Thể chế hiện đại là chìa khóa để Việt Nam hiện thực hóa khát vọng vào năm 2045

Ngày 18/5, tại Hà Nội, Ngân hàng Thế giới (WB) đã công bố Báo cáo cập nhật đánh giá quốc gia “Để Việt Nam tươi sắc đào xuân? Cải cách thể chế hướng tới thực thi hiệu quả”.

Toàn cảnh sự kiện. Ảnh: LV

Triển khai những ưu tiên phát triển chưa được đồng đều

Theo bà Carolyn Turk- Giám đốc Quốc gia WB tại Việt Nam, Việt Nam đã có khuôn khổ chính sách phát triển mạnh nhưng việc triển khai chưa được mạnh mẽ. Trong một số trường hợp, Việt Nam đã thực hiện rất tốt như xóa đói giảm nghèo, mở cửa thương mại, chuyển đổi số.

Tuy nhiên, vẫn còn một số lĩnh vực cần phải giải quyết để chuyển hóa định hướng chính sách thành những hành động cụ thể như tăng trưởng xanh, ổn định tài chính và tài chính toàn diện, nâng cấp hạ tầng.

Kết quả thiếu đồng bộ đó được lý giải do thể chế chưa phải lúc nào cũng sẵn sàng cho những nhiệm vụ, ưu tiên phát triển phức tạp, thường mang tính liên ngành và hỗ trợ cho quá trình chuyển đổi trở thành xã hội thu nhập cao. Nâng cao tính thích ứng và hiện đại hóa thể chế hiện hành là ưu tiên quan trọng được đề ra trong chiến lược phát triển kinh tế xã hội được thông qua tại Đại hội Đảng XIII vào tháng 2/2021.

Bà Turk cho rằng, khát vọng thành nước thu nhập cao vào năm 2045 của Việt Nam là thách thức lớn. Con đường chuyển đổi từ thu nhập thấp sang thu nhập trung bình dù thách thức nhưng thách thức này vẫn ít hơn nhiều so với việc chuyển từ quốc gia thu nhập trung bình lên quốc gia thu nhập cao. Trên toàn cầu, chỉ có khoảng 12-15 quốc gia đạt được khát vọng từ nước thu nhập trung bình lên nước có thu nhập cao từ những năm 1950 trở lại đây.

Báo cáo của WB đã chỉ ra rằng, mô hình tăng trưởng truyền thống của Việt Nam đang phải đối mặt với những thách thức lớn do đại dịch Covid-19, toàn cầu hóa chững lại và nguy cơ quốc gia ngày càng dễ tổn thương đối với những cú sốc bên ngoài, đặc biệt với rủi ro khí hậu. Sau khi xác định một loạt những ứng phó chính sách và ưu tiên cải cách, phần nhiều trong đó không phải là mới, báo cáo nhận định rằng thể chế hiện đại, có tính thích ứng sẽ là chìa khóa để đảm bảo thành công.

Bà nhấn mạnh: “GDP theo đầu người của Việt Nam đã tăng gấp 5 lần sau ba thập kỷ qua, trong khi thể chế của quốc gia chưa thích ứng với tốc độ thay đổi đó kể từ thời kỳ đổi mới vào cuối thập kỷ 1980. Cải cách thể chế đồng bộ có thể giúp quốc gia tránh bẫy thu nhập trung bình qua nâng cao hiệu quả ứng phó với những thách thức mới và phức tạp phát sinh trong nước và trên toàn cầu”.

Thêm ý kiến về vấn đề này, chuyên gia kinh tế trưởng của WB Việt Nam Jascques Morisset nhận định: “Hầu hết khung thể chế đều được thiết kế từ cuối những năm 80, đầu năm 90. Tất nhiên, thể chế này đã giúp Việt Nam đạt được bước tiến như hiện nay, nhưng thể chế này có giúp Việt Nam phát triển 20-25 năm nữa hay không thì đây là 1 câu hỏi lớn. Việt Nam đã thay đổi và cần thay đổi nhiều hơn nữa để đạt được mục tiêu nước thu nhập trung bình vào 2045”.

Cải cách để tạo bước nhảy vọt

Tại sự kiện, ông Mai Tiến Dũng - nguyên Bộ trưởng Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ cho biết, Đại hội Đảng XIII tiếp tục xác định cải cách thể chế là một trong 3 đột phá quan trọng trong thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội của Việt Nam, trên cơ sở kế thừa quan điểm của Đại hội XI, XII và bổ sung nội dung quan trọng là đổi mới quản trị quốc gia theo hướng hiện đại và cạnh tranh hiệu quả hơn.

Để triển khai đột phá này, trong thời gian qua, Đảng và Chính phủ đã chỉ đạo công tác xây dựng và hoàn thiện thể chế một cách trọng tâm, thực tế và có những giải pháp rất cụ thể trong vấn đề cải cách. Do đó, việc hoàn thiện thể chế tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp, nhất là vấn đề liên quan đến cải cách thủ tục hành chính, tạo dựng môi trường thuận lợi cho đầu tư kinh doanh được triển khai quyết liệt, kịp thời, ngay cả việc rà soát, sửa đổi, bổ sung những cơ chế chính sách, quy định pháp luật.

Ông Mai Tiến Dũng cũng chỉ ra những điểm nghẽn cần khắc phục như công tác quản lý còn chồng chéo, công tác phối hợp, trách nhiệm giải trình và thực thi hiệu quả. Đồng thời, đồng tình với các khuyến nghị mà báo cáo đã chỉ ra.

Theo WB, khát vọng phát triển của Việt Nam - trở thành một quốc gia có thu nhập cao vào năm 2045 - không thay đổi trong những năm gần đây, nhưng các con đường để đạt được vị thế đó thì đã thay đổi. Có 5 cải cách thể chế quan trọng cần triển khai để cải thiện kết quả thực thi của Việt Nam.

Cụ thể, Việt Nam cần tạo nền tảng thể chế vững chắc cho từng ưu tiên phát triển nhằm biến những ưu tiên phát triển đó thành hành động cụ thể; hài hòa các quy trình, thủ tục hành chính để nâng cao hiệu quả của chính quyền các cấp; sử dụng các công cụ thị trường để tạo động lực cho các bên liên quan trong khu vực nhà nước và tư nhân; thực thi hiệu lực các quy định và quy tắc nhằm nâng cao động lực, lòng tin và công bằng; áp dụng các quy trình có sự tham gia để đảm bảo nâng cao minh bạch và trách nhiệm giải trình.

“Qua triển khai một cách có hệ thống 5 cải cách thể chế nêu trên, Việt Nam sẽ tạo nền tảng cho tầm nhìn phát triển kinh tế, tăng cường năng lực để triển khai những chiến lược của quốc gia, nâng cao động lực để đem lại kết quả cao hơn trong một số lĩnh vực quan trọng - tăng trưởng xanh, chuyển đổi số, tài chính toàn diện, an sinh xã hội và nâng cấp hạ tầng - qua đó giúp quốc gia hoàn thành các mục tiêu phát triển của mình”- báo cáo nhấn mạnh.