Nguồn: Bộ Tài chính. Đồ họa: HỒNG VÂN

Nguồn: Bộ Tài chính. Đồ họa: Hồng Vân

Siết giảm chi ngay trong nửa cuối năm

Thời gian qua, cơ cấu thu đã dịch chuyển theo hướng bền vững hơn, phù hợp với trình độ phát triển và hội nhập của nền kinh tế, tăng tỷ trọng thu nội địa từ mức bình quân 68,7% giai đoạn 2011 - 2015 lên mức 82% giai đoạn 2016 - 2020 và đến năm 2020 đạt mức 85,5%.

Nhờ đi đúng hướng trong cơ cấu lại ngân sách, thu ngân sách địa phương có xu hướng tăng, từ mức 37,4% tổng thu ngân sách nhà nước (NSNN) giai đoạn 2011 - 2015 lên mức 45% giai đoạn 2016 - 2020, đã giúp tăng cường khả năng tự chủ cho địa phương. Đến năm 2020, đã có 30/63 địa phương có quy mô thu NSNN trên 10 nghìn tỷ đồng, tăng gấp 2 lần so với năm 2016 (15 địa phương); đồng thời, số địa phương có quy mô thu dưới 5 nghìn tỷ đồng giảm hơn một nửa, từ 37 địa phương năm 2016 xuống còn 16 địa phương năm 2020.

Đó là thời điểm từ năm 2020 trở về trước, khi năm 2019 cán mốc nhiều mục tiêu tăng trưởng kinh tế - xã hội và NSNN với những con số “trong mơ”. Năm 2020 dù bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19, nhưng do độ trễ của các chính sách nên vẫn có nhiều chỉ tiêu là điểm sáng trong “bức tranh” kinh tế. Song, đến thời điểm này khi dịch bệnh ảnh hưởng nghiêm trọng tới nhiều địa phương lớn trong cả nước, mọi việc không còn dễ dàng như trước. Do đó, bên cạnh việc phấn đấu tăng thu, thì cần triệt để tiết kiệm chi, dành nguồn lực cho các nhiệm vụ cấp bách phát sinh, nhiệm vụ phòng chống dịch bệnh, thiên tai, bão lũ và chi cho an sinh xã hội, chi cho con người.

Trong chỉ đạo điều hành, Bộ Tài chính đề nghị các cấp ngân sách phải chi NSNN chặt chẽ, tiết kiệm. Đồng thời, đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công tạo động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế; triệt để tiết kiệm chi thường xuyên, cắt giảm các khoản chi chưa thực sự cần thiết, chậm triển khai. Trong những tháng cuối năm 2021, sẽ thu hồi các khoản kinh phí thường xuyên đã giao cho các bộ, cơ quan trung ương và địa phương nhưng đến hết nửa năm chưa phân bổ hoặc phân bổ nhưng chưa triển khai; các khoản kinh phí thường xuyên chưa thực sự cần thiết để bổ sung nguồn dự phòng của ngân sách trung ương và ngân sách địa phương chi cho công tác phòng, chống dịch Covid-19. Đối với địa phương, Bộ Tài chính yêu cầu các tỉnh chủ động sắp xếp, cắt giảm, giãn các nhiệm vụ chi chưa thực sự cần thiết, ngoài ra nếu giảm thu thì phải giảm chi tương ứng.

Chỉ tăng chi cho chống dịch, an sinh xã hội

Trong thời gian tới, Bộ Tài chính vẫn tiếp tục cơ cấu lại NSNN trong tổng thể cơ cấu lại nền kinh tế, gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng, huy động, phân bổ và sử dụng có hiệu quả nguồn lực tài chính thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội tăng cường nội lực, nâng cao khả năng thích ứng và sức chống chịu của nền kinh tế, bảo đảm an toàn, an ninh tài chính quốc gia.

Trong đó, thực hiện đổi mới, cơ cấu lại thu NSNN, huy động các nguồn lực xã hội cho phát triển. Để làm được điều đó, Bộ Tài chính sẽ hoàn thiện hệ thống luật và chính sách thuế, phí, lệ phí theo nguyên tắc thị trường, đồng bộ và phù hợp với yêu cầu thực tiễn trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội và thông lệ quốc tế, nâng cao sức cạnh tranh của môi trường đầu tư. Ngoài ra, mở rộng cơ sở thu, bảo đảm tính công bằng, trung lập của chính sách thuế; tăng tỷ lệ thu nội địa; nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý thuế, chống thất thoát, gian lận thuế; tăng cường công tác chống chuyển giá, chống xói mòn cơ sở tính thuế…

Trong thời gian tới, Bộ Tài chính vẫn tiếp tục cơ cấu lại ngân sách nhà nước trong tổng thể cơ cấu lại nền kinh tế, gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng, huy động, phân bổ và sử dụng có hiệu quả nguồn lực tài chính thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội tăng cường nội lực, nâng cao khả năng thích ứng và sức chống chịu của nền kinh tế, bảo đảm an toàn, an ninh tài chính quốc gia.

Về cơ cấu lại chi NSNN, Bộ Tài chính sẽ đẩy mạnh cơ cấu lại theo hướng tăng tỷ trọng chi đầu tư phát triển, giảm dần tỷ trọng chi thường xuyên trên cơ sở sắp xếp lại tổ chức bộ máy, tinh giảm biên chế đối với khu vực sự nghiệp công. Đồng thời, triệt để tiết kiệm các khoản chi thường xuyên của NSNN ngay từ khâu giao dự toán để tập trung cho đầu tư phát triển, hướng tới mục tiêu giảm dần tỷ trọng chi thường xuyên trong tổng chi NSNN.

Đây là hướng đi đúng tiếp tục được Bộ Tài chính thực hiện triệt để hơn nữa trong nhiệm kỳ mới này. Những giải pháp cơ cấu lại nguồn thu và nhiệm vụ chi này nhận được sự đồng tình lớn từ phía dư luận. Trả lời phỏng vấn TBTCVN, nhiều đại biểu Quốc hội đã đánh giá cao nỗ lực của Chính phủ, Bộ Tài chính trong cơ cấu lại NSNN, đặc biệt là việc tiết kiệm các khoản chi ngân sách. Các cấp sử dụng ngân sách cần thực hiện nghiêm kỷ luật tài chính - NSNN, tiết kiệm hơn nữa trong chi thường xuyên và khi thực hiện dự toán, giảm thu thì phải giảm chi tương ứng, chỉ tăng chi cho an sinh xã hội, chi phòng chống dịch Covid-19, thiên tai bão lũ.

Có ý kiến cho rằng, trong thực hiện các chính sách ưu đãi về thuế cũng cần hết sức thận trọng, bên cạnh rà soát loại bỏ các ưu đãi không còn phù hợp, thì cần tránh ưu đãi dàn trải, chỉ tập trung ưu đãi cho những ngành, nghề mũi nhọn hoặc đặc biệt cần khuyến khích hoặc đầu tư vào địa bàn cần ưu đãi. Đồng thời, chính sách ưu đãi thuế cần được áp dụng ổn định trong trung và dài hạn, hạn chế thay đổi thường xuyên làm ảnh hưởng đến kế hoạch và kết quả sản xuất kinh doanh cũng như chiến lược đầu tư của doanh nghiệp.

Cơ cấu lại NSNN là việc làm thường xuyên, liên tục, tuy nhiên, trong bối cảnh dịch bệnh ảnh hưởng chưa từng có trong lịch sử, thì rất cần sự vào cuộc đồng bộ của hệ thống chính trị, các cấp sử dụng ngân sách đẩy nhanh quá trình này, đảm bảo thu đúng thu đủ các nguồn thu về ngân sách, từ đó có nguồn cho các nhiệm vụ chi cần thiết, cấp bách.

Phải siết chặt kỷ luật ngân sách

Thu chi ngân sách, tốc độ giải ngân vốn đầu tư công, luôn làm nóng nghị trường tại các kỳ họp Quốc hội. Theo đại biểu Thạch Phước Bình (Trà Vinh): “Điều mà cử tri và nhân dân quan tâm hơn cả chính là hiệu quả sử dụng từng đồng ngân sách, là những đổi mới, cơ chế phù hợp, sớm được thực thi. Qua tiếp xúc cử tri, người dân đã lấy dẫn chứng về thực trạng đầu tư kém hiệu quả đã trở thành nỗi trăn trở thường trực lâu nay trong xã hội. Những công trình, dự án nghìn tỷ đắp chiếu, thua lỗ, chưa xong đã hỏng, liệu đã được hạch toán chi phí cơ hội mà nếu không có nó thì sao?”.

Do đó, đại biểu này cho rằng, cần “phải siết chặt kỷ luật ngân sách, tránh lãng phí đầu tư công, cân đối thu chi, giảm chi thường xuyên, tăng vốn đầu tư phát triển”. Thời gian qua, Chính phủ đã quyết liệt chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương thực hiện giải ngân vốn đầu tư công nhưng tỷ lệ giải ngân vẫn thấp, nhiều công trình, dự án lớn đã được phê duyệt nhưng nhiều năm chưa triển khai thực hiện hoặc chậm tiến độ, chất lượng chưa bảo đảm, gây lãng phí, thất thoát và ảnh hưởng trực tiếp đến người dân.

Hay như thực trạng vẫn còn nhiều địa phương chưa cân đối được ngân sách, nhất là nơi có số thu NSNN khó khăn, nguồn thu thấp thì chi thường xuyên vẫn cao, nguồn lực dành cho chi đầu tư phát triển rất hạn chế, vẫn còn tình trạng mua sắm, sử dụng tài sản công chưa đúng quy định của pháp luật; nhiều lễ hội, hội nghị, kỷ niệm ngày thành lập, tái thành lập, các lễ khởi công, khánh thành có tính chất hình thức, gây lãng phí ngân sách.

Do đó, nhiều ý kiến cho rằng, việc siết chặt kỷ luật ngân sách không chỉ là quản lý chặt thu chi mà cần nhấn mạnh đến kỷ luật, thời gian, tiến độ thực hiện giải ngân vốn đầu tư công, nhất là đối với những dự án trọng điểm, cấp bách, đảm bảo chất lượng, hiệu quả, tránh lãng phí, thất thoát. Từ đó, đề xuất xử lý nghiêm tình trạng tiêu cực, nhũng nhiễu, gây khó khăn đối với người dân và doanh nghiệp, minh bạch hóa tối đa các dự án đầu tư công, thực hiện phân cấp, giao quyền, làm rõ trách nhiệm người đứng đầu.

Minh Anh