Đa dạng giải pháp phòng vệ thương mại khi thâm nhập thị trường CPTPP

Cơ hội song hành cùng thách thức

Tọa đàm Hạn chế rủi ro phòng vệ thương mại (PVTM) trong gia tăng xuất khẩu sang thị trường Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) diễn ra ngày 27/11/2023. Tại đây, ông Bùi Tuấn Hoàn - Trưởng phòng châu Mỹ, Vụ Thị trường châu Âu - châu Mỹ, Bộ Công thương cho hay, kể từ khi CPTPP đi vào hiệu lực đối với Việt Nam từ tháng 1/2019, hàng hóa Việt Nam được hưởng các ưu đãi thuế quan thì kim ngạch xuất khẩu các mặt hàng sang khối CPTPP đã ghi nhận mức mức tăng trưởng cực kỳ ấn tượng. Điều này đã cho thấy và khẳng định rõ được nhu cầu cũng như dư địa thị trường thực sự hấp dẫn cho hàng hóa xuất khẩu Việt Nam.

Thuỷ sản nhóm hàng có rủi ro phòng vệ thương mại khi thâm nhập thị trường CPTPP. Ảnh: Hải Anh

Có 4 quốc gia châu Mỹ tham gia CPTPP là Canada, Mexico, Peru và Chile, trong đó ngoài trừ Chile đã có hiệp định thương mại tự do (FTA) song phương với Việt Nam. Canada, Mexico và Peru là 3 thị trường lần đầu tiên có quan hệ FTA với Việt Nam, do đó những ưu đãi thuế quan trong CPTPP có tác động rất tích cực tới hoạt động xuất khẩu của Việt Nam sang các thị trường này.

Ở góc độ doanh nghiệp, ông Vũ Văn Phụ - Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Nhôm Việt Nam cho biết, ngành nhôm đã có sự tăng trưởng mạnh mẽ những năm gần đây và các doanh nghiệp ngành nhôm cũng tận dụng tối đa các lợi thế của các FTA, đặc biệt là CPTPP với các thị trường như: Canada, Nhật Bản và các thị trường tiềm năng như châu Mỹ hoặc châu Úc, Nam Mỹ...

Song hành cùng với cơ hội, hàng hóa Việt đã và đang đối mặt với xu hướng nhiều thành viên CPTPP đề nghị điều tra, áp dụng biện pháp PVTM đối với hàng hoá Việt Nam. “Tăng trưởng xuất khẩu nhanh, những doanh nghiệp ngành nhôm cũng bị rất nhiều các rủi ro về PVTM. Điển hình là trong năm 2023 ngành nhôm cũng đã phải đối diện với 3 vụ việc đến từ Hoa Kỳ…” - ông Vũ Văn Phụ nói.

Ở góc độ cơ quan quản lý, ông Phùng Gia Đức - Phó Trưởng phòng Xử lý Phòng vệ thương mại nước ngoài, Cục PVTM, các vụ kiện, điều tra PVTM với hàng Việt không chỉ nhiều hơn về số lượng, mà còn phức tạp hơn về quy mô và đa dạng hơn về mặt hàng. Lý do là hàng Việt Nam kim ngạch xuất khẩu của hàng Việt sang thị trường CPTPP tăng nhanh và vô hình trung tạo nên sức ép đối với ngành sản xuất nội địa của những nước nhập khẩu.

Nhiều ngành hàng tiếp tục bị kiện trong tương lai

Tại tọa đàm, ông Phùng Gia Đức cảnh báo, những mặt hàng dễ bị tổn thương nhất, dễ bị điều tra nhất chính là những mặt hàng tăng trưởng nhanh, mạnh. Nguyên tắc mà để bắt đầu một vụ việc PVTM đầu tiên chính là sự gia tăng về nhập khẩu. Một nước nhập khẩu, khi nhận thấy có một sự gia tăng rất lớn về kim ngạch đối với mặt hàng cụ thể, có giá trị kinh tế cao, đã và đang gây sức ép đối với sản xuất nước sở tại, họ sẽ bắt đầu tiến hành những bước đầu tiên để điều tra PVTM.

Ngành sản xuất nhôm thép nỗ lực áp dụng giải pháp hạn chế rủi ro phòng vệ thương mại khi thâm nhập thị trường CPTPP. Ảnh: minh hoạ

Đối với Việt Nam những mặt hàng bị liệt vào danh sách nguy cơ cao là những mặt hàng có lợi thế thuế quan ưu đãi, sức cạnh tranh về số lượng và giá cả như là thủy sản, gỗ và các sản phẩm từ gỗ; các sản phẩm kim loại cơ bản như là thép, nhôm; các sản phẩm liên quan đến dệt may. Các mặt hàng này tiếp tục bị kiện PVTM trong tương lai đối với các FTA và thị trường CPTPP.

Về giải pháp ứng phó và hạn chế rủi ro PVTM, ông Tuấn Hoàn cho biết, thời gian qua, Bộ Công thương đã liên tục có các cảnh báo về nguy cơ bị khởi kiện PVTM, chống lẩn tránh thuế với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam tại các thị trường trong khối CPTPP. Trong danh sách cảnh báo các sản phẩm có nguy cơ bị áp dụng biện pháp PVTM, gian lận xuất xứ, chuyển tải bất hợp pháp (cập nhật đến tháng 6/2023), thép hình cán nóng xuất khẩu sang Australia đã lần đầu tiên được đưa vào danh sách, cho thấy nguy cơ PVTM đang gia tăng tại thị trường này.

Trước thực trạng đó, các doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu Việt Nam cần có sự chuẩn bị, hướng dẫn về lĩnh vực PVTM để có ứng phó phù hợp trong trường hợp bị các nước thành viên của hiệp định khởi xướng điều tra áp dụng biện pháp PVTM.

Ngoài ra, cần tăng cường phổ biến thông tin, cảnh báo sớm về nguy cơ để giúp doanh nghiệp tránh được những rủi ro bị điều tra hoặc hạn chế tối đa tác động của việc bị điều tra phòng vệ thương mại, qua đó tăng trưởng xuất khẩu bền vững hơn, tận dụng tốt cơ hội từ CPTPP trong bối cảnh mới.