Thảo luận tại Diễn đàn về hoạt động giám sát của Quốc hội với chủ đề "Giám sát của Quốc hội để kiến tạo phát triển", do Uỷ ban Thường vụ Quốc hội tổ chức ngày 6/8, nhiều diễn giả nêu về thực trạng thị trường bất động sản để đề xuất các giải pháp từ hoạt động giám sát của Quốc hội.
Giá đất vượt quá sức chịu đựng của người dân và nền kinh tế
Trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV, lần đầu tiên Quốc hội đã thực hiện chuyên đề giám sát tối cao chuyên đề “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý thị trường bất động sản và phát triển nhà ở xã hội từ năm 2015 đến hết năm 2023”. Qua các cuộc khảo sát thực địa tại nhiều địa phương, làm việc với các bộ, ngành và Chính phủ, Đoàn giám sát đã chỉ ra hàng loạt tồn tại của thị trường. Từ đó, giao cụ thể cho Chính phủ thực hiện nhiều nhóm nhiệm vụ, giải pháp trước mắt và lâu dài để khắc phục.
 |
| Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp bất động sản TP.HCM Lê Hoàng Châu trình bày tại Diễn đàn. |
Đánh giá cao kết quả các hoạt động giám sát của Quốc hội, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp bất động sản TP.Hồ Chí Minh (HCM) Lê Hoàng Châu cho rằng hoạt động giám sát của Quốc hội là “rất cần thiết để thể hiện chức năng lập pháp”. Nhờ giám sát, Quốc hội mới có cơ sở xác định luật pháp có đi vào cuộc sống hay không và việc thực thi của địa phương, bộ ngành có hiệu quả hay chưa.
Đặc biệt, qua giám sát, Quốc hội đã ban hành kịp thời các Nghị quyết xử lý những tồn tại, vướng mắc. Đó là các Nghị quyết 161 năm 2024 về tiếp tục nâng cao hiệu lực, hiệu quả việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý thị trường bất động sản và phát triển nhà ở xã hội”; Nghị quyết 170 xử lý 64 dự án vướng mắc tại TP.HCM, Đà Nẵng và Khánh Hòa; Nghị quyết 171 về thí điểm dự án nhà ở thương mại thông qua thoả thuận về nhận quyền sử dụng đất hoặc đang có quyền sử dụng đất… Và mới đây, tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 201 về thí điểm cơ chế đặc thù phát triển nhà ở xã hội.
“Lần đầu tiên sau khi giám sát tối cao, Quốc hội ban hành nghị quyết xử lý cụ thể những dự án ách tắc, khắc phục khoảng trống pháp luật. Các nghị quyết ban hành từ cuối năm 2022 đến nay rất kịp thời, đi vào cuộc sống mà không cần thêm quy định dưới luật”, ông Lê Hoàng Châu nhận xét.
Tuy nhiên, sau giám sát cần tiếp tục có các hoạt động theo dõi, đánh giá, khắc phục những bất cập của thị trường mà Quốc hội đã chỉ ra. TS Trần Du Lịch, trong bài trình bày tại Diễn đàn đã chỉ ra, quá trình đô thị hoá đã chuyển nhiều đất nông nghiệp thành đất hoang, nhà cửa không được sử dụng. Đặc biệt, thị trường không có đủ nhà cho người thu nhập trung bình và thấp. “Sản phẩm của thị trường bất động sản hiện nay giống như chiếc máy bay chỉ có hạng thương gia, hạng nhất mà không có hạng phổ thông. Đây là bất cập lớn nhất”, vị chuyên gia so sánh. Trong khi đó, giá đất hiện đã tăng cao “vượt quá sức chịu đựng của nền kinh tế và người dân”.
TS Trần Du Lịch trình bày tại Diễn đàn. |
Xác định rõ giá trị pháp lý và chế tài của nghị quyết giám sát
Để hoạt động giám sát mang lại hiệu quả cao hơn, thực chất hơn, TS Trần Du Lịch cho rằng cần đổi mới cách làm. Hoạt động giám sát nên tập trung vào hai hướng. Thứ nhất là “giám sát tại bàn”, tức là chưa cần đến thực địa mà trước hết tổng hợp, phân tích hệ thống chính sách đang điều chỉnh năm loại thị trường then chốt gồm: hàng hóa, tài chính, bất động sản, lao động và khoa học công nghệ. Việc rà soát này có thể thực hiện ngay tại chỗ với sự hỗ trợ của công nghệ AI và các công ty luật để minh bạch hóa, xác định những điểm Nhà nước can thiệp quá sâu hoặc bỏ ngỏ. Đây là hướng giám sát chi phí thấp và hiệu quả cao.
Hướng thứ hai, đó là giám sát thực địa, nhất là đối với tình trạng đô thị hóa gây lãng phí đất đai, nhà cửa xây xong nhưng bỏ hoang, trong khi thiếu nhà ở bình dân. TS Trần Du Lịch kiến nghị giám sát cả quá trình thực hiện chứ không chỉ chờ làm xong mới giám sát. Trong đó, ông đề nghị tập trung vào triển khai Nghị quyết 198 của Quốc hội ở địa phương ngay từ đầu để phát huy hiệu quả. Đồng thời, cũng cần bàn xem cần bổ sung nội dung gì vào Nghị quyết 198 để chính sách đi vào cuộc sống tốt nhất.
Theo TS Phan Đức Hiếu, Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, người trực tiếp tham gia Đoàn giám sát, chỉ ra rằng hoạt động giám sát hiện nay còn gặp nhiều khó khăn. Kết quả giám sát nhiều khi mới chỉ dừng ở những nhận định chung chung, khó xác định rõ nguyên nhân, trách nhiệm của tổ chức, cá nhân do hạn chế về thông tin và phương thức giám sát. Giá trị pháp lý và hiệu lực thi hành của nghị quyết giám sát cũng chưa thực sự rõ ràng, nhiều kiến nghị chỉ mang tính định hướng, chưa thể triển khai ngay.
TS Phan Đức Hiếu, Ủy ban Kinh tế và Tài chính trình bày tham luận tại Diễn đàn. |
Từ kinh nghiệm giám sát thị trường bất động sản và nhà ở xã hội, TS Phan Đức Hiếu kiến nghị cần sửa đổi Luật Hoạt động giám sát để nâng cao hiệu quả giám sát. Cụ thể, bổ sung quy định xác định rõ mục tiêu và nội dung giám sát chuyên đề; làm rõ trách nhiệm của từng thành viên đoàn giám sát nhằm bảo đảm tính độc lập; xác định giá trị pháp lý của nghị quyết giám sát và có chế tài khi nghị quyết không được thực hiện đầy đủ, kịp thời; linh hoạt hơn trong phê duyệt đề cương báo cáo để phù hợp với thực tiễn; đồng thời nâng cao chất lượng thông tin phục vụ giám sát.
Hoạt động giám sát đã tạo ra tác động lan tỏa đến cả Chính phủ và cơ quan quản lý. Từ năm 2021 đến nay, Chính phủ duy trì họp chuyên đề về pháp luật hàng tháng, nhiều điểm nghẽn thể chế được tháo gỡ kịp thời. Tuy nhiên, như các diễn giả nhấn mạnh, để giám sát trở thành công cụ hữu hiệu kiến tạo phát triển, luật pháp cần hoàn thiện, phương thức giám sát phải đổi mới, và nghị quyết giám sát phải đủ sức ràng buộc để biến các kiến nghị thành hành động cụ thể.
