Cơ chế vượt trội đi cùng với giám sát chặt chẽ

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng phát biểu giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội nêu. Ảnh: QH

Mở cửa có kiểm soát với chính sách ngoại hối và giải quyết tranh chấp

Đánh giá chung, các đại biểu đều đồng tình và đánh giá cao nỗ lực, quyết tâm của các cơ quan trong xây dựng, hoàn thiện dự thảo nghị quyết. Về cơ bản, các đại biểu nhất trí về quan điểm, mục tiêu, nguyên tắc ban hành nghị quyết và nhấn mạnh cần có các cơ chế để quản lý, giám sát, kiểm tra hợp lý, bảo đảm quản lý được rủi ro, giữ vững an ninh tài chính.

Đối với các nội dung cụ thể, nhiều ý kiến đề nghị làm rõ hơn về phạm vi chủ thể, đối tượng áp dụng, khái niệm về trung tâm tài chính quốc tế, việc áp dụng pháp luật khác với pháp luật hiện hành tại trung tâm tài chính quốc tế. Nhiều đại biểu cũng đề nghị làm rõ về việc thành lập một trung tâm tài chính quốc tế nhưng tại hai thành phố thì nguồn lực nào để đầu tư hạt tầng, các rủi ro khi thành lập trung tâm tài chính quốc tế…

Phát biểu tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, trước khi trình ra Quốc hội, cơ quan chủ trì soạn thảo - ban đầu là Bộ Kế hoạch và Đầu tư, sau này là Bộ Tài chính - đã phải phối hợp rất sát sao với TP. Hồ Chí Minh và TP. Đà Nẵng. Nhiều hội thảo, hội nghị, các cuộc khảo sát quốc tế, làm việc với các nhà đầu tư tài chính, quỹ đầu tư lớn, trung tâm tài chính, ngân hàng hàng đầu thế giới đã được tổ chức để tìm hiểu, lắng nghe các ý kiến, đánh giá khả năng đáp ứng của mô hình, cơ chế, sản phẩm tài chính Việt Nam với nhu cầu thực tiễn quốc tế. “Đây là vấn đề rất khó. Đến khi trình Quốc hội, dự thảo đã được chỉnh sửa đến lần thứ 30” - Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng chia sẻ.

Giải trình ý kiến đại biểu về cơ sở pháp lý, yếu tố vượt trội, khác biệt so với các trung tâm khác trên thế giới, Bộ trưởng nêu rõ, nghị quyết của Quốc hội quy định những nội dung nguyên tắc, định hướng về tổ chức và hoạt động của Trung tâm. Các chính sách cụ thể sẽ được quy định tại các nghị định của Chính phủ.

Trong quá trình soạn thảo, Chính phủ đã khảo sát, hội thảo, lấy ý kiến đầy đủ từ các tổ chức tài chính lớn, chuyên gia trong và ngoài nước. Các chính sách đề xuất được đánh giá là đột phá, đặc biệt trong lĩnh vực thuế, đất đai, hạ tầng, nhân lực, bảo hiểm. Nhiều chính sách khác đã tiệm cận thông lệ quốc tế, như mô hình quản lý, ngôn ngữ, xuất nhập cảnh, kế toán, f intech, sandbox, lao động, hợp tác công tư.

Đặc biệt, hai chính sách quan trọng về ngoại hối và giải quyết tranh chấp sẽ được thực hiện theo lộ trình mở cửa có kiểm soát nhằm đảm bảo an toàn cho hệ thống tài chính quốc gia.

Đối với một số ý kiến đề nghị cân nhắc chỉ nên triển khai tại một địa phương, Bộ trưởng báo cáo rõ, kết luận của Bộ Chính trị là trung tâm tài chính quốc tế sẽ được thành lập tại TP. Hồ Chí Minh và Trung tâm Tài chính khu vực tại thành phố Đà Nẵng.

Tuy nhiên, khi nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế và qua trao đổi với các chuyên gia, nhà đầu tư lớn, Chính phủ thấy rằng nếu tổ chức thành hai trung tâm riêng biệt sẽ rất khó thành công vì khó phân định rạch ròi, dễ dẫn đến cạnh tranh không cần thiết. Do đó, Chính phủ đã đề nghị Bộ Chính trị cho phép thành lập một Trung tâm Tài chính Quốc tế đặt tại hai địa điểm, căn cứ vào lợi thế, tiềm năng khác nhau của từng thành phố và yêu cầu phát triển cân đối, hài hoà vùng miền.

Theo Bộ trưởng, kinh nghiệm quốc tế đã chỉ ra điều này là khả thi. Trung Quốc có hai trung tâm tài chính. Một là Thượng Hải, tập trung thị trường vốn, ngân hàng, sàn giao dịch hàng hóa và hai là Thâm Quyến phát triển theo hướng đổi mới sáng tạo, fintech, tài chính số, sandbox… UAE có Dubai tập trung vào thị trường vốn, tài chính quốc tế và Abu Dhabi tập trung vào quản lý tài sản, quỹ đầu tư, tài chính bền vững. Tại Mỹ, hai trung tâm tài chính là New York và Chicago cũng có các định hướng rất rõ ràng.

Tại Việt Nam, Trung tâm Tài chính quốc tế tại TP. Hồ Chí Minh sẽ tập trung phát triển thị trường vốn, ngân hàng, fintech, thị trường tiền tệ, hàng hóa, logistics, cảng biển. Đà Nẵng sẽ tập trung vào tài chính xanh, tài chính thương mại, tài chính tiêu dùng, doanh nghiệp vừa và nhỏ, hoạt động thương mại xuyên biên giới, thử nghiệm mô hình tài sản số, tiền số, thu hút quỹ đầu tư, startup... - Bộ trưởng giải thích

Sẽ có Ban chỉ đạo do Thủ tướng đứng đầu để giám sát

Về mô hình tổ chức, mối quan hệ với các trung tâm tài chính quốc tế, vai trò của cơ quan giám sát, Bộ trưởng làm rõ, dự thảo nghị quyết xác định Trung tâm Tài chính quốc tế sẽ có 3 cơ quan. Cơ quan điều hành chịu trách nhiệm trực tiếp quản lý mọi hoạt động. Cơ quan giám sát sẽ thanh tra, kiểm tra, phòng ngừa, xử lý vi phạm. Cơ quan giải quyết tranh chấp gồm tòa án chuyên biệt theo Luật Tổ chức Tòa án nhân dân và Trung tâm Trọng tài quốc tế.

Theo kinh nghiệm quốc tế, giám sát trung tâm tài chính là vấn đề rất nhạy cảm, ảnh hưởng nhiều đến an toàn tài chính, tiền tệ quốc gia. Do vậy, trước mắt, cơ quan giám sát sẽ thực hiện theo hướng phối hợp với các bộ, ngành. Chính phủ sẽ quy định, hướng dẫn cụ thể để bảo đảm không chồng chéo, giảm thủ tục hành chính hiệu lực và hiệu quả. Về lâu dài, theo Bộ trưởng, chúng ta cần xây dựng cơ quan giám sát theo hướng độc lập, chuyên nghiệp, ứng dụng công nghệ cao. Ngoài ra, Việt Nam cũng sẽ có Ban Chỉ đạo do Thủ tướng làm Trưởng ban, nhằm điều phối hiệu quả hoạt động giám sát.

Một vấn đề nữa được quan tâm là kiểm soát rủi ro trong vận hành. Theo đại diện cơ quan soạn thảo, trung tâm tài chính có thể phát sinh nhiều rủi ro như áp lực lên nghĩa vụ nợ nước ngoài, rút vốn nóng, thao túng tỷ giá. Do đó, cần xây dựng quy định ngoại hối chặt chẽ: kiểm soát dòng vốn giữa trung tâm và phần còn lại của Việt Nam, cơ chế khai báo, báo cáo, tài khoản chuyên dụng, hạn chế vay ngắn hạn, khuyến khích vay trung dài hạn.

Một số hoạt động trên sàn giao dịch, đặc biệt là sản phẩm văn hóa, tín chỉ carbon, kim loại quý, có thể bị lợi dụng để hợp thức hóa dòng tiền bất hợp pháp, đầu cơ thổi giá. Chia sẻ sự quan tâm, lo lắng của đại biểu Quốc hội về vấn đề này, Bộ trưởng cũng khẳng định sẽ kiểm soát chặt chẽ theo chuẩn quốc tế, minh bạch, có thiết chế giám sát rõ ràng.

Ngoài những vấn đề trên, Bộ trưởng cũng lưu ý dự thảo nghị quyết hiện nay chỉ là khung. Các vấn đề như chính sách đất đai, sàn giao dịch, ưu đãi thuế, cơ chế kiểm soát, chuẩn bị hạ tầng, nguồn lực... sẽ được cụ thể hóa tại các nghị định của Chính phủ. “Chúng tôi xin cam kết sẽ tiếp thu đầy đủ ý kiến đại biểu, tham mưu Chính phủ ban hành các văn bản dưới luật chặt chẽ, khả thi, kiểm soát rủi ro, đảm bảo thực hiện thành công trung tâm tài chính quốc tế trong thời đại phát triển mới của đất nước” - Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng khẳng định.