Xuất khẩu hạt điều Việt Nam: Thách thức thuế quan Mỹ và cơ hội từ giá điều thô giảm

Theo Tổng cục Hải quan, trong tháng 5/2025, Việt Nam xuất khẩu 81.116 tấn nhân điều, đạt kim ngạch 550,836 triệu USD, tăng 10,5% về lượng và 11,5% về giá trị so với tháng trước. Lũy kế 5 tháng đầu năm, tổng lượng xuất khẩu hạt điều đạt 276.761 tấn, tương đương 1,884 tỷ USD, giảm 5,3% về lượng nhưng tăng mạnh 19,4% về giá trị so với cùng kỳ năm 2024. Sự tăng trưởng này chủ yếu nhờ giá xuất khẩu tăng, bù đắp cho sự sụt giảm về sản lượng.

Thị trường Mỹ, điểm đến lớn nhất của hạt điều Việt Nam, ghi nhận những diễn biến trái chiều. Trong tháng 5/2025, xuất khẩu sang Mỹ đạt 17.361 tấn, trị giá 117,606 triệu USD, giảm 3,37% về lượng nhưng tăng 22,32% về giá trị so với tháng 5/2024.

Tính chung 5 tháng, lượng xuất khẩu sang Mỹ đạt 59.752 tấn, kim ngạch 406,889 triệu USD, giảm 20,4% về lượng nhưng tăng nhẹ 1,72% về giá trị. Nguyên nhân chính là giá xuất khẩu tăng, giúp bù đắp phần nào cho sự sụt giảm sản lượng. Tuy nhiên, từ sau ngày 2/4/2025, Mỹ áp thuế nhập khẩu 10% đối với hạt điều và một số nông sản Việt Nam, chấm dứt mức thuế 0% trước đó.

Xuất khẩu hạt điều sang Trung Quốc tăng mạnh, trong khi châu Âu có xu hướng giảm nhẹ hoặc đi ngang. Ảnh minh hoạ.

Theo ông Tạ Quang Huyên, Phó Chủ tịch Hiệp hội Điều Việt Nam (Vinacas), mức thuế này là thách thức nhưng chưa gây ảnh hưởng nghiêm trọng. Các nhà nhập khẩu Mỹ vẫn tiếp tục nhận hàng theo hợp đồng đã ký và đồng ý chi trả phần thuế bổ sung. Dù vậy, ông Huyên nhấn mạnh rằng nếu chính sách thuế không ổn định, các nhà nhập khẩu Mỹ có thể dè dặt trong việc đặt hàng dài hạn, ảnh hưởng đến kế hoạch xuất khẩu.

Trong bối cảnh đó, Chính phủ Việt Nam đang tích cực đàm phán để duy trì ưu đãi thuế quan, đặc biệt với các mặt hàng Mỹ không tự sản xuất như hạt điều, cà phê, hồ tiêu. Ông Huyên nhận định rằng mức thuế tối đa Mỹ có thể áp với hạt điều Việt Nam khó vượt quá 10%, do đây là mặt hàng thiết yếu tại Mỹ. Tuy nhiên, nếu đàm phán không đạt kết quả mong muốn, giá xuất khẩu hạt điều có thể phải giảm để bù đắp chi phí thuế, gây áp lực lên lợi nhuận của doanh nghiệp.

Mặc dù thị trường Mỹ gặp khó khăn, xuất khẩu hạt điều sang Trung Quốc lại tăng mạnh, trong khi châu Âu có xu hướng giảm nhẹ hoặc đi ngang. Theo Vinacas, sự sụt giảm lượng xuất khẩu sang Mỹ trong tháng 5/2025 một phần do các nhà nhập khẩu chờ đợi chính sách thuế rõ ràng từ chính quyền Tổng thống Trump. Trong khi đó, lo ngại thuế quan có thể tăng thêm sau ngày 8/7/2025 đã thúc đẩy một số mặt hàng nông sản khác được đặt mua mạnh, nhưng hạt điều lại chưa ghi nhận xu hướng tương tự.

Một điểm sáng cho ngành điều là giá điều thô đang giảm, từ 1.450 USD/tấn xuống còn 1.350 USD/tấn, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp nhập nguyên liệu phục vụ sản xuất, đặc biệt trong giai đoạn chuẩn bị cho các mùa lễ, Tết cuối năm. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp đã ký hợp đồng mua điều thô khi giá còn cao, dẫn đến áp lực chi phí. Dù vậy, nhu cầu tiêu thụ hạt điều thường tăng mạnh vào 6 tháng cuối năm, mang lại kỳ vọng thị trường sẽ khởi sắc.

Năm 2024, Việt Nam xuất khẩu kỷ lục 730.000 tấn hạt điều, đạt kim ngạch 4,37 tỷ USD, tăng 20,2% so với năm 2023. Mỹ là thị trường lớn nhất, chiếm 25–30% tổng kim ngạch, với hơn 130.000 tấn nhập khẩu năm 2023, trị giá trên 700 triệu USD. Với vị thế là nước xuất khẩu hạt điều nhân số 1 thế giới, Việt Nam tiếp tục tận dụng lợi thế chế biến sâu và tiêu chuẩn an toàn thực phẩm để đáp ứng yêu cầu khắt khe của thị trường Mỹ, nơi hạt điều được ưa chuộng nhờ giá trị dinh dưỡng cao.