Ra đi chóng vánh của Credit Suisse
Ngân hàng đầu tư có mức độ ảnh hưởng hệ thống toàn cầu này đã bị Chính phủ Thụy Sỹ ép, phá sản, hoặc bán mình cho đối thủ truyền kiếp UBS. Chính phủ Thụy Sỹ tuyên bố chỉ hỗ trợ tài chính cho bên mua là Ngân hàng Thụy Sỹ UBS là ứng viên được chọn - dù muốn hay không. UBS mua xong CS làm phần lớn giới tài chính thở phào vui mừng ra mặt, trừ mỗi UBS thì không tỏ ra như vậy.
Ngày chốt thương vụ, ông Colm Kelleher - Chủ tịch UBS tuyên bố: “Đây là một ngày lịch sử ở Thụy Sĩ, nhưng thành thật mà nói, một ngày mà chúng tôi không mong muốn nó sẽ đến”. Không biết thật lòng đến đâu khi giá mua CS có hơn 5% Market Cap (giá trị vốn hóa thị trường) của UBS và chỉ gần 50% Market Cap của CS vào thứ 6 - 2 ngày trước đó.
 |
| CS chính thức được UBS mua lại với giá US$3,3 tỷ. Ảnh: T.L |
Nhớ khi xưa, sau cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, hai ngân hàng UBS và CS cùng có mức Market Cap US$26-27 tỷ. Tuy nhiên, UBS tệ hơn do chịu lỗ thê thảm (US$50 tỷ) bởi Sub-Prime MBS và phải nhận cứu trợ CHF60 tỷ của Chính phủ. Sau đó 2011 UBS còn bị vụ bê bối do giao dịch trái phép của Kweku Adoboli gây lỗ US$2,3 tỷ, chút nữa làm sụp ngân hàng này. Trong khi CS dù khó lúc ấy nhưng tự vượt qua và không cần cứu trợ.
| Thương vụ được thực hiện rất nhanh chóng Mọi việc đã được quyết định rất gấp gáp tránh để lây lan đổ vỡ thị trường tài chính Thụy Sỹ và toàn cầu nếu CS sụp không kiểm soát. Các thủ tục được rút gọn đến mức tối thiểu bỏ qua mọi quy tắc cơ bản: Finma - cơ quan quản lý thị trường Thụy Sỹ, cho phép UBS mua CS mà không cần thông qua Đại hội đồng cổ đông. Quá trình đàm phán có sự tham gia hỗ trợ tích cực của giới chức tài chính Mỹ. |
Vậy mà chỉ hơn 10 năm sau Chính phủ đề nghị UBS mua CS mọi giá. UBS có lẽ biết mình độc quyền nên định trả rất bèo, lúc đầu UBS định giá CS có US$1 tỷ kèm bảo lãnh chính phủ US$6 tỷ làm đội CS nổi cáu: Toà nhà văn phòng của CS không có giá đó.
CS chính thức được UBS mua lại với giá US$3,3 tỷ “bia kèm lạc”: Bán CS kèm điều kiện Chính phủ Thụy Sỹ gắn gói khuyến mại gồm khoản vay gần US$110 tỷ bù thanh khoản, văn bản bảo lãnh gần US$10 tỷ nếu giá tài sản được UBS mua bị mất giá. Độc chiêu nhất là các gói trái phiếu CoCos - AT1 tổng giá trị US$17 tỷ cũng được loại khỏi nghĩa vụ phải trả, hay chuyển đổi của UBS/CS và CoCos trở thành giấy lộn.
Một gói cứu trợ khủng, một thương vụ hầm hố lịch sử mà giới đầu tư sẽ còn nhắc đi nhắc lại. CS mất 99% giá trị so mức cao nhất năm 2007. Quá buồn cho cổ đông CS, nhưng buồn hơn cả là các trái chủ CoCos AT1 của CS: Họ mất trắng!
 |
| CS từng nằm trong TOP 30 ngân hàng toàn cầu. Ảnh: T.L |
Trái phiếu CoCo - AT1 là gì?
Trái phiếu hoặc công cụ vốn chuyển đổi tiềm ẩn (Contingent Convertible - CoCo) là công cụ tài chính lưỡng tính vừa có tính chất nợ được trả lãi như trái phiếu, vừa có tính chất vốn do tính chất tự động chuyển đổi thành cổ phiếu trong trường hợp thiếu hụt vốn đạt mức độ nào đó xác định trước. Nhiều CoCo xác định trường hợp nếu CET1 (vốn cấp 1) rơi thấp hơn mức nào đó nữa, Cocos có thể bị xóa (write off) gọi là “sự kiện kích hoạt xoá nợ”. CoCo, vì vậy, còn được gọi là trái phiếu vốn cấp 1 - Additional Tier 1 (AT1) bonds - do tính chất vốn rất cao.
CS có tất cả 13 CoCos giá trị quy đối khoảng US$17 tỷ phát hành bằng USD, Franc Thụy Sỹ và SG$. Khi UBS mua CS với sự đồng thuận của Finma, tất cả đám CoCos này bị xóa sổ để giảm gánh nặng cho UBS. Điều này gây ngạc nhiên cho nhiều người trên thị trường, vì “sự kiện kích hoạt xoá nợ” đối với các trái phiếu CoCos của CS không được viện dẫn cụ thể và bộ đệm vốn của CS dường như vẫn còn cao hơn nhiều so với mức kích hoạt đó.
| Một công cụ tài chính linh hoạt CoCos là công cụ linh hoạt có thể làm tăng tỷ lệ an toàn Vốn CET1 theo quy định khi cần thiết, đồng thời duy trì trạng thái nợ tương ứng nếu CET1 không giảm đến mức kích hoạt được xác định trước. CoCos đã trở nên phổ biến trong những năm gần đây ở châu Âu để nâng chỉ số an toàn cho các ngân hàng do tính chất kết hợp yếu tố nợ và vốn chủ sở hữu cảu nó. Đây là loại trái phiếu có độ rủi ro cao nhất và xử lý sau cùng so tài sản nợ nên lãi suất coupon thường rất cao. |
Tuy nhiên, các điều khoản cáo bạch CoCos của CS đã được giải thích theo cách mà Finma đã quyết. Finma cho biết: “Sự hỗ trợ của Chính phủ đã kích hoạt việc xoá tất cả các trái phiếu AT1 của Credit Suisse”.
Điều này làm các trái chủ CoCos AT1 của CS nổi điên đặt câu hỏi về thứ bậc thanh toán: Thông thường quyền lợi trái chủ phải được giải quyết trước, sau đó nợ thứ cấp bao gồm nợ chuyển đổi, rồi mới đến cổ đông phổ thông. Mà chính CS cũng tuyên bố vậy với các trái chủ CoCos vài ngày trước.
Trái chủ CoCos cho rằng, nếu Thụy Sỹ quốc hữu hoá CS họ sẽ mất hết, nếu UBS mua thì họ vẫn giữ được CoCos và quyền đòi nợ… nên rất hỗ trợ cho thương vụ với UBS. Sự việc sau đó hoá ra tệ hơn nhiều: Các cổ đông của Credit Suisse nhận được US$3,3 tỷ còn trái chủ Cocos trắng tay, là điều chưa từng ai ngờ đến.
Trong bản cáo bạch phát hành cho một loại AT1 của CS có điều khoản rằng, trong tình huống xảy ra “sự kiện kích hoạt xoá nợ”, toàn bộ số tiền gốc sẽ được giảm xuống bằng 0, trái chủ sẽ đương nhiên từ bỏ quyền đòi nợ không hủy ngang.
Tất cả CoCos của CS đều thế hay không thì chưa rõ. Dù có dẫn chiếu như vậy và có thể đưa ra những lập luận về những rủi ro mà các nhà đầu tư AT1 cần nhận thức và đối mặt để giải thích việc CoCos mất giá nghiêm trọng nhưng đưa giá trị của nó về 0 khi cổ đông vẫn còn nhận được gì đó thì quả là kỳ cục. Cách hành xử của Finma không được tâm phục khẩu phục lắm. Nổi lên nhiều e ngại cách hành xử trên sẽ tạo tiền lệ xấu, gây những phản ứng rất tiêu cực và có nguy cơ khiến thị trường CoCos trị giá US$275 tỷ rơi vào tình trạng hỗn loạn./.
