Doanh nghiệp đề xuất giữ nguyên căn cứ tính đóng bảo hiểm xã hội

Đề xuất đóng bằng 70% tổng tiền lương và phụ cấp có tính chất lương

Liên quan tới căn cứ tính đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) bắt buộc, dự thảo Luật BHXH sửa đổi đang cân nhắc 2 phương án xác định tiền lương làm căn cứ: Phương án 1 (giữ nguyên như quy định hiện hành): “là tiền lương tháng bao gồm mức lương và phụ cấp lương, các khoản bổ sung khác xác định được mức tiền cụ thể cùng với mức lương thỏa thuận trong hợp đồng lao động theo quy định của pháp luật lao động”.

Phương án 2: “là tiền lương tháng bao gồm mức lương và phụ cấp lương, các khoản bổ sung khác theo quy định của pháp luật lao động; không bao gồm tiền thưởng, các khoản hỗ trợ và trợ cấp khác không liên quan đến thực hiện công việc hoặc chức danh trong hợp đồng lao động theo quy định của pháp luật lao động”.

Góp ý về nội dung này, nhiều địa phương, đơn vị đồng tình với phương án 2 và đề xuất bổ sung thêm điều kiện nâng mức đóng cho người lao động. Theo đó, các ý kiến đề xuất Chính phủ quy định chi tiết tổng tiền lương và các khoản thu nhập khác có tính chất lương của người lao động, đảm bảo tiền lương làm căn cứ đóng BHXH của khu vực doanh nghiệp (DN) ít nhất bằng khoảng 70% tổng tiền lương và các khoản phụ cấp khác có tính chất lương của người lao động.

Các doanh nghiệp đồng tình với đề xuất giảm số năm đóng bảo hiểm xã hội tối thiểu.

Theo ông Lê Đình Quảng - Phó Trưởng Ban Chính sách pháp luật (Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam), thực tế hiện nay, hầu hết các DN chỉ đóng BHXH bằng mức lương tối thiểu vùng, có thêm các phụ cấp hoặc cao hơn một ít. Theo tính toán của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, mức đóng này chỉ chiếm khoảng trên 50 - 60% thu nhập so với quy định của pháp luật, nên với mức đóng BHXH thấp thì mức hưởng lương hưu sau này của người lao động không thể cao được. Vì vậy, đề xuất đóng bảo hiểm bằng khoảng 70% tổng tiền lương và các khoản phụ cấp khác có tính chất lương của người lao động là phù hợp. Điều này sẽ giúp tiền lương hưu sẽ cao hơn và đảm bảo cuộc sống tốt hơn cho người về hưu.

Tuy nhiên, theo ý kiến của các DN, hiệp hội, đây là nội dung có ảnh hưởng sâu rộng không chỉ ở bài toán an sinh cho xã hội, người lao động, mà còn là bài toán năng lực cạnh tranh của DN và nền kinh tế Việt Nam (bao gồm cả DN FDI và DN trong nước). Vì vậy, các DN, hiệp hội cho rằng, ban soạn thảo cần nghiên cứu kỹ lưỡng, có đánh giá điều kiện thực tiễn, có cân nhắc kinh nghiệm quốc tế, khu vực một cách toàn diện, đặc biệt trong bối cảnh hết sức khó khăn hiện nay để lựa chọn phương án khả thi, hợp lý.

Có thể làm gia tăng chi phí của các doanh nghiệp

Theo kết quả khảo sát nhanh của Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV), các DN, hiệp hội cho rằng, trong trường hợp dự thảo Luật BHXH sửa đổi giữ nguyên quy định theo như phương án 1, DN và người lao động sẽ không phải chịu áp lực về chi phí “gia tăng đột biến”, nhưng cơ quan quản lý nhà nước thì phải tìm được phương án, giải pháp nhằm giải quyết bài toán chậm đóng, trốn đóng, nợ BHXH... của một số nhóm DN và người lao động như nhận diện thời gian qua.

Chuyên gia quốc tế về lao động cho rằng, trường hợp này ban soạn thảo nên cân nhắc để đề xuất gia tăng các hình thức thanh kiểm tra, quản trị dựa trên dữ liệu, liên kết dữ liệu giữa cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư với cơ sở dữ liệu thuế, BHXH; kết hợp chế tài nghiêm minh,... thì hạn chế nêu trên sẽ dần được khắc phục mà vẫn tạo được thuận lợi cho DN và người lao động.

Nếu áp dụng theo phương án 2 như trong dự thảo, căn cứ tính đóng BHXH sẽ tăng lên. Các DN, hiệp hội cho rằng, việc điều chỉnh tăng căn cứ tính đóng BHXH có thể khiến tình trạng chậm đóng, trốn đóng BHXH trở nên trầm trọng hơn. Việc điều chỉnh căn cứ tính đóng BHXH như phương án 2 sẽ làm gia tăng chi phí của cả người sử dụng lao động và người lao động mà chưa thực sự giải quyết triệt để các nguyên nhân trực diện của tình trạng “chậm đóng, trốn đóng...”. Trong bối cảnh DN và người lao động đều đang hết sức khó khăn, quy định này có thể dẫn đến tình trạng DN và người lao động càng tìm cách trốn đóng BHXH, khiến chính sách khó đạt được mục tiêu kỳ vọng và ảnh hưởng tiêu cực đến độ bao phủ của BHXH nói riêng và chính sách BHXH nói chung.

Bên cạnh đó, theo ý kiến của các DN, hiệp hội, việc điều chỉnh tăng căn cứ tính đóng BHXH khiến gia tăng chi phí lao động của DN, trong bối cảnh chi phí này đã được cho là “cao nhất khối ASEAN”, sẽ ảnh hưởng trực tiếp năng lực cạnh tranh của DN và năng lực cạnh tranh quốc gia và có thể gây “hiệu quả ngược” đối với các mục tiêu thu hút đầu tư FDI, đầu tư tư nhân đang được đẩy mạnh hiện nay.

Vì vậy, ban soạn thảo dự luật cần làm việc kỹ với các DN, hiệp hội, chuyên gia để đánh giá tính hợp lý, khả thi của các phương án đưa ra và tập trung nhiều vào phân tích phương án đề xuất giữ nguyên quy định hiện hành về căn cứ tính đóng BHXH (phương án 1 của dự thảo luật), kết hợp với xác lập các biện pháp quản lý hiệu quả khác nhằm đảm bảo các mục tiêu toàn diện của chính sách BHXH cũng như chính sách phát triển kinh tế và DN.