Đại biểu Nguyễn Thiện Nhân (TP. Hồ Chí Minh) phát biểu tại Quốc hội ngày 6/11/2018. Ảnh: quochoi.vn
Tăng cường tự chủ cho các trường đại học là cần thiết
Tại phiên thảo luận, nhiều ý kiến đại biểu bày tỏ sự đồng thuận đối với dự thảo Luật Giáo dục đại học sửa đổi, cũng như báo cáo giải trình trình tiếp thu của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, khi đã giải quyết cơ bản những vấn đề lớn, những bất cập, tháo gỡ được nhiều “nút thắt” trong thực tiễn giáo dục đại học ở Việt Nam hiện nay, trong đó bao gồm cả vấn đề tự chủ đại học.
Đánh giá về dự thảo luật, ĐB Triệu Thế Hùng (Lâm Đồng) cho rằng, dự luật đã hoàn thiện được hành lang pháp lý về quyền tự chủ gắn liền với trách nhiệm giải trình xã hội một cách minh bạch. Điều này rất cần thiết đối với giáo dục đại học và bổ sung những quy định về quản trị đại học để hội đồng trường là cơ quan quản trị có thực quyền.
Cũng theo ĐB Hùng, dự luật đã đổi mới cơ chế tài chính đảm bảo sự thông thoáng, hiệu quả và phù hợp với từng loại hình của giáo dục đại học, khắc phục được tình trạng lãng phí, dàn trải trong đầu tư công; đồng thời phát huy tính cạnh tranh giữa các cơ sở giáo dục đại học, buộc phải tăng chất lượng.
ĐB Nguyễn Ngọc Phương (Quảng Bình) cũng cho rằng, quy định tại dự thảo luật giúp tăng cường tự chủ cho các cơ sở giáo dục đại học nhưng vẫn đảm bảo kiểm soát chặt chẽ chất lượng đào tạo, đặc biệt đối với các ngành liên quan sức khỏe, đào tạo giáo viên, an ninh quốc phòng. Dự thảo luật cũng quan tâm đổi mới cơ chế quản lý tài chính, tài sản, đổi mới quản trị đại học, mô hình cơ cấu tổ chức, cơ chế phù hợp.
ĐB Đặng Thị Phương Thảo (Nam Định) cho hay, trong dự thảo luật, giao quyền tự chủ cho các cơ sở giáo dục đại học là một vấn đề quan trọng. Theo kinh nghiệm của nhiều nước phát triển trên thế giới, tự chủ đại học sẽ giúp phát triển nhà trường đại học theo chiều hướng sáng tạo, tăng tính cạnh tranh. Điều này sẽ huy động được sự đóng góp của cộng đồng xã hội, sử dụng đảm bảo nguồn lực, tránh trì trệ, dựa dẫm vào Nhà nước.
Nhưng cần “tự chủ thực sự”
Đồng thuận với chủ trương tăng quyền tự chủ cho các cơ sở giáo dục đại học, tuy nhiên, nhiều đại biểu cho rằng, dự luật cần quy định rõ ràng hơn nhằm đảm bảo tính “tự chủ thực sự”.
ĐB Lê Thu Hà (Lào Cai) cho hay, trong những năm qua, hơn 20 trường đại học đã được tự chủ trên cơ sở Nghị quyết 77 của Chính phủ. Đây là một nghị quyết rất tiến bộ, giúp tháo gỡ nhiều khó khăn cho các trường đại học, giúp các trường vận hành hiệu quả hơn rất nhiều; tuy nhiên, cần luật hóa và đồng bộ hóa các luật khác có liên quan như Luật Đất đai, Luật Quy hoạch, Luật Kiểm toán để nâng cao hơn nữa quyền tự chủ và trách nhiệm giải trình của các trường để cho số trường tự chủ nhiều hơn và tự chủ có hiệu quả hơn.
Còn theo ĐB Trần Tất Thế (Hà Nam), tự chủ đại học là chủ trương đúng đắn, phù hợp với xu thế chung của thế giới. Song, trong bối cảnh hiện nay, việc mở rộng quyền tự chủ đã xảy ra tình trạng cạnh tranh không lành mạnh giữa các trường đại học trong quá trình tuyển sinh, ảnh hưởng đến chất lượng dạy và chất lượng học. Nếu tự chủ về tài chính học phí mà không có những tiêu chí quy định chung ngay trong luật sẽ dẫn đến tình trạng nhiều người nghèo mất cơ hội học tập vì học phí cao.
Mặt khác, theo ĐB Trần Tất Thế, về vấn đề tự chủ cơ sở vật chất đối với các trường đại học công lập, nếu không có những chế tài kiểm soát chặt chẽ, sẽ dẫn đến một số trường có nguy cơ lệch hướng đào tạo.
ĐB Dương Minh Tuấn (Bà Rịa - Vũng Tàu) mong muốn luật này sẽ giúp các trường đại học tự chủ thật sự. Theo dự thảo luật có 3 tự chủ: Tự chủ học thuật, tự chủ tài chính và tự chủ nhân sự, trong đó cần nhất là tự chủ tài chính. Thời gian qua, Nhà nước đã cho tự chủ nhưng khống chế trần học phí, chính vì vậy một số trường rất khó tự chủ. Do vậy, ĐB Tuấn đề nghị, 3 mặt tự chủ trong đó tự chủ học thuật là mục tiêu phát triển, tự chủ tài chính là động lực phát triển, tự chủ nhân sự là nền tảng phát triển của nhà trường.
“Tự chủ không có nghĩa là buông để các trường tự bơi, mà những đơn vị Nhà nước đã đầu tư thì rút ra dần dần, giống như bầu sữa mẹ, tùy theo thể trạng của từng đứa con mà cho cai sữa, từ từ rút ra một phần hoặc coi thể trạng để tiếp tục đầu tư. Vừa qua, chúng ta thí điểm cho một số trường được tự chủ về tài chính, nhưng các trường đó nâng học phí dịch vụ lên, nên nhiều cử tri than phiền giá học phí quá cao”, ĐB Dương Minh Tuấn nói.
ĐB Nguyễn Thiện Nhân (TP. Hồ Chí Minh) cũng đề nghị, tại Điều 7 của dự thảo luật, nên viết rõ cơ sở giáo dục đại học công lập do Nhà nước là chủ sở hữu đầu tư, đảm bảo hiệu quả hoạt động. Bởi theo ĐB Nguyễn Thiện Nhân, chữ "chủ sở hữu" rất quan trọng, vì chủ sở hữu là người đề xuất và được chấp nhận lập đại học; là người đầu tư cho đại học phát triển, nhưng phải là người có quyền quyết định nhân sự. Chủ sở hữu mà không quyết định nhân sự thì nhân sự đó sẽ vận hành đại học theo hướng khác, nên cần thiết có khái niệm "chủ sở hữu".
“Chủ sở hữu là người có 4 quyền, bao gồm quyền thành lập, quyền đầu tư, quyền quyết định nhân sự và quyền xử lý, chế tài đơn vị này khi vi phạm pháp luật. Nếu không làm rõ điều này thì đại học như không có chủ, rất nguy hiểm, không thể có đại học vô chủ, đại học phải có chủ và người chủ phải làm đúng quyền của mình”, ĐB Nguyễn Thiện Nhân phân tích thêm.
Làm rõ hơn về đề này, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng Phan Thanh Bình cho rằng, làm thế nào để tăng tự chủ thực sự cho các trường đại học là một vấn đề lớn. Nhiều ý kiến của các đại biểu về quyền tự chủ sẽ tiếp tục được ban soạn thảo ghi nhận, bổ sung để hoàn thiện dự thảo./.
D.T
