Tự chủ đại học: Khơi thông nguồn lực, phát huy tối đa năng lực của cơ sở đào tạo

Đẩy mạnh xã hội hóa giáo dục

Ngày 4/8, tại Hà Nội đã diễn ra Hội nghị Tự chủ đại học năm 2022, do Bộ GD&ĐT tổ chức. Chủ trì hội nghị có Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam, Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn và Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh.

Phát biểu tại hội nghị, Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh, giáo dục đào tạo và khoa học công nghệ được Đảng và Nhà nước coi là quốc sách hàng đầu; là một trong ba đột phá chiến lược để cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, trước mắt cũng như lâu dài.

Đổi mới và phát triển giáo dục đại học (GDĐH) là khâu, là phần quan trọng của nhiệm vụ quan trọng hàng đầu đó. Tự chủ đại học (TCĐH) như một cuộc cách mạng để thực hiện đổi mới căn bản và toàn diện GDĐH. Theo định hướng đổi mới, GDĐH đã đạt được nhiều thành tựu to lớn, đặc biệt trong mấy năm thực hiện Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật GDĐH, nhiều cơ sở GDĐH đã và đang chuyển đổi dần cơ chế, từng bước thực hiện các quyền tự chủ của mình.

Phát biểu chỉ đạo tại hội nghị, Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam cho biết, đổi mới giáo dục và TCĐH là một chặng đường dài, nhiều khó khăn, gian nan và rất nhiều hy sinh. Đây là quá trình cọ xát từ tư tưởng, nhận thức, các trường cần phải thống nhất hành động, nơi nào chưa thống nhất trong nhận thức thì cần phải xem xét lại.

Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam phát biểu chỉ đạo tại hội nghị

Tự chủ không có nghĩa là tự do, tự lo, mà phải phù hợp với điều kiện Việt Nam. Điều quan trọng là chúng ta phải thực hiện phù hợp với thể chế chính trị của Việt Nam và xu hướng thế giới. Mục đích cuối cùng của tự chủ là để phát triển tốt hơn nguồn nhân lực chất lượng cao. Giáo dục đại học của chúng ta vừa thiếu về số lượng vừa yếu về chất lượng.

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nhấn mạnh, TCĐH là con đường một chiều không được quay lại, chỉ có tiến lên, không được lùi. Các trường đại học cần vượt qua khó khăn, vượt lên chính mình. Phó Thủ tướng cũng kỳ vọng Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam sẽ là đại diện cho tiếng nói chung của các trường đại học để cùng nhau tiến bước trên con đường tự chủ. Đồng thời, các trường đại học sẽ hình thành một hình mẫu về quản trị, một môi trường mà ở đó mọi giá trị tốt đẹp được thể hiện, lan tỏa ra ngoài xã hội.

Theo kết quả khảo sát, trên 80% các trường trả lời khảo sát đã triển khai tự chủ toàn diện, sâu rộng về tuyển sinh và đào tạo dẫn đến các kết quả đạt được tích cực (trên 85%). Trên 65% các trường trả lời khảo sát đã triển khai tự chủ toàn diện, sâu rộng về hoạt động khoa học và công nghệ, các kết quả đạt được tích cực (trên 80%).

Các cơ sở GDĐH tự chủ đã chủ động rà soát, kiện toàn lại tổ chức bộ máy và nhân sự theo hướng tinh gọn, hiệu quả. Tự chủ đại học cũng giúp các cơ sở GDĐH đẩy mạnh quá trình xã hội hóa giáo dục, nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị nhằm đáp ứng đầy đủ hơn điều kiện giảng dạy và nghiên cứu khoa học, phục vụ cộng đồng.

Thu nhập của giảng viên tăng

Ngày 24/10/2014, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 77/NQ-CP về thí điểm đổi mới cơ chế hoạt động đối với cơ sở GDĐH công lập giai đoạn 2014 - 2017. Triển khai nghị quyết này, hệ thống GDĐH đã có bước tiến dài về lực, các nguồn lực được khơi thông và năng lực của cơ sở đào tạo được phát huy tối đa. Hiện nay, đã có 142/232 trường đại học đủ điều kiện tự chủ theo quy định của Luật GDĐH (được sửa đổi, bổ sung năm 2018).

Về nhân lực, từ thời điểm được giao thí điểm tự chủ, các trường đã từng bước hình thành cơ cấu nhân lực phù hợp. Các trường có chính sách cạnh tranh, thu hút giảng viên giỏi chuyên môn và khả năng nghiên cứu khoa học. Tỷ lệ giảng viên trình độ tiến sĩ ngày một tăng, từ 25% năm 2018 lên trên 31% năm 2021.

Quang cảnh hội nghị

Về tài chính, đến thời điểm hiện tại 32,76% trường đại học tự bảo đảm chi thường xuyên và chi đầu tư (nhóm 1); 13,79% trường tự bảo đảm chi thường xuyên (nhóm 2).

Tự chủ đại học tạo ra môi trường cạnh tranh lành mạnh; thúc đẩy các trường đầu tư vào điều kiện bảo đảm và nâng cao chất lượng đào tạo để cạnh tranh trong tuyển sinh, thu hút sinh viên giỏi; hướng tới thực chất và phát triển bền vững.

Số liệu thống kê cho thấy, quy mô tuyển sinh sinh viên hệ đại trà có xu hướng giảm, tăng quy mô tuyển sinh các chương trình đào tạo tiên tiến, đào tạo chất lượng cao, liên kết đào tạo với nước ngoài và đào tạo bằng tiếng Anh. Việc đổi mới thi và tuyển sinh trung thực, khách quan nhưng nhẹ nhàng, giảm áp lực, tốn kém; từ năm 2019 - 2021, các trường có nhiều phương thức để tuyển sinh.

Về đảm bảo chất lượng, tính đến 28/2/2022, cả hệ thống có 274 cơ sở giáo dục hoàn thành báo cáo tự đánh giá; 174 cơ sở giáo dục được tổ chức kiểm định chất lượng giáo dục trong nước đánh giá ngoài và công nhận đạt tiêu chuẩn chất lượng giáo dục; 591 chương trình đào tạo hoàn thành tự đánh giá; 470 chương trình đào tạo được đánh giá ngoài, trong đó có 308 chương trình đào tạo được công nhận đạt tiêu chuẩn chất lượng.

Theo PGS.TS Huỳnh Quyết Thắng - Hiệu trưởng Đại học Bách khoa Hà Nội, TCĐH gắn liền với tự chủ tài chính không hoàn toàn đúng. TCĐH có nghĩa là các cơ sở giáo dục đại học căn cứ vào nội lực của mình có thể đảm bảo tự chủ chi thường xuyên (cho thầy và trò) và một phần liên quan đến đào tạo; nhưng với một số ngành nghề lớn thì vẫn có sự đầu tư của Nhà nước. Kết hợp cả hai điều kiện là nội lực của các trường và đầu tư công bằng, chính xác, có chiều sâu của Nhà nước, đó mới đúng là tự chủ.