Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi): Xây dựng bảng giá đất hàng năm sẽ khó khả thi Người dân không chấp nhận thu hồi đất vì lợi ích nhóm Đề xuất Nhà nước thu hồi đất với các dự án đô thị, thương mại quy mô từ 100 ha

Liệt kê 31 trường hợp thu hồi đất theo 3 nhóm

Theo tờ trình về dự án Luật Đất đai (sửa đổi) được báo cáo tại phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) chiều 11/5, dự thảo đã sửa đổi toàn bộ nội dung của Điều 75 về thu hồi đất theo hướng Nhà nước thu hồi đất để thực hiện các dự án phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng; quy định cụ thể các trường hợp thu hồi đất đối với các loại công trình công cộng từng lĩnh vực; thu hồi đất để xây dựng trụ sở cơ quan nhà nước, công trình sự nghiệp và một số trường hợp thật cần thiết khác.

Đồng thời, rà soát làm rõ hơn các trường hợp Nhà nước thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh tại Điều 74; các trường hợp thu hồi đất do vi phạm để phù hợp với quy định của pháp luật có liên quan như Luật Đầu tư, các luật về thuế, làm rõ hành vi của cơ quan quản lý hoặc của người vi phạm tại Điều 77.

Làm rõ tiêu chí để đảm bảo chỉ thu hồi đất khi thật cần thiết

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh trình bày tại phiên họp

Dự thảo Luật cũng bổ sung quy định phân cấp thẩm quyền thu hồi đất cho UBND cấp huyện không phân biệt người sử dụng đất là tổ chức hay cá nhân trừ trường hợp thu hồi đất quốc phòng, an ninh. Việc thu hồi đất ở chỉ được thực hiện sau khi hoàn thành bố trí tái định cư và bổ sung nguyên tắc không được cưỡng chế thu hồi đất nếu chưa bố trí tái định cư, hoặc bố trí tạm cư cho người có đất bị thu hồi tại Điều 84.

Đánh giá về nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho rằng, quy định tại dự thảo Luật đã tiếp thu, có sự thay đổi lớn với nhiều nội dung theo hướng cụ thể hơn. Dự thảo đã liệt kê 31 trường hợp thu hồi đất theo 3 nhóm: thu hồi đất để xây dựng công trình công cộng; thu hồi đất để xây dựng trụ sở cơ quan nhà nước, công trình sự nghiệp; thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng khác.

Tuy nhiên, về cách tiếp cận, đề nghị tiếp tục nghiên cứu để có quy định riêng về tiêu chí, điều kiện thực hiện thu hồi đất và bảo đảm tuân thủ quy định tại khoản 3 Điều 54 Hiến pháp năm 2013, không chỉ yêu cầu xác định các trường hợp thu hồi phải được quy định trong Luật gắn với mục đích quốc phòng, an ninh, phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng mà còn yêu cầu các trường hợp đó phải là trường hợp “thật cần thiết”.

Cân nhắc trường hợp thu hồi đất cho dự án nhà ở thương mại

Về một số vấn đề cụ thể, Ủy ban Kinh tế đề nghị làm rõ tiêu chí về sự cần thiết đối với các trường hợp thu hồi đất để làm công trình văn hóa, thể thao, cơ sở an dưỡng, nghỉ dưỡng, nhà khách của lực lượng vũ trang nhân dân do các công trình này có thể vừa phục vụ cả quốc phòng và dân dụng theo quy định tại Điều 74, dễ dẫn đến thiếu minh bạch về trường hợp thu hồi đất, ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của người dân.

Tại Điều 76 về trường hợp chưa có trong quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất quốc phòng, an ninh nhưng cần thu hồi ngay để thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, an ninh thì Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Bộ trưởng Bộ Công an lấy ý kiến của Bộ Tài nguyên và Môi trường, UBND cấp tỉnh để báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định, Ủy ban Kinh tế đề nghị quy định chặt chẽ hơn, bảo đảm các trường hợp thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh phải phù hợp với các trường hợp quy định tại Điều 74, đồng thời, cần cân nhắc tránh trùng lặp với quy định về trưng dụng đất trong trường hợp thật cần thiết để thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, an ninh.

Làm rõ tiêu chí để đảm bảo chỉ thu hồi đất khi thật cần thiết
Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà tham dự phiên họp.

Về thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng, hiện có một số ý kiến tán thành quy định tại dự thảo Luật. Một số ý kiến khác đề nghị cân nhắc cách quy định theo hướng liệt kê các trường hợp thu hồi đất như dự thảo Luật, chưa bảo đảm tinh thần của Nghị quyết số 18-NQ/TW về việc quy định điều kiện, tiêu chí cụ thể thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng; khó bảo đảm đầy đủ các trường hợp, nhất là các trường hợp có thể phát sinh trong tương lai. Thường trực Ủy ban Kinh tế cơ bản tán thành loại ý kiến thứ hai và báo cáo UBTVQH xem xét, cho ý kiến.

Liên quan đến tiêu chí xác định các trường hợp thu hồi trong các trường hợp thu hồi đất để đấu giá quyền sử dụng đất có cả “dự án nhà ở thương mại”, Ủy ban Kinh tế cho rằng khó xác định có thuộc phạm vi phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng hay không; với quy định như tại dự thảo Luật thì khó triển khai trên thực tế cơ chế thỏa thuận về quyền sử dụng đất để thực hiện các dự án nhà ở thương mại.

Nghiên cứu về quyền sử dụng đất với loại hình bất động sản du lịch

Về các trường hợp cho thuê đất, Ủy ban Kinh tế lưu ý trên thực tế thị trường đã hình thành phân khúc cho các loại bất động sản được sử dụng vào mục đích lưu trú, du lịch trên đất sử dụng có thời hạn với những đặc thù riêng.

Do đó, cần nghiên cứu, có chính sách mang tính tổng thể, thiết lập cơ sở pháp lý ghi nhận loại hình nhà ở, nhà chung cư có thời hạn xây dựng trên đất sử dụng có thời hạn, phân biệt với nhà ở, nhà chung cư xây dựng trên đất ở lâu dài, bảo đảm rõ ràng không chỉ về quyền sở hữu loại hình nhà ở đặc biệt này mà còn về quyền sử dụng đất đối với đất xây dựng loại bất động sản này nhưng phải tuân thủ nguyên tắc không hợp pháp hóa các sai phạm; từ đó, hình thành thị trường cho loại hình bất động sản này vận hành minh bạch, tạo điều kiện cho người dân được lựa chọn sản phẩm nhà ở phù hợp với thu nhập, bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư cũng như của khách hàng, người mua và bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật.

Trong đó, Ủy ban Kinh tế lưu ý cần xử lý vấn đề căn bản là chế độ sử dụng đất đối với đất xây dựng loại hình bất động sản này; đề nghị nghiên cứu quy định về loại hình “đất ở có thời hạn” gắn với chế độ sử dụng đất phù hợp, trong đó, thời hạn sở hữu bất động sản trên đất phải phù hợp với thời hạn và mục đích sử dụng đất.