Giải ngân vốn đầu tư công: Có chuyển biến, nhưng vẫn còn "nút thắt"

Trên 92% kế hoạch vốn được phân bổ chi tiết

Năm 2025, Thủ tướng Chính phủ đã giao kế hoạch đầu tư công nguồn ngân sách nhà nước cho các bộ, ngành và địa phương là 884.585,6 tỷ đồng. Trong đó, vốn ngân sách trung ương là 408.858,3 tỷ đồng; vốn ngân sách địa phương là 475.727,3 tỷ đồng. Ngoài ra, phần vốn ngân sách trung ương dành riêng cho 3 chương trình mục tiêu quốc gia là 24.460,13 tỷ đồng.

Bên cạnh kế hoạch vốn được giao từ đầu năm, các địa phương còn phân bổ tăng thêm 99.649,9 tỷ đồng từ nguồn cân đối ngân sách địa phương và được phép kéo dài 64.569,7 tỷ đồng từ các năm trước. Như vậy, tổng nguồn vốn đầu tư công năm 2025 được đưa vào kế hoạch là 1.048.805,2 tỷ đồng.

Tuy nhiên, tính đến ngày 25/7/2025, mới có 922.057,7 tỷ đồng được phân bổ, đạt 92,97% so với kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao. Có 21 bộ, ngành và 30 địa phương chưa phân bổ hết kế hoạch vốn, với số vốn còn “treo” lên tới 62.177,8 tỷ đồng, chiếm trên 7% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ được giao. Trong đó, riêng vốn ngân sách trung ương chưa phân bổ là 61.167,7 tỷ đồng.

Dù vẫn còn một lương vốn chưa được phân bổ hết, nhưng công tác giải ngân vốn đầu tư công đã ghi nhận bước tiến rõ rệt. Ảnh minh họa: H.T

Nguyên nhân được chỉ ra là do nhiều đơn vị mới được giao bổ sung vốn nên chưa kịp hoàn tất thủ tục đầu tư, hoặc dự án đang điều chỉnh quy mô, không còn nhu cầu sử dụng vốn, hoặc gặp vướng mắc không thể triển khai trong năm 2025.

Riêng về vốn cân đối ngân sách địa phương, còn lại trên 1.010 tỷ đồng chưa phân bổ do 2 địa phương (Nghệ An, Cần Thơ) chưa phát hành được trái phiếu hoặc chưa hoàn thiện thủ tục đầu tư.

Nhiều bộ, ngành, địa phương đạt tỷ lệ giải ngân cao hơn bình quân chung cả nước

Dù vẫn còn một lượng vốn chưa được phân bổ hết, nhưng công tác giải ngân vốn đầu tư công đã ghi nhận bước tiến rõ rệt. Chỉ tính riêng kế hoạch vốn năm 2025, lũy kế giải ngân đến hết tháng 6 là 318.573,2 tỷ đồng, đạt 32,37% kế hoạch; đạt 36,01% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao. Trong đó, Chương trình Mục tiêu quốc gia là 10.877,4 tỷ đồng, đạt 44,47% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao.

Ước giải ngân đến hết tháng 7/2025 là trên 388.301 tỷ đồng, đạt 39,45% kế hoạch, đạt 43,9% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao (cùng kỳ năm 2024 đạt 27,76% kế hoạch và đạt 33,8% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao). Như vậy, số giải ngân ước đến hết tháng 7 tăng 69.728 tỷ đồng so với số giải ngân đến hết tháng 6; tỷ lệ giải ngân chung của cả nước ước hết tháng 7 cũng tăng trên 10% so với cùng kỳ năm 2024. Nếu tính trên kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao đầu năm, ước giải ngân đến hết tháng 7 là 47%. Đặc biệt, vốn ngân sách địa phương giải ngân ước đạt 57,5%, tăng tới 24,2 điểm phần trăm so với cùng kỳ năm ngoái (33,3%).

Có 6 bộ, ngành và 23 địa phương đạt tỷ lệ giải ngân đạt từ mức bình quân chung cả nước trở lên. Chương trình mục tiêu quốc gia cũng đạt tiến độ ấn tượng khi đến cuối tháng 7 giải ngân ước đạt 12.840,7 tỷ đồng, bằng 52,5% kế hoạch được giao.

Theo nhận xét từ Bộ Tài chính, trong bối cảnh chuyển giao mô hình tổ chức chính quyền 2 cấp, tỷ lệ giải ngân này đã thể hiện sự nỗ lực của các bộ, ngành, địa phương trong thực hiện các giải pháp để đẩy nhanh tiến độ giải ngân được Chính phủ đề ra. Tuy nhiên, nhìn toàn cảnh, vẫn còn 30 bộ, ngành và 11 địa phương giải ngân dưới mức trung bình. Điều này phản ánh sự chênh lệch đáng kể trong khả năng hấp thụ và sử dụng vốn giữa các bộ, ngành, địa phương.

Vẫn còn “nút thắt” làm chậm tiến độ “hấp thụ” nguồn vốn

Ảnh minh họa

Mặc dù đã có chuyển biến tích cực trong giải ngân nhưng theo báo cáo của các bộ, ngành, địa phương, vẫn còn tồn tại một số nguyên nhân gây khó khăn kéo dài, chưa được khắc phục triệt để. Cụ thể là về giải phóng mặt bằng, vướng mắc lớn nhất vẫn là công tác bồi thường, xác định nguồn gốc đất, bàn giao mặt bằng, nhất là tại các địa phương mới sáp nhập - nơi đang tồn tại song song nhiều bảng giá đất khác nhau. Quá trình này thường mất nhiều thời gian, khiến dự án chậm tiến độ.

Bên cạnh đó, nhiều dự án gặp khó do giá vật liệu như cát, đất đắp tăng đột biến so với thời điểm mời thầu, dẫn đến đội vốn, làm chậm giải ngân. Công tác quy hoạch chồng chéo, việc phê duyệt, điều chỉnh quy hoạch, đặc biệt là quy hoạch chi tiết và chỉ giới đường đỏ chậm trễ, thủ tục phức tạp và thiếu phối hợp giữa các cơ quan.

Ngoài ra là việc chuyển sang chính quyền địa phương 2 cấp khiến nhiều dự án phải điều chỉnh quy mô, mục tiêu đầu tư, hoặc chưa thể triển khai do chờ kết quả rà soát phù hợp với cơ cấu tổ chức mới.

Cùng với đó là việc thiếu nguồn thu ngân sách địa phương. Đơn cử một số địa phương (Hưng Yên, Cần Thơ, Lai Châu… ) chưa có đủ nguồn thu từ sử dụng đất, nên không có vốn để triển khai hoặc phân bổ cho các dự án đã đăng ký.

Đối với các dự án sử dụng vốn ODA, vướng mắc nằm ở quy trình thủ tục đầu tư, hay chưa hoàn thành ký kết hiệp định vay hoặc đang xử lý đấu thầu, giải phóng mặt bằng…

Trong bối cảnh năm 2025 là năm đầu tiên vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, khối lượng công việc điều chỉnh bộ máy, tổ chức lại dự án, rà soát nguồn vốn… là rất lớn. Tuy nhiên, với mục tiêu sử dụng hiệu quả hơn nguồn vốn đầu tư công - động lực để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tạo việc làm và lan tỏa đầu tư xã hội rất cần sự vào cuộc quyết liệt hơn nữa từ cả trung ương và địa phương.

Ông Dương Bá Đức - Vụ trưởng Vụ Phát triển hạ tầng, Bộ Tài chính cho biết, để tiếp tục đẩy nhanh tiến độ, Chính phủ đã trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội điều chỉnh giảm kế hoạch vốn ngân sách trung ương của các đơn vị không còn nhu cầu và bổ sung cho các đơn vị có khả năng giải ngân cao. Đồng thời, cách đánh giá tỷ lệ giải ngân đã được cập nhật sát với thực tế hơn, loại trừ phần vốn mới giao chưa kịp triển khai.

Cùng với đó, việc đơn giản hóa thủ tục giải phóng mặt bằng, tăng cường trách nhiệm giải trình ở các cấp, đặc biệt là tại cấp xã - nơi trực tiếp triển khai nhiều dự án hạ tầng cơ sở, sẽ là yếu tố then chốt để gỡ nút thắt và thúc đẩy dòng vốn đầu tư công tiếp tục chảy mạnh trong những tháng cuối năm.