận thức được rủi ro mà chúng tôi sẽ giữ quá lâu" - Chủ tịch FED Jerome Powell cho biết hôm thứ Tư. "Chúng tôi rất tập trung vào việc không phạm sai lầm đó".

"Dặm cuối cùng” nhiều khó khăn

Brzeski - Carsten Brzeski, Trưởng bộ phận nghiên cứu vĩ mô toàn cầu tại ngân hàng ING của Hà Lan cho biết, nếu các ngân hàng trung ương cắt giảm lãi suất mạnh như các nhà đầu tư mong đợi, họ "sẽ thừa nhận rằng họ đã đi quá xa" với việc tăng lãi suất trong năm nay. Ông hy vọng ECB sẽ bắt đầu cắt giảm lãi suất vào tháng 6/2024, muộn hơn và gần hơn so với dự kiến của thị trường hiện tại.

ECB, BoE cảnh báo có thể cần tăng thêm lãi suất cơ bản nếu có dấu hiệu lạm phát tăng.

Trong khi BoE hôm thứ Năm cũng thông báo rằng họ sẽ giữ nguyên tỷ lệ lãi suất trong cuộc họp thứ 3 liên tiếp, họ đã cảnh báo không nên mong đợi cắt giảm sớm. "Chúng tôi đã đi một chặng đường dài trong năm nay, nhưng vẫn còn một số cách để đi. Chúng tôi sẽ tiếp tục theo dõi dữ liệu chặt chẽ và đưa ra các quyết định cần thiết để đưa lạm phát trở lại mức 2%" - Thống đốc BoE Andrew Bailey cho biết.

Nhấn mạnh sự thận trọng đó, 3/9 nhà hoạch định chính sách của BoE đã bỏ phiếu để tăng lãi suất cơ bản lên 5,5% từ mức 5,25%. Ngân hàng trung ương của Vương quốc Anh cũng cảnh báo có thể cần tăng thêm lãi suất cơ bản nếu có dấu hiệu lạm phát tăng. Cùng ngày, Ngân hàng trung ương Na Uy (Norges Bank)đã tăng lãi suất chính lên 4,5% từ mức 4,25%, nhưng chỉ ra rằng đó có thể là động thái cuối cùng nhằm thắt chặt chính sách.

"Tỷ lệ lãi suất chính sách có thể sẽ được giữ ở mức 4,5% trong thời gian tới" - Thống đốc Norges Bank Ida Wolden Bache cho biết. "Chúng tôi thấy rằng nền kinh tế đang hạ nhiệt, nhưng lạm phát vẫn còn quá cao".

Các nhà hoạch định chính sách của BoE đặc biệt cảnh giác với việc chứng kiến sự sụt giảm quá sớm trong chi phí đi vay đối với các hộ gia đình và doanh nghiệp vì tỷ lệ lạm phát của Vương quốc Anh cao hơn nhiều các quốc gia tương đồng. Giá cả tại Anh cao hơn 4,6% so với một năm trước đó trong lần công bố mới nhất.

Tuy nhiên, giống như khu vực đồng Euro, Vương quốc Anh đã phải chịu sự trì trệ trong tăng trưởng kinh tế kể từ khi cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine diễn ra vào đầu năm ngoái và phải đối mặt với một năm tăng trưởng yếu vào năm 2024. Các nhà kinh tế cảnh báo nếu ECB và BoE giữ lãi suất chính sách của họ ở mức hiện tại quá lâu, họ có nguy cơ đẩy nền kinh tế châu Âu vào suy thoái và tỷ lệ lạm phát dưới mục tiêu 2%.

Đó sẽ là một rủi ro thậm chí còn lớn hơn nếu sự phân kỳ giữa lãi suất của Mỹ và châu Âu dẫn đến sự tăng giá của đồng Euro và Bảng Anh so với đồng Đô la Mỹ, làm suy yếu hơn nữa xuất khẩu của châu Âu.

Frederik Ducrozet - Trưởng bộ phận nghiên cứu kinh tế vĩ mô tại Pictet Wealth Management ở Geneva cho biết: "Rất nhiều điều cũng sẽ phụ thuộc vào FED, cho dù ECB có thích hay không. Bất kỳ động thái phủ đầu tích cực nào từ FED cũng có thể buộc ECB phải cảnh giác".