Phát triển kinh tế tập thể trong giai đoạn mới: Năng động, hiệu quả, bền vững

Phải thu hút nhiều cá nhân, tổ chức tham gia phát triển kinh tế tập thể

Sau 20 năm thực hiện Nghị quyết số 13-NQ/TW về “tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả KTTT”, khu vực KTTT nước ta đã có những chuyển biến tích cực, quan trọng. Số lượng hợp tác xã (HTX), liên hiệp hợp tác xã thành lập mới tăng đáng kể; nhiều hợp tác xã, liên hiệp HTX phát triển đa dạng hơn về ngành nghề, quy mô và trình độ, hỗ trợ tốt hơn cho kinh tế thành viên, tạo việc làm và thu nhập thường xuyên cho người lao động. Theo thống kê đến năm 2021, cả nước có 27.400 hợp tác xã, tăng 41% so với năm 2013, tạo việc làm thường xuyên cho 1 triệu lao động.

Tuy nhiên, khu vực KTTT đến nay vẫn chưa đạt mức phát triển như mục tiêu, chưa phát huy hết tiềm năng, lợi thế; chưa thực sự trở thành nền tảng của nền kinh tế quốc dân. Cụ thể, tốc độ tăng trưởng khu vực KTTT có xu hướng giảm, chỉ bằng khoảng hơn ½ tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế. Đóng góp của KTTT vào GDP cả nước giảm liên tục từ 8,06% năm 2001 đến năm 2020 chỉ còn 3,62%.

Hợp tác xã gốm Bồ Bát (Ninh Bình). Ảnh: Nguyên Phương

Để khu vực KTTT, hợp tác xã phát triển đúng hướng, đóng góp xứng đáng cho quá trình phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn mới, Hội nghị lần thứ 5, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá XIII đã ban hành Nghị quyết số 20-NQ/TW về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả KTTT trong giai đoạn mới (NQ 20). Nghị quyết đưa ra những định hướng lớn, mang tính chất dài hạn và những mục tiêu cụ thể, lượng hóa cho từng giai đoạn, làm cơ sở để chúng ta xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện và kiểm tra, giám sát trong thời gian tới.

Theo đó, Chính phủ đã đề ra mục tiêu có tính chiến lược đến năm 2030, đó là phải có hướng đầu tư để phát triển thật sự năng động, hiệu quả, bền vững. Phát triển KTTT phải thật sự là thành phần quan trọng trong nền kinh tế đất nước với nhiều mô hình liên kết, hướng tới thu hút được người nông dân, hộ kinh tế cá thể, cá nhân và nhiều tổ chức tham gia phát triển.

Thực hiện nhiều nhóm giải pháp

Để thực hiện các mục tiêu trên, NQ 20 đề ra 5 nhóm nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu, trong đó nghị quyết yêu cầu cần nhận thức đúng, đầy đủ về bản chất, vị trí, vai trò và tầm quan trọng của KTTT trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Đây là nội dung quan trọng, cốt lõi khắc phục cho được tồn tại kéo dài và chậm được khắc phục trong thời gian vừa qua và xác định đây là nhiệm vụ trước tiên.

Bên cạnh đó, tiếp tục đổi mới, hoàn thiện cơ chế, chính sách khuyến khích, hỗ trợ phát triển KTTT. Theo đó, Trung ương đề ra 8 nhóm chính sách cụ thể để khuyến khích, phát triển KTTT như chính sách phát triển nguồn nhân lực, đất đai, tài chính, tín dụng, khoa học - công nghệ… Cùng với đó, đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của các tổ chức KTTT… Đồng thời, NQ 20 cũng giao nhiệm vụ cho các cấp, các ngành, địa phương thực hiện để sớm đưa nghị quyết vào cuộc sống.

Theo TS. Trần Thị Hồng Minh - Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), để khu vực KTTT phát triển đúng như kỳ vọng, việc hỗ trợ cần đặt trọng tâm vào tháo gỡ những khó khăn hiện nay, nhất là về thể chế và thực thi hiệu quả chính sách.

Đặc biệt, bà Trần Thị Hồng Minh nhấn mạnh, để Nghị quyết sớm đi vào cuộc sống cũng như việc thay đổi nhận thức về vai trò của khu vực kinh tế này thì còn rất nhiều việc phải làm sau khi đã có NQ 20. Một trong những lĩnh vực trọng tâm là xây dựng văn bản pháp luật nhằm hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn, tạo điều kiện phát triển cho khu vực KTTT, HTX. Quá trình này không thể chỉ dựa vào các bộ, ngành, mà còn cần sự song hành, nỗ lực chủ động của Liên minh HTX Việt Nam, sự hỗ trợ của các hiệp hội ngành hàng khác và sự nỗ lực từ chính bản thân mỗi hợp tác xã.

* TS. Hoàng Vũ Quang - Phó Viện trưởng Viện chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn):

Xem xét xây dựng chỉ số phát triển kinh tế tập thể cấp tỉnh

Nghị quyết 20 đã sửa đổi bổ sung, hoàn thiện các chính sách khá toàn diện, bao phủ tất cả các phương diện liên quan đến KTTT. Trong đó, nghị quyết đã đưa vào nhiều chính sách mới hỗ trợ cho hợp tác xã trong nông nghiệp.

TS. Hoàng Vũ Quang

Để thực hiện có kết quả nghị quyết và sớm đưa vào thực tiễn cuộc sống, Chính phủ cần phải cụ thể hóa các quan điểm, định hướng của nghị quyết trong các văn bản quy phạm pháp luật, mà trước hết là trong việc sửa đổi Luật Hợp tác xã năm 2012 đang được thực hiện để làm sao khuyến khích các thành viên phát triển tổ chức KTTT, tạo thuận lợi cho tổ chức KTTT thể cạnh tranh với các thành phần kinh tế khác và khuyến khích, thu hút các cá nhân, hộ gia đình và pháp nhân tham gia KTTT. Đặc biệt, Chính phủ cần có một nghị định riêng về các chính sách hỗ trợ đặc thù cho tổ chức KTTT trong lĩnh vực nông nghiệp.

Bên cạnh đó, chính quyền địa phương có vai trò quan trọng trong phát triển KTTT. Thực tế thời gian qua đã chứng minh địa phương nào quan tâm đến KTTT, thì KTTT ở địa phương đó phát triển. Do đó, nên xem xét xây dựng chỉ số phát triển KTTT cấp tỉnh phản ánh môi trường kinh doanh cho KTTT để thúc đẩy sự quan tâm của chính quyền địa phương, cũng như dành thêm nguồn lực để hỗ trợ cho KTTT, nhất là trong lĩnh vực nông nghiệp.

* Ông Nguyễn Ngọc Bảo - Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam:

Chính quyền địa phương quan tâm thì khu vực kinh tế tập thể rất phát triển

Nghị quyết 20 đã có những giải pháp mà các khu vực KTTT mong đợi. Đó là Nhà nước có chương trình tổng thể phát triển KTTT trên cả nước, thống nhất và tập trung nguồn lực về nhân lực, đất đai, tài chính, tín dụng, khoa học và công nghệ, thông tin và xúc tiến thương mại, đầu tư kết cấu hạ tầng, bảo hiểm xã hội nhằm thúc đẩy phát triển KTTT; sửa đổi và hoàn thiện pháp luật về KTTT, hợp tác xã trong giai đoạn dài hạn…

Ông Nguyễn Ngọc Bảo

Theo thực tiễn của chúng tôi nghiên cứu, tổng kết cho thấy, ở địa phương nào, ngành nào mà cấp ủy, chính quyền địa phương quan tâm đến phát triển KTTT thì nơi đó KTTT phát triển hơn những nơi khác. Trong đó, vai trò của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị, xã hội, đoàn thể, Liên minh Hợp tác xã Việt Nam thể hiện rất rõ ở lĩnh vực tuyên truyền, vận động, lắng nghe ý kiến của thành viên và hỗ trợ các thành viên trong các dịch vụ như thủ tục hành chính, tư vấn pháp luật, khoa học công nghệ…

Trên thực tế đánh giá của Chính phủ, các cơ quan chức năng và trong Nghị quyết 20 đã chỉ rõ, vai trò của Liên minh Hợp tác xã Việt Nam đã và đang đóng vai trò nòng cốt trong việc phát triển KTTT - hợp tác xã; thực hiện tốt chức năng đại diện bảo vệ quyền lợi của thành viên. Phát triển nâng cao hiệu quả KTTT là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị; trong đó, hệ thống Liên minh Hợp tác xã Việt Nam làm tốt công tác thực tế, vận động quần chúng tham gia.

* PGS. TS Đinh Trọng Thịnh - Chuyên gia Kinh tế tài chính:

Cần có cơ chế để liên kết hợp tác xã và các nông hộ

KTTT với nòng cốt là hợp tác xã và hợp tác xã là thành phần kinh tế quan trọng trong nền kinh tế quốc dân. Nếu chúng ta biết cách tổ chức KTTT thì sẽ tạo điều kiện cho mỗi người đều có cơ hội vươn lên và từ đó có thể phát huy hết năng lực của mình, đồng thời tận dụng được cơ hội để mở rộng, phát triển kinh tế. Thực tế ở nhiều nước phát triển rất coi trọng mô hình KTTT. Vì thế, việc phát triển KTTT lúc nào cũng mới, cũng phù hợp, tuy nhiên điều quan trọng là phương thức tổ chức, hoạt động như thế nào để khu vực này phát huy hiệu quả.

PGS. TS Đinh Trọng Thịnh

Nghị quyết 20 đã có chính sách hỗ trợ rõ ràng và các địa phương cần phải quan tâm hỗ trợ khu vực KTTT phát triển. Đặc biệt, để nghị quyết nhanh chóng triển khai, sớm đi vào thực tiễn thì điều quan trọng là cần có sự quan tâm, hỗ trợ của chính quyền địa phương về cơ chế, chính sách, thủ tục pháp lý, tạo điều kiện cho các hợp tác xã, các nông hộ liên kết với nhau và phát triển. Từ đó, phát huy tốt nhất lợi thế của KTTT và đem lại lợi ích cho người nông dân, cũng như người lao động nhỏ lẻ ở các địa phương. Bên cạnh hỗ trợ cơ chế chính sách, các địa phương phải hỗ trợ các mô hình, cách thức tổ chức hoạt động cho các hợp tác xã…và nếu hỗ trợ được tài chính thì rất tốt. Đây cũng là một trong những phương thức mà chúng ta có thể thực hiện nhanh nhất xóa đói giảm nghèo và phát triển kinh tế địa phương bền vững.