Chính sách đồng bộ và thực tiễn chuẩn hóa mở lối cho trái phiếu doanh nghiệp phát triển bền vững

Hành lang pháp lý được củng cố

Thị trường trái phiếu doanh nghiệp đang dần khẳng định vai trò quan trọng trong hệ sinh thái tài chính Việt Nam, không chỉ hỗ trợ hiệu quả cho hệ thống ngân hàng mà còn trở thành kênh huy động vốn trung và dài hạn cho các mục tiêu phát triển bền vững.

Phát biểu tại Hội thảo "Khai mở các giải pháp tài chính mới, Thúc đẩy các cơ hội tiềm năng", ông Phạm Phú Khôi – Phó Chủ tịch Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt Nam, kiêm Phó Chủ tịch HĐQT Ngân hàng TMCP Lộc Phát Việt Nam nhận định, những năm gần đây, Chính phủ đã cho thấy quyết tâm rõ rệt trong việc cải cách thể chế, hoàn thiện hành lang pháp lý và tăng cường năng lực giám sát đối với thị trường tài chính, đặc biệt là mảng trái phiếu doanh nghiệp.

Các chuyên gia chia sẻ tại Hội thảo "Khai mở các giải pháp tài chính mới, Thúc đẩy các cơ hội tiềm năng".

Nhiều quy định liên quan đến phát hành, công bố thông tin và nghĩa vụ của tổ chức phát hành đã được điều chỉnh theo hướng minh bạch và đồng bộ hơn, góp phần nâng cao chất lượng thị trường, bảo vệ nhà đầu tư và từng bước củng cố lòng tin. Các doanh nghiệp cũng đang dịch chuyển dần từ việc phụ thuộc vào tín dụng ngắn hạn sang các công cụ tài chính dài hạn như trái phiếu, để phục vụ nhu cầu vốn cho các lĩnh vực hạ tầng, năng lượng, công nghiệp và công nghệ – những lĩnh vực đòi hỏi vốn lớn, thời gian hoàn vốn dài và khả năng quản trị rủi ro tài chính tốt hơn.

Ở khía cạnh pháp lý, ông Nguyễn Đình Duy – Chuyên gia Phân tích Cao cấp, VIS Rating đánh giá, thị trường đã có nhiều tiến bộ đáng kể trong 3 năm gần đây. Các văn bản như Nghị định 65/2022/NĐ-CP về phát hành trái phiếu riêng lẻ, Nghị định 08/2023/NĐ-CP về cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp chậm trả và Thông tư 16/2023/TT-BTC về công bố thông tin đã góp phần tạo nên một khuôn khổ quản lý chặt chẽ và minh bạch hơn.

“Đặc biệt, vai trò của tổ chức đại diện người sở hữu trái phiếu cần được nâng cao hơn nữa. Dù đã có bước tiến trong việc công bố thông tin và theo dõi tình trạng tuân thủ của tổ chức phát hành, song cơ chế này vẫn cần thêm hành động cụ thể từ phía nhà nước và các đơn vị trung gian để trở thành chốt chặn thực sự hiệu quả bảo vệ nhà đầu tư” – ông Duy nhấn mạnh.

Một điểm sáng khác của thị trường là sự xuất hiện ngày càng rõ nét của các loại hình trái phiếu mang yếu tố phát triển bền vững như trái phiếu xanh, trái phiếu xã hội và trái phiếu công trình. Đây không chỉ là xu hướng toàn cầu mà còn là cơ hội để Việt Nam tiếp cận các dòng vốn quốc tế đang ưu tiên các dự án có tác động tích cực tới môi trường và xã hội. Trong số này, trái phiếu xanh là sản phẩm nhận được sự quan tâm và triển khai sớm từ các định chế tài chính lớn trong nước.

Chuẩn hóa phát hành trái phiếu xanh

Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) là một trong những ngân hàng tiên phong trong phát hành trái phiếu xanh. Theo ông Nguyễn Bá Sơn – Phó Giám đốc Ban Nguồn vốn và Kinh doanh tiền tệ BIDV, quá trình triển khai ban đầu gặp nhiều thách thức về kỹ thuật và thủ tục, nhưng nhờ sự hỗ trợ của Ngân hàng Thế giới và các tổ chức tư vấn, ngân hàng đã xây dựng được khung phát hành đáp ứng chuẩn mực quốc tế. BIDV không chỉ sử dụng nguồn vốn huy động cho các dự án xanh như năng lượng tái tạo, cấp nước sạch mà còn chia sẻ kinh nghiệm với các tổ chức trong hệ thống ngân hàng Việt Nam.

Ảnh minh hoạ.

Điểm khác biệt lớn nhất giữa trái phiếu xanh và trái phiếu thông thường không nằm ở cấu trúc tài chính mà ở cách sử dụng vốn và yêu cầu minh bạch sau phát hành. Ngoài 2 báo cáo bắt buộc về tiến độ giải ngân và sử dụng vốn, doanh nghiệp phải lập thêm báo cáo tác động, trong đó đánh giá hiệu quả môi trường hoặc xã hội từ dự án, ví dụ như giảm phát thải khí nhà kính hay số người được hưởng lợi từ dịch vụ công cộng.

Việc đo lường tác động này không dễ, đặc biệt với các dự án xã hội, song theo ông Sơn, điều quan trọng là doanh nghiệp phải thực sự có dự án xanh và cam kết thực hiện đầy đủ quy trình minh bạch, bao gồm việc áp dụng chuẩn quốc tế như ICMA và thuê đơn vị đánh giá độc lập.

Không chỉ khối ngân hàng, khối doanh nghiệp tư nhân cũng ngày càng chủ động tiếp cận các công cụ tài chính theo chuẩn quốc tế. Tập đoàn Gelex là một trong những đơn vị tiên phong trong phát hành trái phiếu có bảo lãnh từ Credit Guarantee & Investment Facility (CGIF) cho dự án điện mặt trời – lĩnh vực nằm trong chiến lược phát triển bền vững của doanh nghiệp.

Đại diện đến từ Gelex cho rằng, Gelex không chỉ coi trái phiếu là công cụ huy động vốn mà còn là phương thức để thể hiện và thực hiện các cam kết về môi trường và xã hội. Khi làm việc với CGIF, một trong những yêu cầu bắt buộc là hoàn thành báo cáo tác động môi trường – xã hội theo chuẩn IFC. Với những dự án triển khai tại khu vực có đa dạng sinh học và xã hội cao, quy trình này có thể kéo dài đến 2 năm – một thách thức lớn với những dự án yêu cầu triển khai nhanh.

Để giải quyết bài toán tiến độ trong khi vẫn đảm bảo điều kiện giải ngân nghiêm ngặt từ phía nhà bảo lãnh, Gelex đã chủ động làm việc với các đối tác tài chính truyền thống nhằm thiết kế giải pháp bổ trợ như tín dụng thư, thanh toán trả chậm hoặc các điều khoản linh hoạt. Nhờ đó, dự án vẫn được triển khai đúng kế hoạch mà không vi phạm các tiêu chuẩn quốc tế.

“Lợi ích lớn nhất mà trái phiếu có bảo lãnh CGIF mang lại không chỉ là nguồn vốn chi phí hợp lý, mà còn là cơ hội để nâng cao năng lực quản trị dự án, chuẩn hóa quy trình và tăng khả năng thu hút thêm các dòng vốn quốc tế trong tương lai” – đại diện Gelex bổ sung.

Từ các ví dụ điển hình như BIDV và Gelex có thể thấy, thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam đang bước vào giai đoạn phát triển theo chiều sâu, nơi yếu tố minh bạch, tuân thủ và phát triển bền vững ngày càng trở thành tiêu chuẩn. Khi hành lang pháp lý tiếp tục hoàn thiện, cơ chế bảo vệ nhà đầu tư được tăng cường và các doanh nghiệp chủ động nâng cao năng lực phát hành, trái phiếu sẽ không chỉ là kênh dẫn vốn hiệu quả cho kinh tế, mà còn là công cụ giúp hiện thực hóa các cam kết phát triển xanh, bao trùm và dài hạn của quốc gia./.