Bài 4: Đừng để thông tin sai lệch gây hiểu lầm cho những nỗ lực cải cách

PV: Có ý kiến cho rằng việc nhiều hộ kinh doanh nhỏ lẻ đóng cửa thời gian qua là do áp lực từ chính sách thuế, đặc biệt là quy định sử dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền. Dưới góc độ là lãnh đạo cơ quan quản lý thuế, quan điểm của ông về vấn đề này như thế nào?

Ông Mai Sơn: Việc triển khai hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền là một trong những giải pháp quan trọng nhằm hiện đại hóa công tác quản lý thuế góp phần minh bạch hoạt động sản xuất kinh doanh và tạo môi trường kinh doanh lành mạnh, công bằng.

Chủ trương này đã được ngành Thuế triển khai từ năm 2022 theo đúng chỉ đạo của Chính phủ và Bộ Tài chính, với lộ trình phù hợp, có hỗ trợ, tạo điều kiện để người nộp thuế thích ứng.

Ông Mai Sơn

Tôi xin khẳng định, không có quy định nào bắt buộc tất cả hộ kinh doanh phải sử dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền. Theo Nghị định số 70/2025/NĐ-CP có hiệu lực từ ngày 1/6/2025, quy định này chỉ áp dụng với hộ kinh doanh có doanh thu hằng năm từ 1 tỷ đồng/năm trở lên; hộ kinh doanh nộp thuế theo phương pháp kê khai và hộ kinh doanh có sử dụng máy tính tiền có hoạt động bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ trực tiếp đến người tiêu dùng.

Đây là các hộ kinh doanh có quy mô ổn định, có địa điểm cố định - chứ không phải các hộ kinh doanh nhỏ lẻ, lưu động như “buôn gánh bán bưng” hay kinh doanh tự phát.

Chúng tôi rất chia sẻ với những khó khăn trong quá trình chuyển đổi và luôn lắng nghe, đồng hành cùng người nộp thuế. Ngành Thuế đã và đang tiếp tục triển khai nhiều giải pháp hỗ trợ miễn phí phần mềm, tập huấn, hướng dẫn sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền nhằm giảm chi phí và tạo thuận lợi tối đa cho hộ kinh doanh trong quá trình thực hiện.

PV: Một số hộ kinh doanh bày tỏ lo ngại rằng nếu áp dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, toàn bộ doanh thu sẽ bị “soi rõ”, thậm chí có thể bị cơ quan thuế truy thu thuế phần doanh thu trước đây. Ông có thể giải thích rõ hơn về điều này?

Ông Mai Sơn: Tôi hiểu những băn khoăn đó, nhưng xin khẳng định rằng không có chuyện cơ quan thuế dựa trên số liệu hóa đơn điện tử từ máy tính tiền để truy thu đối với doanh thu của hộ khoán trong quá khứ.

Về nguyên tắc, mức thuế khoán của hộ kinh doanh được xác định dựa trên tờ khai doanh thu hàng năm do chính hộ kinh doanh kê khai, kết hợp với dữ liệu quản lý của cơ quan thuế, và ý kiến của Hội đồng tư vấn thuế phường xã.

Mặt khác, trong quá trình kinh doanh, nếu doanh thu có biến động tăng hoặc giảm, hộ kinh doanh hoàn toàn có quyền đề nghị điều chỉnh mức thuế cho phù hợp, cơ quan thuế căn cứ hồ sơ khai thuế của hộ khoán và cơ sở dữ liệu quản lý, nếu xác định doanh thu thay đổi từ 50% trở lên thì điều chỉnh mức thuế khoán cho hộ kinh doanh, và việc điều chỉnh đó chỉ áp dụng kể từ thời điểm doanh thu biến động.

Nếu sau đó, doanh thu tiếp tục giảm, hộ kinh doanh lại tiếp tục được quyền đề nghị điều chỉnh giảm thêm. Quy định này đã được pháp luật quy định rất rõ ràng và đang được thực hiện công khai, minh bạch. Vì vậy, việc triển khai hóa đơn điện tử từ máy tính tiền không làm phát sinh truy thu thuế như một số lo ngại.

Ngược lại, đây là công cụ giúp hộ kinh doanh minh bạch hóa hoạt động, bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình, đồng thời tạo sự công bằng với các loại hình kinh doanh khác.

PV: Bên cạnh những hộ kinh doanh đã triển khai hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, thì vẫn còn một số hộ kinh doanh chưa triển khai. Cơ quan thuế và nhà cung cấp giải pháp đã hỗ trợ hộ kinh doanh ra sao, thưa ông?

Ông Mai Sơn: Để triển khai có hiệu quả, thực chất quy định mới tại Nghị định số 70/2025/NĐ-CP về việc kể từ ngày 1/6/2025, hộ kinh doanh nộp thuế theo phương pháp khoán có doanh thu hằng năm từ 1 tỷ đồng trở lên sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, cơ quan thuế đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp, trong đó có 2 giải pháp trọng tâm, xuyên suốt:

Một là, triển khai đồng bộ, thường xuyên, thiết thực công tác tuyên truyền, hỗ trợ người nộp thuế, đặc biệt tháng 6 vừa qua là tháng cao điểm của cơ quan thuế các cấp khi thiết lập các kênh hỗ trợ online 24/7; tổ chức các tổ công tác (có sự phối hợp của các nhà cung cấp giải pháp) đến tận địa chỉ kinh doanh để hỗ trợ, giải đáp vướng mắc của các hộ kinh doanh trong đăng ký, sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, đảm bảo 100% hộ kinh doanh thuộc diện triển khai hiểu rõ, hiểu đúng quy định chính sách, sử dụng thành thạo phần mềm, thành thạo việc lập hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền khi bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ đến người tiêu dùng.

Hóa đơn điện tử không làm khó hộ kinh doanh. Ảnh: TN

Vừa qua, Cục Thuế đã đẩy mạnh phối hợp với Đài truyền hình Việt Nam, các cơ quan thông tấn báo chí tổ chức các buổi giao lưu trực tuyến (livestream) để tuyên truyền, phổ biến chính sách, giải đáp các vướng mắc, băn khoăn, hướng dẫn các hộ kinh doanh trong đăng ký, sử dụng hóa đơn, kê khai, nộp thuế.

Hai là, làm việc thường xuyên, phối hợp chặt chẽ với các nhà cung cấp giải pháp, thậm chí, cơ quan thuế đã “đóng vai” là các hộ kinh doanh để “đặt hàng” các nhà cung cấp có các giải pháp phần mềm hóa đơn điện tử (tích hợp phần mềm quản lý bán hàng) tối ưu về mặt chi phí, phù hợp với từng quy mô, mô hình hoạt động, cũng như trải nghiệm đơn giản, thân thiện cho người nộp thuế, đặc biệt là các doanh nghiệp siêu nhỏ, các hộ, cá nhân kinh doanh.

Trong số 110 nhà cung cấp giải pháp, đã có nhiều đơn vị có các gói phần mềm với chi phí hợp lý, thậm chí có các gói miễn phí trong một khoảng thời gian nhất định, với số lượng hóa đơn nhất định để dành cho các hộ, cá nhân kinh doanh (như các gói miễn phí phần mềm trong 3 - 6 tháng với số lượng hóa đơn khoảng 3.000 - 5.000 hóa đơn).

PV: Đối với hộ kinh doanh chưa triển khai, cơ quan thuế đã có hướng xử lý ra sao, cơ quan thuế đã xử phạt trường hợp hộ kinh doanh nào chưa, thưa ông?

Ông Mai Sơn: Thời gian qua, cơ quan thuế chú trọng, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, hỗ trợ hộ kinh doanh để triển khai quy định sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền.

Kết quả triển khai tương đối tích cực, đạt mục tiêu đề ra khi đa số các hộ kinh doanh đều hưởng ứng việc tuân thủ quy định, chính sách pháp luật về thuế, hóa đơn mà chưa cần đến việc thực hiện các biện pháp xử phạt vi phạm hành chính từ phía cơ quan thuế.

Chúng tôi đang tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, hỗ trợ để hộ kinh doanh nắm bắt đầy đủ chính sách, tuân thủ các quy định pháp luật về thuế, hóa đơn, nhằm tạo môi trường kinh doanh minh bạch.

PV: Nhiều hộ kinh doanh tỏ ra vui mừng khi biết thông tin sang năm 2026, sẽ xóa bỏ thuế khoán. Tuy nhiên, một số hộ kinh doanh vẫn tỏ ra băn khoăn khi xóa bỏ thuế khoán sẽ phải nộp những loại thuế nào? Ngành Thuế dự kiến giải pháp quản lý thuế đối với hộ kinh doanh ra sao khi xóa bỏ thuế khoán, thưa ông?

Ông Mai Sơn: Thực hiện Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị, Nghị quyết 198/2025/QH15 của Quốc hội và Nghị quyết số 138/NQ-CP của Chính phủ về chủ trương xóa bỏ thuế khoán từ năm 2026, ngành Thuế dự kiến sẽ phân loại hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh theo doanh thu để áp dụng phương pháp quản lý.

Hiện nay, các hộ kinh doanh đang nộp lệ phí môn bài, thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập cá nhân. Nghị quyết số 198/2025/QH15 của Quốc hội đã quy định chấm dứt thu, nộp lệ phí môn bài từ ngày 1/1/2026. Như vậy, khi không áp dụng phương pháp khoán thuế thì hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh vẫn nộp thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập cá nhân.

Tiểu thương, hộ kinh doanh tại Chợ Đồng Xuân (Hà Nội) vẫn tấp nập kinh doanh, buôn bán. Ảnh: TN

Tại hồ sơ lấy ý kiến Luật Quản lý thuế đang dự kiến sẽ phân hộ, cá nhân kinh doanh làm 4 nhóm để quản lý. Trong đó: Nhóm 1 dự kiến sẽ gồm các hộ, cá nhân kinh doanh có doanh thu dưới ngưỡng chịu thuế, tức dưới 200 triệu đồng/năm, áp dụng từ 2026.

Nhóm 2 là các hộ, cá nhân kinh doanh có doanh thu từ 200 triệu đồng đến dưới 1 tỷ đồng/năm.

Nhóm 1 và nhóm 2 được khuyến khích sử dụng hóa đơn điện tử sau khi bỏ thuế khoán. Trong đó, nhóm 2 dự kiến sẽ có lộ trình áp dụng hóa đơn điện tử có mã của cơ quan thuế hoặc hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền từ năm 2027 - 2028. Ngoài ra, hai nhóm này dự kiến được đề xuất sẽ chỉ phải sử dụng sổ kế toán rất đơn giản để ghi chép thu chi theo mẫu (phần mềm) của Bộ Tài chính.

Nhóm 3 là các hộ, cá nhân kinh doanh trong lĩnh vực nông nghiệp, công nghiệp, xây dựng có doanh thu 1 - 3 tỷ đồng/năm và lĩnh vực thương mại, dịch vụ có doanh thu 1 - 10 tỷ đồng/năm. Còn lại là nhóm 4, có doanh thu trên 10 tỷ đồng.

Với việc phân chia nhóm như trên, thì nhóm 3 và nhóm 4 thuộc diện bắt buộc sử dụng hóa đơn điện tử có mã của cơ quan thuế hoặc hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền khi bán lẻ hàng hóa dịch vụ. Trong đó, nhóm 3 dự kiến sẽ thực hiện chế độ kế toán đơn giản. Còn nhóm 4 dự kiến sẽ thực hiện các chế độ kế toán như các doanh nghiệp vừa và nhỏ đã được quy định.

Ngoài ra, cơ quan thuế dự kiến đề xuất tăng mức ngưỡng doanh thu không chịu thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập cá nhân lên ít nhất gấp đôi mức 200 triệu đồng/năm; đồng thời sửa đổi tỷ lệ % thuế thu nhập cá nhân cho hộ, cá nhân kinh doanh phân biệt theo quy mô doanh thu; kiến nghị sửa đổi các chính sách pháp luật liên quan nhằm hỗ trợ hộ, cá nhân kinh doanh phát triển.

Tuy nhiên, các nội dung nêu trên mới chỉ là dự kiến, quá trình thực hiện từ nay đến năm 2026, trên cơ sở các ý kiến đóng góp của người nộp thuế, các hiệp hội tư vấn thuế, ý kiến chỉ đạo của các cấp có thẩm quyền, Cục Thuế sẽ phối hợp với các đơn vị thuộc Bộ Tài chính (Cục Giám sát quản lý chính sách thuế, phí lệ phí; Cục Giám sát kế toán và kiểm toán, Cục Phát triển kinh tế tư nhân…) để báo cáo Bộ Tài chính báo cáo cấp có thẩm quyền quy định mức tỷ lệ/thuế suất cũng như phương pháp khai thuế phù hợp với thực tế hoạt động kinh doanh của hộ, cá nhân kinh doanh, phù hợp với lộ trình chuyển đổi số nhằm minh bạch công tác quản lý thuế đối với hộ, cá nhân kinh doanh bằng cách kết hợp chính sách, công nghệ.

Các nội dung này sẽ được thể hiện ở Luật Quản lý thuế (sửa đổi) dự kiến trình Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 10 (tháng 10/2025). Mục tiêu là thu đúng, thu đủ, không tạo gánh nặng nhưng vẫn chống thất thu và tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh.

Như Bộ trưởng Bộ Tài chính đã khẳng định “Việc bãi bỏ thuế khoán là chủ trương đúng đắn của Đảng, Nhà nước, là bước đi căn cơ và cần thiết để minh bạch hoạt động của hộ kinh doanh, tạo sự bình đẳng về chế độ thuế các loại hình doanh nghiệp, thúc đẩy chuyển đổi sang mô hình doanh nghiệp và mở rộng khu vực kinh tế chính thức”.

Theo đó, Cục Thuế và Cục Phát triển doanh nghiệp tư nhân và kinh tế tập thể cũng sẽ nghiên cứu hoàn thiện khái niệm “hộ kinh doanh” trong bối cảnh mới, chuyển thành “cá nhân kinh doanh” để phù hợp với thông lệ quốc tế nội dung này sẽ được sửa đổi, bổ sung tại Luật Doanh nghiệp.

PV: Với những kết quả ông vừa chia sẻ, thì ngành Thuế đã rất nỗ lực tìm ra các giải pháp thuận lợi nhất để hộ kinh doanh chấp hành chủ trương, đường lối, chính sách pháp luật của Nhà nước. Tuy nhiên, với những luồng thông tin dư luận chưa đúng bản chất, ý nghĩa về chính sách thuế, khiến nhiều tiểu thương, hộ kinh doanh hoang mang, ngành Thuế có thông điệp gì gửi tới người dân, tiểu thương và các cơ quan truyền thông, thưa ông?

Ông Mai Sơn: Từ năm 2022, ngành Thuế đã triển khai hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, đã có hơn 28 nghìn hộ kinh doanh trong giai đoạn 2022 - 2024 đã chủ động đăng ký với cơ quan thuế để sử dụng giải pháp hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền để giảm thiểu chi phí in ấn hóa đơn, cũng như xây dựng sự chuyên nghiệp, minh bạch cho chính hoạt động kinh doanh của mình.

Điều đó cho thấy rằng những lợi ích thiết thực của giải pháp hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền đối với công tác quản lý thuế cũng như hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, người dân.

Tuy nhiên, thời gian vừa qua khi cơ quan thuế triển khai quy định đăng ký, sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền đối với các hộ kinh doanh khoán theo quy định mới tại Nghị định số 70/2025/NĐ-CP, một số thông tin dư luận trên các trang mạng xã hội, báo chí,… cho rằng hiện tượng một số hộ kinh doanh tại một số địa bàn đóng cửa, ngừng nghỉ kinh doanh là vì chính sách hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, thậm chí còn lan truyền các “hình thức né thuế” cho hộ kinh doanh như không nhận thanh toán chuyển khoản, gây khó khăn cho người dân khi tiêu dùng, điều này dẫn đến dư luận hiểu nhầm, hiểu chưa chính xác về việc thực thi, triển khai quy định pháp luật của ngành Thuế.

Cơ quan thuế đã kịp thời nắm bắt các thông tin nêu trên, kịp thời giải đáp, phản hồi qua công tác tuyên truyền và thông qua các cơ quan thông tấn báo chí tới cộng đồng hộ, cá nhân kinh doanh trên cả nước.

Đồng thời kịp thời ghi nhận các vướng mắc, đề xuất về mặt chính sách, pháp luật về thuế, hóa đơn để tổng hợp, nghiên cứu, đề xuất với cấp có thẩm quyền; đồng thời tiếp tục cải cách, cắt giảm, đơn giản hóa các thủ tục hành chính cho người dân, hộ, cá nhân kinh doanh theo chủ trương của Chính phủ, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho hộ, cá nhân kinh doanh trong đăng ký, sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, trong tuân thủ thủ tục hành chính về thuế, hóa đơn.

Cơ quan thuế xin cảm ơn sự đồng hành của các cơ quan thông tấn báo chí với cơ quan thuế trong công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách pháp luật về thuế, hóa đơn trong thời gian qua.

Cơ quan thuế mong muốn trong thời gian tới, các cơ quan thông tấn báo chí phối hợp chặt chẽ hơn nữa với cơ quan thuế để cùng chung tay thực hiện truyền thông khách quan, trách nhiệm, đúng chủ trương, đường lối của Đảng và pháp luật của Nhà nước, đặc biệt là chủ trương xóa bỏ thuế khoán từ năm 2026 đến người dân, hộ, cá nhân kinh doanh để hiểu rõ, hiểu đúng và tuân thủ đúng chính sách pháp luật về thuế, hóa đơn; đừng để thông tin sai lệch gây hiểu lầm cho những nỗ lực cải cách của ngành Thuế.

PV: Xin cảm ơn ông!