Lần đầu tiên có hành lang pháp lý cho PPP trong khoa học công nghệ

Ngày 21/6, Bộ Tài chính tổ chức hội nghị lấy ý kiến về Nghị định quy định cơ chế, chính sách hợp tác công tư trong khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng chủ trì hội nghị. Ảnh: Đức Minh

Mở ra các hình thức hợp tác, đầu tư mới

Phát biểu tại hội nghị, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, mặc dù đã có Luật Đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP), nhưng trong lĩnh vực khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số cần có những giải pháp đổi mới, phù hợp thực tiễn.

Do đó, việc xây dựng Nghị định là bước đi quan trọng để tháo gỡ những hạn chế còn tồn tại trong quan hệ giữa nhà nước và doanh nghiệp trong lĩnh vực này, tạo cơ chế huy động hiệu quả nguồn lực, thúc đẩy nghiên cứu và ứng dụng công nghệ mới.

Ông Phạm Thi Hùng, Phó Cục trưởng Cục Quản lý đấu thầu cho biết dự thảo Nghị định được thiết kế với sáu chương, mở ra ba nhóm hình thức hợp tác công tư gồm: PPP theo Luật PPP hiện hành; hợp tác thông qua sử dụng tài sản công; và các mô hình hợp tác khác không hình thành dự án đầu tư như hợp tác ba bên, hợp tác nghiên cứu – phát triển, đổi mới sáng tạo, và tài trợ nghiên cứu.

Một điểm đột phá trong dự thảo thẩm quyền được phân cấp tối đa so với Luật PPP hiện hành. Ngoài Bộ, cơ quan trung ương, thẩm quyền còn được giao cho cấp tỉnh, các cơ sở giáo dục đại học, viện nghiên cứu và đơn vị sự nghiệp công lập là chủ đầu tư. Các cơ quan cấp trên cũng có thể giao cho đơn vị trực thuộc ký kết hợp đồng dự án với nhà đầu tư.

Về quy trình thực hiện, nghị định cắt giảm bước phê duyệt chủ trương đầu tư đối với các dự án PPP trong lĩnh vực khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, ngoại trừ các dự án thuộc thẩm quyền Quốc hội. Các bước thẩm định cũng được rút ngắn, ví dụ thời gian thẩm định từ 14 ngày giảm còn 7 ngày.

Các đại biểu tham gia đóng góp ý kiến tại hội nghị. Ảnh: Đức Minh

Nghị định cũng giải quyết vướng mắc trong triển khai dự án chuyển đổi số theo hình thức PPP, khi các đơn vị gặp khó khăn do thiếu hướng dẫn cụ thể về quy trình, thủ tục. Theo đó, quy trình đầu tư sẽ thực hiện theo Luật PPP, còn các chi tiết kỹ thuật, an ninh, an toàn sẽ tuân thủ các quy định chuyên ngành.

Đối với dự án do nhà đầu tư đề xuất hoặc được chỉ định, quy trình được đơn giản hóa gồm: nhà đầu tư gửi hồ sơ đề xuất, cơ quan có thẩm quyền thẩm định, phê duyệt và xây dựng kết quả chỉ định thầu cùng dự thảo hợp đồng, sau đó ký kết và thực hiện hợp đồng.

Nghị định cũng mở rộng hình thức lựa chọn nhà đầu tư hiện có gồm đấu thầu rộng rãi, chỉ định thầu, đàm phán cạnh tranh và lựa chọn trong trường hợp đặc biệt. Đặc biệt, mở rộng trường hợp áp dụng chỉ định nhà đầu tư cho các dự án đảm bảo yêu cầu an ninh quốc phòng.

Gỡ nhiều nút thắt trong lĩnh vực khoa học công nghệ

Phát biểu tại hội nghị, các đại biểu đánh giá cao Bộ Tài chính, đặc biệt là Cục Quản lý Đấu thầu, đã nghiêm túc tiếp thu đầy đủ các góp ý để hoàn thiện dự thảo nghị định, đảm bảo tính khả thi, minh bạch và đồng bộ với các luật liên quan sẽ có hiệu lực trong thời gian tới. Các quy định mới tại dự thảo, với cách tiếp cận đột phá về tư duy, sẽ tháo gỡ kịp thời cho nhiều vướng mắc lâu nay trong công tác nghiên cứu khoa học.

Thứ trưởng Bộ Tài chính Trần Quốc Phương phát biểu tại hội nghị. Ảnh: Trần Nam

Theo đại diện Bộ Khoa học và Công nghệ, đây là những cơ chế, chính sách đã được mong chờ từ rất lâu bởi việc hợp tác trong lĩnh vực khoa học, công nghệ là rất phức tạp, nhiều khó khăn, “nhiều việc trong thực tiễn đã rõ ràng nhưng nếu không có hình thức này thì không làm được”.

Chẳng hạn, về cơ chế hợp tác công tư sử dụng tài sản công để liên kết, Bộ Khoa học và Công nghệ rất tán đồng việc Nghị định đã tháo gỡ khó khăn cho các đối tượng như viện nghiên cứu công lập, trường đại học công lập, tổ chức khoa học công nghệ. Hiện nay các đơn vị này đang quản lý nhiều tài sản nhà nước dưới nhiều hình thức, gồm tài sản hữu hình như nhà cửa, phương tiện, máy móc thiết bị nghiên cứu và tài sản vô hình như kết quả nghiên cứu, sáng chế, tài sản trí tuệ.

Bên cạnh đó, đại diện các doanh nghiệp, viện nghiên cứu cũng đề xuất các giải pháp để hoàn thiện nhiều nội dung được đánh giá là rất khó, rất mới trong dự thảo như định giá tài sản, nguyên tắc chỉ định thầu, cơ chế kiểm tra, giám sát, lựa chọn nhà đầu tư khi tổ chức thực hiện.

Về hình thức, các đại biểu lưu ý định nghĩa và cách diễn đạt trong nghị định phải chính xác, rõ ràng. Một số ý kiến băn khoăn việc hoàn thiện và ban hành Nghị định để có hiệu lực từ ngày 1/7/2025 là một thách thức lớn, nên chăng kéo dài thêm thời gian…

Theo Thứ trưởng Bộ Tài chính Trần Quốc Phương, không phải tất cả các nội dung của Nghị định sẽ có hiệu lực từ 1/7/2025 mà một số nội dung sẽ có hiệu lực ngay, một số nội dung có hiệu lực vào thời gian sau đó. Thời điểm hiệu lực của từng nội dung sẽ phải phù hợp với các luật liên quan, không trái với các quy định hiện hành.

Kết luận hội nghị, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng trân trọng cảm ơn những ý kiến đóng góp tâm huyết, sâu sắc, có tính thực tiễn và xây dựng cao từ các đại biểu.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng phát biểu tại hội nghị. Ảnh: Đức Minh

Theo Bộ trưởng, việc xây dựng cơ chế hợp tác công tư trong lĩnh vực khoa học công nghệ là rất khó khăn vì chưa có tiền lệ. Do vậy, cần quyết tâm cao để xây dựng văn bản quy phạm pháp luật toàn diện, đầy đủ.

Tuy nhiên, Bộ trưởng cũng nêu rõ “quyết tâm nhưng không nóng vội”, đồng thời tránh cầu toàn quá mức để nghị định sớm đi vào cuộc sống và phát huy hiệu quả.

Khẳng định Nghị định sẽ phải có hiệu lực từ tháng 7 theo chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng yêu cầu Cục Quản lý Đấu thầu tiếp tục rà soát, nghiên cứu và tiếp thu tối đa ý kiến của các bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp khoa học công nghệ, cũng như ý kiến tại cuộc họp hôm nay và các lần tham vấn, thẩm định của Bộ Tư pháp. Từ đó hoàn thiện dự thảo, báo cáo lãnh đạo Bộ xem xét trình Chính phủ ban hành kịp thời hạn.