Tạo đột phá mới trong khai thác lợi thế từ các FTA

Nguồn: Bộ Công thương. Đồ họa: Văn Chung

PV: Năm 2023, hoạt động xuất khẩu hàng hoá của nước ta mặc dù còn nhiều khó khăn, nhưng vẫn xuất hiện điểm sáng tích cực, tạo đà đẩy mạnh xuất khẩu hàng hoá trong năm 2024. Ông đánh giá như thế nào về thị trường xuất khẩu năm qua?

Ông Ngô Chung Khanh

Ông Ngô Chung Khanh: Mặc dù một số chỉ tiêu chưa đạt kế hoạch đề ra, nhưng nhờ sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, nỗ lực của các bộ, ngành và cộng đồng doanh nghiệp, “bức tranh” xuất khẩu của nước ta vẫn có những điểm sáng tích cực. Đà sụt giảm xuất khẩu hàng hoá chậm lại trong những tháng cuối năm 2023.

Nhìn tổng thể, cơ cấu hàng hóa xuất khẩu của nước ta năm 2023 tiếp tục cải thiện theo chiều hướng tích cực, giảm hàm lượng xuất khẩu thô, tăng xuất khẩu sản phẩm chế biến, sản phẩm công nghiệp; tạo điều kiện cho hàng hóa Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi sản xuất và cung ứng toàn cầu.

Điểm sáng trong “bức tranh” xuất khẩu hàng hoá trong năm qua là mặt hàng nông sản vào thị trường Trung Quốc tăng trưởng mạnh. Cụ thể, xuất khẩu nhóm các mặt hàng nông sản, thuỷ sản năm 2023 đạt 32,5 tỷ USD, tăng 5,4% so với năm trước.

Trong năm qua, các cơ quan chức năng của Việt Nam đã tích cực đàm phán với các cơ quan của Trung Quốc để mở cửa thêm thị trường xuất khẩu cho các mặt hàng rau quả của Việt Nam; phối hợp với các tỉnh biên giới theo dõi sát tình hình tại các cửa khẩu, nâng cao hiệu quả của công tác điều tiết nông sản xuất khẩu qua các của khẩu biên giới phía Bắc.

Cùng với thị trường Trung Quốc, một số thị trường mới, thị trường ngách cũng được các doanh nghiệp Việt Nam khai thác khá hiệu quả. Điển hình như thị trường châu Phi tăng 6,4%; một số nước Tây Âu, Đông Âu và Bắc Âu tăng 7,5%; Tây Á tăng 8,7%. Căn cứ vào tình hình thực tế, Bộ Công thương đặt ra mục tiêu tổng kim ngạch xuất nhập khẩu năm 2024 tăng 6% so với năm 2023.

PV: Đạt được kết quả xuất khẩu nêu trên, có ý kiến cho rằng là do việc chúng ta tận dụng được cơ hội, ưu đãi từ các FTA. Ông có thể cho biết đôi nét về hoạt động này trong thời gian qua?

Ông Ngô Chung Khanh: Trải qua nhiều khó khăn, cộng đồng doanh nghiệp đã tích lũy được kinh nghiệm trong việc tìm kiếm thị trường mới, tận dụng ưu đãi từ các FTA. Một số mặt hàng đã tận dụng tốt được các FTA, kể cả EVFTA trong năm qua có thể kể đến mặt hàng may mặc, thủy sản, giày da…

Để có được kết quả đó, ngoài năng lực và sự chủ động của doanh nghiệp, còn có những sự hỗ trợ tích cực từ phía các cơ quan nhà nước, đặc biệt trong công tác tuyên truyền, hướng dẫn doanh nghiệp để đẩy mạnh tận dụng các lợi thế từ các FTA mà Việt Nam đã ký kết.

Các FTA này đã mở ra nhiều cơ hội để Việt Nam tăng trưởng và đa dạng hoá thị trường xuất khẩu, mang lại những tác động tích cực đối với phát triển kinh tế - xã hội của các địa phương trên cả nước.

Những kết quả thực thi FTA trong năm vừa qua cho thấy, Việt Nam vẫn còn dư địa rất lớn để khai thác hiệu quả hơn nữa các thị trường này.

Điển hình là còn một số khó khăn và hạn chế do doanh nghiệp chưa khai thác được các ưu đãi của các FTA, chủ yếu xảy ra đối với hàng may mặc khi chưa đáp ứng được các tiêu chí theo quy định từ các hiệp định như CPTPP, hoặc là UKVFTA, hay EVFTA khi các hiệp định này yêu cầu nguồn nguyên liệu phải có xuất xứ từ nội khối. Đặc biệt là CPTPP yêu cầu xuất xứ từ sợi, trong khi đó nguyên liệu dệt may của các doanh nghiệp chủ yếu là nhập khẩu từ ngoại khối, nên chưa đáp ứng được các quy tắc xuất xứ ở trong hiệp định.

PV: Năm 2024 được dự báo nền kinh tế thế giới còn nhiều khó khăn thách thức, tác động đến thương mại Việt Nam, để đạt được mục tiêu tăng trưởng xuất khẩu hơn 6% so với năm 2023, theo ông cần có giải pháp và hành động ra sao?

Ông Ngô Chung Khanh: Nếu thực hiện quyết liệt các giải pháp của Chính phủ và tận dụng tốt hơn nữa dư địa từ các FTA, mục tiêu xuất khẩu trong năm 2024 tăng trưởng hơn 6% (tương ứng 377 tỷ USD) so với năm 2023 là khả thi. Chúng ta cần tạo đột phá mới trong khai thác lợi thế từ các FTA.

Trên thực tế, hiện một số địa phương ghi nhận hoạt động xuất nhập khẩu với các nước có FTA còn khiêm tốn. Như vậy, dư địa để thúc đẩy xuất khẩu vẫn còn rất lớn. Đơn cử, trong số 63 tỉnh và thành phố, hiện mới chỉ có 38 địa phương có hoạt động xuất nhập khẩu với các nước CPTPP. Nếu chỉ tính các nước mới có quan hệ FTA như Canada, Mexico và Peru thì số lượng còn thấp hơn rất nhiều.

Thêm vào đó, hoạt động xuất nhập khẩu của nhiều tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương hiện nay còn tập trung vào các thị trường truyền thống, chưa đẩy mạnh sang các thị trường mới có FTA trong Hiệp định CPTPP hay ngay cả EVFTA. Thậm chí, có những địa phương kim ngạch xuất khẩu rất lớn nhưng tỷ trọng các thị trường quan trọng trong CPTPP như Canada hay các nước EU còn tương đối khiêm tốn. Đây là dư địa để tạo đột phá mới trong năm 2024.

PV: Xin cảm ơn ông!