Bảo hiểm thất nghiệp: Chia sẻ gánh nặng tài chính với người lao động lúc khó khăn

Bình quân mỗi năm chi trợ cấp thất nghiệp khoảng 9.600 tỷ đồng

Chính sách bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) được quy định trong Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) số 71/2006/QH11 và các văn bản hướng dẫn, có hiệu lực kể từ ngày 1/1/2009. Các chế độ BHTN bao gồm: trợ cấp thất nghiệp, hỗ trợ tìm việc làm, hỗ trợ học nghề và bảo hiểm y tế. Mức đóng BHTN của người lao động, người sử dụng lao động, Nhà nước là 1% mức tiền lương.

Sau 13 năm thực hiện chính sách BHTN, số lượng người tham gia và đóng BHTN tăng qua các năm và đảm bảo chỉ tiêu kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao. Cụ thể, theo thống kê của BHXH Việt Nam, đến nay, cả nước đã có khoảng 15 triệu người tham gia BHTN. Cùng với số người tham gia tăng, số thu BHTN cũng tăng từ 3.511 tỷ đồng từ năm 2009 lên 5.401 tỷ đồng vào năm 2010 (tăng 53,8% so với năm 2009); tiếp tục tăng lên 11.996 tỷ đồng vào năm 2014 (tăng 112% so với năm 2010). Từ năm 2015 đến nay, số tiền thu BHTN tăng bình quân 15%/năm, dự toán thu BHTN năm 2021- 2022 khoảng 20 tỷ đồng/năm, với mức tiền lương bình quân đóng BHTN khoảng 5.669.322 đồng/tháng.

Hiện BHTN đã trở thành “điểm tựa” cho người lao động khi gặp khó khăn, nhất là trong giai đoạn dịch Covid-19 bùng phát mạnh, ảnh hưởng nghiêm trọng tới hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp và việc làm của người lao động. Đánh giá về việc thực hiện chính sách, ông Vũ Trọng Bình - Cục trưởng Cục Việc làm (Bộ Lao động - Thương binh & Xã hội - LĐTBXH) cho biết, thời gian qua chính sách BHTN đã đạt được nhiều kết quả quan trọng. Đặc biệt, khi xảy ra đại dịch Covid-19, thị trường lao động biến động mạnh với những rủi ro đột biến, chính sách BHTN đã đóng vai trò nổi bật trong việc hỗ trợ người lao động bị mất việc làm ổn định cuộc sống trước mắt.

Nguồn: Bộ Lao động - Thương binh & Xã hội. Đồ họa: Văn Chung

Thống kê của Bộ LĐTBXH cho thấy, trong giai đoạn 2015-2021, bình quân mỗi năm có 750.000 người nhận trợ cấp thất nghiệp (chiếm khoảng 6,1% số lao động tham gia BHTN), bình quân mỗi năm chi trợ cấp thất nghiệp khoảng 9.600 tỷ đồng.

Chỉ tính riêng năm 2022, số người đến nộp hồ sơ hưởng trợ cấp thất nghiệp là 889.011 người, tăng 29% so với cùng kỳ năm 2021 (688.972 người); số người có quyết định hưởng trợ cấp thất nghiệp là 879.557 người, tăng 29,7% so với cùng kỳ năm 2021 (678.247 người). Tổng số người được tư vấn, giới thiệu việc làm là 1.892.271 lượt người, tăng 25,1% so với cùng kỳ năm 2021 (1.512.208 lượt người); số người được hỗ trợ học nghề là 19.526 người, tăng 10,8% so với cùng kỳ năm 2021 (16.185 người).

Mở rộng diện bao phủ nhằm tăng cường lưới an sinh

Cũng theo ông Vũ Trọng Bình, vai trò của Quỹ BHTN ở tất cả các nước trên thế giới, cả về mặt lý luận và thực tiễn đều đã khẳng định rõ không chỉ chi trả, chia sẻ rủi ro mà quan trọng hơn là còn phải hỗ trợ người lao động thất nghiệp quay trở lại thị trường lao động. Hơn 13 năm qua, chính sách BHTN đã làm tốt việc chi trả, hỗ trợ người lao động quay trở lại thị trường lao động, nhưng để đáp ứng được yêu cầu đề ra vẫn còn nhiều việc phải làm.

Đánh giá của Bộ LĐTBXH cho thấy, việc thực hiện chính sách BHTN đang bộc lộ những bất cập, hạn chế, nhất là chức năng phòng ngừa lao động bị thất nghiệp còn mờ nhạt. Nhằm tăng tính hấp dẫn của chính sách, cơ quan này đã trình Chính phủ đề nghị sửa đổi Luật Việc làm với trọng tâm là sửa đổi các quy định, chế độ liên quan đến BHTN. Chính sách BHTN sẽ được sửa đổi, bổ sung theo hướng hỗ trợ doanh nghiệp và người lao động duy trì việc làm, phát huy đầy đủ các chức năng của bảo hiểm thất nghiệp, bảo đảm BHTN thực sự là công cụ quản trị thị trường lao động, hướng đến mục tiêu chủ động phòng ngừa thất nghiệp.

Trong dự thảo hồ sơ xây dựng Luật Việc làm (sửa đổi), Bộ LĐTBXH đề xuất bổ sung tất cả người lao động có giao kết hợp đồng làm việc, hợp đồng lao động không xác định thời hạn, hợp đồng lao động xác định thời hạn từ 1 tháng trở lên đều tham gia BHTN. Bộ LĐTBXH đánh giá, việc mở rộng diện bao phủ đối tượng tham gia BHTN là cần thiết, vì sẽ tăng cường lưới an sinh xã hội.

Theo Bộ LĐTBXH, người lao động có giao kết hợp đồng làm việc, hợp đồng lao động xác định thời hạn từ 1 tháng đến dưới 3 tháng thường là đối tượng có nguy cơ thất nghiệp cao. Vì thế, khi họ tham gia BHTN sẽ được hưởng các chế độ BHTN nếu mất việc; tăng cơ hội chuyển đổi việc làm; nâng cao trình độ kỹ năng nghề để tạo cơ hội tìm kiếm việc làm mới phù hợp.

Cũng theo Bộ LĐTBXH, việc mở rộng đối tượng sẽ góp phần giảm chi phí chi chế độ trợ cấp thất nghiệp, do tăng cường thực hiện chế độ tư vấn, giới thiệu việc làm nên người lao động sớm quay trở lại thị trường lao động, hạn chế nhận trợ cấp thất nghiệp.