Đại biểu chỉ ra 5 chiêu trò lách luật trong đấu thầu

Thứ nhất, theo Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Thị Thủy, có tình trạng chia nhỏ các gói thầu để áp dụng hình thức chỉ định thầu. Do yêu cầu của thực tiễn, nhất là với những trường hợp cấp bách hoặc đối với những khoản chi nhỏ, Luật Đấu thầu đã quy định các trường hợp được chỉ định thầu, quy định các hạn mức để được áp dụng chỉ định thầu, loại dưới 100 triệu, dưới 500 triệu và dưới 1 tỷ đồng. Tuy nhiên, tình trạng chia nhỏ các gói thầu để áp dụng hình thức chỉ định thầu diễn ra rất phức tạp trên thực tế và đã được thể hiện trong nhiều kết luận thanh tra, kết luận điều tra các vụ án, vụ việc.

Đại biểu Nguyễn Thị Thủy phát biểu tại Quốc hội

Lấy ví dụ về một trường hợp được nêu nhiều trong thời gian vừa qua liên quan đến một bệnh viện đa khoa của tỉnh, đại biểu Nguyễn Thị Thủy cho biết kết luận thanh tra đã chỉ rõ tổng giá trị hàng hóa mua sắm chỉ hơn 95 tỷ đồng nhưng giám đốc bệnh viện đã ban hành tới 1.165 quyết định chỉ định thầu, với giá trị của mỗi gói thầu đều dưới 100 triệu. Bên cạnh đó, lợi dụng các quy định về chia tách hoặc gộp gói thầu, có những trường hợp chia nhỏ các gói thầu theo kiểu chia phần để mỗi nhà thầu thân hữu trúng một phần. Hoặc có trường hợp gom nhiều gói thầu nhỏ khác nhau lại để tạo thành một gói thầu hết sức phức tạp mà chỉ có một doanh nghiệp cụ thể mới có thể đáp ứng được, để từ đó tránh được những thủ tục đấu thầu thực sự cạnh tranh.

Thủ đoạn thứ hai đại biểu nêu là cài cắm các điều khoản hướng thầu để "cài thầu quen, chèn thầu lạ". Đại biểu cho biết, vừa qua không ít chủ đầu tư đã cố ý cài cắm các điều khoản hướng thầu để hướng tới các nhà thầu thân hữu và loại bỏ sự tham gia của các nhà thầu khác, từ đó biến đấu thầu rộng rãi thành đấu thầu hạn chế. Theo các cơ quan tố tụng cho biết, ngay từ đầu các đối tượng đã có sự "bắt tay ngầm", "đi đêm" để chuyển cho nhau những thiết bị cần bán, thông đồng với nhau về các tiêu chí kỹ thuật và thậm chí còn cùng nhau xây dựng hồ sơ mời thầu.

Thứ ba là chiêu trò thiết lập liên minh "quân xanh, quân đỏ" để “thông thầu”, “vây thầu”. Đại biểu chỉ rõ, tình trạng "quân xanh, quân đỏ'' vẫn là mảng tối trong công tác đấu thầu thời gian vừa qua, đã tạo ra nhiều cuộc thầu nội bộ, thiếu tính cạnh tranh để kiếm lời bất chính.

Có tình trạng một số nhà thầu chuyên đi dự thầu chỉ để… trượt, nhằm lót đường cho một nhà thầu đã định sẵn trúng thầu.

Thực tế còn có tình trạng, với sự tiếp tay của bên mời thầu là chủ đầu tư đã tạo ra cuộc đấu thầu thành một vở kịch với sự tham gia của những "quân xanh, quân đỏ" để rồi sau đó đưa quân đỏ đường đường, chính chính trúng thầu.

Hệ lụy của tình trạng "quân xanh, quân đỏ" này khiến cho dư luận nghi ngại, khiến cho những doanh nghiệp làm ăn chân chính không được cạnh tranh một cách sòng phẳng và mất đi cơ hội đầu tư, kinh doanh, đặc biệt nghiêm trọng đó là mất đi tiền của của Nhà nước và để lại những công trình, dự án kém chất lượng, đại biểu phân tích.

Thủ đoạn thứ tư là tình trạng móc ngoặc với thẩm định giá để nâng khống giá trị gói thầu. Từ các vụ án vừa qua cho thấy, nếu chỉ nhìn vào hồ sơ thì tất cả đều đúng quy trình, chỉ khi đi sâu vào phá án thì mới phát hiện được sự móc ngoặc một cách tinh vi giữa chủ đầu tư, đơn vị tư vấn, đơn vị thẩm định giá và đơn vị trúng thầu đã thổi giá tăng gấp nhiều lần so với giá trị thực thông qua các chứng thư thẩm định. Theo đại biểu, rất nhiều vụ án khác liên quan đến hoạt động đấu thầu thời gian vừa qua đã phải khởi tố, tuyên án phạt tù cả với các thẩm định giá, với vai trò là đồng phạm.

Cuối cùng là tình trạng nhũng nhiễu, tiêu cực khác trong hoạt động đấu thầu. Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp cho rằng tình trạng vi phạm các quy định pháp luật, tình trạng lách các quy định pháp luật như nêu trên đều có thể tiềm ẩn hoặc hướng tới nguy cơ tham nhũng, trục lợi.

Toàn cảnh phiên họp

Nhấn mạnh đấu thầu nếu không được quy định và quản lý một cách chặt chẽ sẽ trở thành mảnh đất màu mỡ cho tham nhũng, trục lợi, đại biểu kiến nghị các cơ quan thanh tra điều tra, truy tố, xét xử hướng hoạt động vào mảng đấu thầu, nhất là đối với những vụ việc dư luận có nhiều phản ánh để kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm các vi phạm.

Đại biểu đề nghị trong quá trình xem xét, sửa đổi Luật Đấu thầu cần rà soát để hoàn thiện và bảo đảm thực hiện chặt chẽ 6 yêu cầu công khai trong đấu thầu, bao gồm công khai về điều kiện được dự thầu; danh sách và năng lực của những nhà thầu; điều kiện được trúng thầu; quá trình chấm thầu; kết quả trúng thầu; kết quả giải quyết khiếu nại, kiến nghị của nhà thầu.

“Công khai được xem là giải pháp của mọi giải pháp”, sẽ rất hữu hiệu để khắc phục tình trạng đi đêm trong đấu thầu vừa qua, đại biểu Nguyễn Thị Thủy khẳng định.