Xếp hạng trái phiếu ngân hàng
Ngày 12/6 vừa qua, VIS Rating lần đầu công bố xếp hạng tín nhiệm cho 3 trái phiếu thứ cấp do Ngân hàng Việt Á (VAB) phát hành. Đây là cột mốc quan trọng, đánh dấu lần đầu tiên tại Việt Nam, trái phiếu thứ cấp của ngân hàng được xếp hạng bởi một tổ chức tín nhiệm trong nước.
Trong bối cảnh các ngân hàng đang tích cực phát hành trái phiếu thứ cấp để nâng cao hệ số an toàn vốn và thúc đẩy tăng trưởng tín dụng, việc hiểu rõ rủi ro tín dụng đi kèm với công cụ này ngày càng trở nên thiết yếu đối với nhà đầu tư.
 |
Theo VIS Rating, trái phiếu thứ cấp là nghĩa vụ nợ không có tài sản đảm bảo và xếp sau các khoản nợ khác khi ngân hàng mất khả năng thanh toán. Nhà đầu tư chỉ được chi trả sau cùng, nên rủi ro lớn hơn. Bên cạnh đó, trái phiếu này có thể kèm điều khoản cho phép ngân hàng tạm hoãn trả lãi nếu kết quả kinh doanh kém, làm gia tăng rủi ro dòng tiền.
VIS Rating đã áp dụng thông lệ quốc tế khi xếp hạng tín nhiệm, phản ánh vai trò hấp thụ rủi ro của trái phiếu thứ cấp trong cấu trúc vốn. Theo đó, trái phiếu này thường được xếp hạng thấp hơn một bậc so với nợ ưu tiên không đảm bảo của chính ngân hàng phát hành, do rủi ro tổn thất cao và khả năng thu hồi thấp hơn nếu xảy ra rủi ro tín dụng.
| "Trái phiếu thứ cấp tại Việt Nam chưa có cơ chế ghi giảm gốc hay chuyển đổi cổ phần như chuẩn Basel III, nhưng vẫn là công cụ vốn quan trọng. Vì vậy, xếp hạng tín nhiệm dựa vào hồ sơ tín dụng của ngân hàng bao gồm năng lực trả nợ, thanh khoản và khả năng được Chính phủ hỗ trợ khi cần thiết" - chuyên gia từ VIS Rating nhận định. |
Tại Việt Nam, trái phiếu thứ cấp đang được các ngân hàng sử dụng để bổ sung vào vốn cấp 2 theo Thông tư 41 của Ngân hàng Nhà nước. Các công cụ này phải đáp ứng các điều kiện như kỳ hạn tối thiểu, cơ chế khấu trừ giá trị vốn dần trong 5 năm cuối trước khi đáo hạn, và tuân thủ thứ tự thanh toán theo quy định.
Theo ông Phan Duy Hưng – Giám đốc, Chuyên gia phân tích cao cấp tại VIS Rating, mặc dù chi phí phát hành thường cao hơn, trái phiếu thứ cấp vẫn là công cụ phù hợp để các ngân hàng bổ sung vốn dài hạn mà không cần pha loãng cổ phần.
Một đặc điểm đáng chú ý của trái phiếu thứ cấp là điều khoản cho phép hoãn trả lãi trong trường hợp ngân hàng phát hành không có lãi trong năm tài chính. Khi đó, phần lãi chưa trả sẽ được cộng dồn nhưng thời điểm thanh toán lại không chắc chắn, tạo ra rủi ro về dòng tiền cho nhà đầu tư. Tính bất định này, kết hợp với thứ tự ưu tiên thấp, là lý do khiến trái phiếu thứ cấp thường có xếp hạng tín nhiệm thấp hơn và mức độ rủi ro cao hơn.
Bước tiến mới của thị trường nợ
Trên thực tế, phần lớn các ngân hàng thương mại tại Việt Nam hiện có hồ sơ tín nhiệm ở mức trên trung bình. Yếu tố hỗ trợ quan trọng đến từ vị thế hệ thống và khung pháp lý cho phép Ngân hàng Nhà nước can thiệp, xử lý các ngân hàng yếu kém. Điều này giúp củng cố mức xếp hạng tổng thể của các trái phiếu thứ cấp do các tổ chức này phát hành, dù bản thân công cụ vẫn chịu điều chỉnh xuống một bậc so với nợ ưu tiên.
 |
“Giai đoạn 2025–2026, chúng tôi kỳ vọng các ngân hàng sẽ tiếp tục đẩy mạnh phát hành trái phiếu thứ cấp để đáp ứng nhu cầu vốn cho tăng trưởng tín dụng, nhất là ở mảng bán lẻ và SME. Trong bối cảnh khó tăng vốn cổ phần, đặc biệt tại các ngân hàng nhà nước và tư nhân nhỏ, trái phiếu thứ cấp là lựa chọn phù hợp để bổ sung vốn dài hạn và duy trì hệ số an toàn” – ông Hưng đánh giá.
Thêm vào đó, Nghị định 65 đã bổ sung một số quy định quan trọng nhằm bảo vệ nhà đầu tư tham gia vào thị trường trái phiếu riêng lẻ. Theo đó, nhà đầu tư phải ký cam kết chấp nhận rủi ro khi mua trái phiếu chưa niêm yết, đồng thời tổ chức phát hành phải chỉ định một đại diện người sở hữu trái phiếu để giám sát việc thực hiện nghĩa vụ và thông báo kịp thời nếu có vi phạm. Điều này góp phần nâng cao tính minh bạch, quản trị rủi ro và bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư.
“Dù hiện nay phần lớn trái phiếu thứ cấp được phát hành riêng lẻ, xu hướng ra công chúng đang dần hình thành. Tuy nhiên, với đặc tính phức tạp và rủi ro cao, đây không phải công cụ phù hợp với mọi nhà đầu tư cá nhân. Việc nâng cao hiểu biết, đánh giá đúng mức độ phù hợp và minh bạch hóa thông tin là yếu tố then chốt để thị trường phát triển bền vững” – ông Hưng nhấn mạnh.
Nhìn chung, trái phiếu thứ cấp ngày càng giữ vai trò quan trọng trong chiến lược vốn của các ngân hàng Việt Nam, vừa giúp đáp ứng tỷ lệ an toàn vốn, vừa thúc đẩy tăng trưởng tín dụng. Với lợi suất cao hơn, công cụ này cũng đi kèm mức độ rủi ro lớn hơn, đòi hỏi nhà đầu tư phải có hiểu biết đầy đủ.
Xếp hạng tín nhiệm đóng vai trò then chốt, giúp nhà đầu tư nhận diện và so sánh rủi ro giữa các loại trái phiếu. Việc trái phiếu thứ cấp thường có xếp hạng thấp hơn so với nợ ưu tiên phản ánh đặc điểm rủi ro đặc thù như thứ tự thanh toán thấp, khả năng hấp thụ lỗ và cơ chế hoãn trả lãi.
| Các chuyên gia từ VIS Rating cũng chỉ ra rằng, trong bối cảnh khối lượng phát hành tăng, việc duy trì minh bạch, bảo vệ nhà đầu tư và có khung quy định rõ ràng sẽ là nền tảng để củng cố niềm tin thị trường. Với thông tin đầy đủ và cơ chế bảo vệ phù hợp, trái phiếu thứ cấp có thể trở thành một cấu phần quan trọng trong thị trường vốn đang phát triển của Việt Nam. |
