Cấp thiết sửa đổi Luật Thủ đô - tạo cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội

Thiếu quy định về các cơ chế đặc thù

Sau khi Luật Thủ đô 2012 có hiệu lực thi hành, đã có nhiều đạo luật chuyên ngành được ban hành để cụ thể hóa Hiến pháp năm 2013, trong đó có những nội dung khác với Luật Thủ đô về cùng một vấn đề hoặc bãi bỏ quy định của Luật Thủ đô.

Việc chưa có quy định về nguyên tắc áp dụng trong Luật Thủ đô đã làm giảm hiệu lực, hiệu quả trong tổ chức thi hành luật. Nhiều vấn đề lớn do lịch sử để lại đến nay vẫn chưa có đủ điều kiện để giải quyết dứt điểm như các lĩnh vực trường học, bệnh viện, các dự án xây dựng cao tầng trong nội đô... Đơn cử như, công tác di dời và quản lý quỹ đất sau khi di dời của một số cơ quan, tổ chức chưa được thực hiện nghiêm, theo Quyết định số 130/QÐ-TTg ngày 23/1/2015 của Thủ tướng Chính phủ.

Quỹ đất sau khi di dời chưa được bàn giao lại cho chính quyền TP. Hà Nội để xây dựng, phát triển các công trình công cộng, theo quy định tại Khoản 4, Ðiều 15 Luật Thủ đô. Ðến nay, mới có 2 cơ sở y tế đã di dời (gồm Bệnh viện K cơ sở 2 và Bệnh viện Nội tiết Trung ương). Trong khi đó, theo Bộ Tài nguyên và Môi trường, công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng, hỗ trợ tái định cư khi nhà nước thu hồi đất mất nhiều thời gian, ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện các dự án đã được phê duyệt trong quy hoạch trên địa bàn thành phố.

Đồng tình với quan điểm cần thiết phải sửa đổi, bổ sung Luật Thủ đô, tại hội thảo khoa học “Góp ý dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi)”, do Đảng ủy Khối các trường đại học, cao đẳng Hà Nội phối hợp với Sở Tư pháp Hà Nội, Trường Đại học Luật Hà Nội tổ chức ngày 1/8/2023, ông Nguyễn Thanh Sơn - Bí thư Đảng uỷ Khối các trường đại học cao đẳng Hà Nội cho rằng, Luật Thủ đô hiện hành được Quốc hội thông qua ngày 21/11/2012, sau hơn 10 năm triển khai thực hiện, đến nay tình hình kinh tế chính trị thế giới, khu vực và trong nước đã có nhiều thay đổi nhanh chóng, với nhiều vấn đề mới đặt ra đã vượt qua các quy định hiện hành.

Đặc biệt là đón nhận tư tưởng, quan điểm chỉ đạo của Nghị quyết 15 ngày 5/5/2022 của Bộ Chính trị về phương hướng phát triển Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 (NQ15), với yêu cầu Thủ đô Hà Nội phải là thành phố kết nối toàn cầu, có mức sống và chất lượng cuộc sống cao, kinh tế, văn hóa, xã hội phát triển toàn diện, đặc sắc, hài hòa, tiêu biểu cho cả nước, có trình độ phát triển ngang tầm thủ đô các nước phát triển trong khu vực và thế giới thì cần có chính sách mới.

“Để đạt được mục tiêu này thì việc hoàn thiện thể chế mà trọng tâm then chốt là hoàn thiện Luật Thủ đô là vấn đề cấp bách hơn bao giờ hết. Đây cũng chính là cơ hội để Thủ đô của chúng ta bứt phá phát triển” - ông Nguyễn Thanh Sơn nhấn mạnh.

Luật Thủ đô (sửa đổi) thể chế hóa chủ trương, chính sách của Đảng

Theo ông Trần Sỹ Thanh - Chủ tịch UBND TP. Hà Nội, việc xây dựng Luật Thủ đô (sửa đổi) nhằm khắc phục những khó khăn, hạn chế, bất cập trong xây dựng, phát triển, quản lý đô thị thời gian qua, những điểm hạn chế, không phù hợp của Luật Thủ đô năm 2012 là cấp thiết.

Đồng thời, Luật Thủ đô (sửa đổi) cần tiếp tục hoàn thiện cơ sở pháp lý; xây dựng cơ chế đặc thù, vượt trội, đi trước, mở đường, tạo thể chế thuận lợi để xây dựng, phát triển Thủ đô Hà Nội xứng tầm với vị trí, vai trò, trách nhiệm là trung tâm đầu não chính trị - hành chính quốc gia, trái tim của cả nước; trung tâm lớn về kinh tế, văn hoá, giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ, hội nhập quốc tế; có vai trò lan tỏa, thúc đẩy vùng Thủ đô, vùng đồng bằng sông Hồng, vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ và cả nước cùng phát triển.

Trên tinh thần đó, dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi) đã cụ thể hóa tối đa các cơ chế, chính sách đặc thù để áp dụng được ngay. Theo đó, các chính sách để sửa đổi, bổ sung Luật Thủ đô được xác định bao gồm 9 nhóm vấn đề chính: tổ chức chính quyền Thủ đô theo hướng tinh gọn, hợp lý, hiện đại, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; thu hút, sử dụng nhân lực chất lượng cao phục vụ phát triển Thủ đô; nâng cao năng lực tài chính - ngân sách và huy động nguồn lực cho phát triển Thủ đô; phát triển đô thị và cơ sở hạ tầng của Thủ đô; xây dựng, phát triển nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh; phát triển văn hóa và giáo dục - đào tạo Thủ đô; huy động, sử dụng, phát triển tiềm lực khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo; phát triển hệ thống y tế hiện đại và hệ thống an sinh xã hội Thủ đô toàn diện, bao trùm và bền vững; liên kết, phát triển vùng Thủ đô trở thành khu vực phát triển nhanh, bền vững về kinh tế - xã hội, xanh, văn minh, năng động, trở thành khu vực kinh tế trọng điểm của đất nước.

TS. Chu Mạnh Hùng - Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Hội đồng trường Đại học Luật Hà Nội, nhấn mạnh: "Như vậy, nguyên tắc xây dựng và tổ chức thực hiện Luật Thủ đô (sửa đổi) là sự thể chế hóa chủ trương, chính sách của Đảng, nhưng vận dụng trong thực tiễn lại là sự linh hoạt để phát huy đúng và đủ vai trò trách nhiệm của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Thủ đô cũng như các cơ quan có thẩm quyền trong việc xây dựng dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi)".

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định: Có thể nghiên cứu mở rộng thêm các chính sách phù hợp Dự án Luật Thủ đô (sửa đổi) lần này với tầm nhìn mới, chiến lược mới không nên “bó cứng” theo 9 nhóm chính sách có trong đề xuất xây dựng luật, khi đề nghị đưa vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2023, mà có thể nghiên cứu mở rộng thêm các chính sách phù hợp. Trong quá trình xây dựng luật phải bảo đảm kế thừa Luật Thủ đô hiện hành, kế thừa và luật hóa các nghị quyết của Quốc hội đã áp dụng cho các địa phương, kế thừa và luật hóa các nghị quyết của Quốc hội đã áp dụng cho Hà Nội. Đồng thời, tập trung thể chế hóa quy định trong Nghị quyết số 15-NQ/TW của Bộ Chính trị về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 thể hiện rõ cơ chế, chính sách đặc thù so với pháp luật hiện hành nhưng trong khuôn khổ chủ trương của Đảng và Hiến pháp. Về việc phân cấp, phân quyền, ủy quyền trong dự thảo luật nghĩa là phân quyền, giao quyền. Tức là giao một số thẩm quyền đang ở Quốc hội, Chính phủ hay bộ, ngành cho Hà Nội và đơn vị trực thuộc. Giao quyền thì phải có “phanh”, phải gắn với điều kiện, trách nhiệm bởi quyền hạn càng cao trách nhiệm càng lớn, cùng với đó phân quyền gắn với điều kiện thực hiện để bảo đảm tính khả thi, gắn với kiểm tra giám sát, bảo đảm kỉ luật kỉ cương. Phân quyền thế nào thì cũng cần bảo đảm đầu tiên, trước nhất là sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng. Phó Bí thư Thành ủy Hà Nội Nguyễn Văn Phong: 3 nhiệm vụ quan trọng để Hà Nội phát triển nhanh, bền vững Xây dựng Luật Thủ đô để Hà Nội phát huy hết tiềm năng, thế mạnh, để thực hiện tốt sứ mệnh, không đơn thuần là Thủ đô hành chính, chính trị mà còn là trung tâm kinh tế lớn về văn hóa, khoa học, giáo dục đào tạo, hội nhập quốc tế. Hà Nội có 3 nhiệm vụ (hoàn thiện Luật Thủ đô (sửa đổi), Quy hoạch Thủ đô và điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội) đang triển khai đồng loạt trong giai đoạn này. Nếu làm tốt sẽ giúp cho Hà Nội có sự phát triển nhanh, bền vững trong giai đoạn trước mắt, trung hạn, dài hạn. Đây là 3 việc quan trọng, có mối liên hệ mật thiết với nhau. Trong quá trình triển khai, cần phải tranh thủ, tận dụng những ý kiến, tâm huyết, nhiệt tình, trách nhiệm của các giới, ngành, đặc biệt là giới trí thức đến từ các học viện, các trường đại học, cao đẳng trên địa bàn Thủ đô. PGS. TS Phạm Thu Hương - Hiệu trưởng trường Đại học Văn hóa Hà Nội: Kết hợp hài hòa giữ gìn bản sắc văn hóa với phát triển kinh tế Thủ đô Là một cơ sở đào tạo về lĩnh vực văn hóa, chúng tôi mong muốn Luật Thủ đô (sửa đổi) lần này sẽ có những quy định về cơ chế, chính sách mang tính đặc thù, “vượt trước” về văn hóa. Điều này là nhằm để mục tiêu “kết hợp hài hòa, nhuần nhuyễn giữa giữ gìn bản sắc văn hóa với phát triển kinh tế, giữa phát triển kinh tế với phát triển văn hóa. Trong đó, văn hóa, con người vừa là mục tiêu, vừa là nền tảng, nguồn lực, động lực để phát triển Thủ đô có thể trở thành hiện thực. Các di sản văn hóa có tiềm năng phát triển công nghiệp văn hoá đều là những di sản có giá trị tiêu biểu (di sản văn hóa thế giới, di tích quốc gia đặc biệt, một số di tích quốc gia). Nếu tập trung đầu tư cho những di sản này, đối tượng được đầu tư sẽ thu hẹp hơn nhiều về số lượng. Điều đó giúp Hà Nội đầu tư có trọng tâm, trọng điểm và thực sự có thể tập trung nguồn lực như dự thảo luật đề ra. Nguyên Phương (ghi)