Đề xuất nới điều kiện IPO, hỗ trợ startup công nghệ tiềm năng lên sàn

Ngày 19/3, Báo Nhân Dân phối hợp cùng Viện Chiến lược phát triển kinh tế số (IDS) tổ chức tọa đàm “Tạo đòn bẩy thị trường vốn để các công ty công nghệ Việt Nam bứt phá trong kỷ nguyên số”.

Tọa đàm tập trung thảo luận về vai trò của thị trường vốn trong việc hỗ trợ sự phát triển và đổi mới cho các công ty công nghệ tại Việt Nam, các xu hướng hiện tại trong đầu tư mạo hiểm và đầu tư tư nhân vào lĩnh vực công nghệ tại Việt Nam và Đông Nam Á, cũng như kỳ vọng của các nhà đầu tư.

Thiếu vốn cùng vướng cơ chế, startup Việt khó thành kỳ lân

Trao đổi tại toạ đàm, các ý kiến đều thống nhất quan điểm trong kỷ nguyên số hóa toàn cầu, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo không chỉ tạo động lực mà còn là chìa khóa để Việt Nam vươn mình phát triển.

Ông Lê Quốc Minh - Tổng Biên tập Báo Nhân Dân cho biết, kinh nghiệm từ các quốc gia phát triển cho thấy, sau thời gian đầu ươm tạo, các doanh nghiệp công nghệ lớn trong nước đều giữ vị trí then chốt trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo.

Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia (Nghị quyết số 57) khẳng định rõ, khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là đột phá ưu tiên hàng đầu trong mô hình tăng trưởng mới của đất nước.

Trao đổi tại toạ đàm, TS. Nguyễn Đức Kiên - Chủ tịch Hội đồng Khoa học Viện IDS, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội nhấn mạnh các mục tiêu tại Nghị quyết số 57, đó là lọt top 3 của ASEAN về năng lực cạnh tranh số và về nghiên cứu, phát triển trí tuệ nhân tạo vào năm 2030; quy mô kinh tế số chiếm 30% GDP. Chúng ta cũng cần đạt được mục tiêu cụ thể là có 10 doanh nghiệp kỳ lân (các công ty định giá hơn 1 tỷ USD) vào năm 2030. Việt Nam mới có 4 kỳ lân tỷ USD, còn thiếu 6 doanh nghiệp, tương ứng cần giúp các doanh nghiệp đạt 6 tỷ USD.

"Quỹ thời gian chúng ta chỉ còn có 6 năm để phân ra các nhiệm vụ phải hoàn thành trong từng năm, để đạt được các mục tiêu cuối cùng" - ông Kiên nhấn mạnh.

Tuy nhiên, để hiện thực hóa mục tiêu này, cần một hệ thống tài chính mạnh mẽ, trong đó thị trường vốn đóng vai trò trung tâm, không chỉ cung cấp nguồn lực tài chính mà còn tạo niềm tin cho nhà đầu tư, giúp phát triển các doanh nghiệp tư nhân nội địa, phát triển trung tâm tài chính quốc tế và góp phần quan trọng vào việc tăng trưởng hai con số.

Tại Việt Nam, dù hệ sinh thái khởi nghiệp đã phát triển mạnh mẽ, số lượng kỳ lân vẫn còn hạn chế do những vướng mắc trong cơ chế hỗ trợ, đặc biệt là việc khơi thông dòng vốn. Tính đến cuối năm 2021, Việt Nam có 4 kỳ lân công nghệ được công nhận: VNG, MoMo, VNLife (VNPay) và Sky Mavis, đưa Việt Nam đứng thứ ba ở Đông Nam Á, sau Singapore và Indonesia.

Nhìn lại bức tranh đầu tư vào startup công nghệ Việt Nam trong 10 năm qua, bà Nguyễn Ngọc Anh - Tổng Giám đốc SSI Asset Management (SSIAM) nhận định, xu hướng huy động vốn của ngành công nghệ tại Việt Nam đang suy giảm, chỉ còn 372 triệu USD, số giao dịch cũng giảm sút. Do đó, chúng ta cần xem xét lý do vì sao vốn đầu tư vào các startup công nghệ không đổ vào Việt Nam.

Nguồn: Quỹ SSIAM.

Cũng theo đại diện quỹ SSIAM, thời điểm đỉnh cao niêm yết chào bán công khai lần đầu (IPO) tại Việt Nam, chúng ta cũng không nhìn thấy các doanh nghiệp công nghệ. Trong tổng số trên 1.600 công ty hiện nay đang được niêm yết và đăng ký giao dịch trên sàn chứng khoán, có nghĩa là chỉ có 16 doanh nghiệp công nghệ, tương ứng tỷ trọng khiêm tốn 1%.

Nêu rõ thế khó trong huy động vốn, TS. Trần Văn - Viện trưởng Viện IDS nhận định, hiện nay Việt Nam có một số công ty công nghệ có tiềm năng cạnh tranh trên trường quốc tế, song các doanh nghiệp này không thể lớn do gặp rào cản về huy động vốn để phát triển quy mô.

Ông Văn phân tích, các doanh nghiệp công nghệ phải đầu tư với một nguồn vốn rất lớn vào hạ tầng và con người, hoạt động nghiên cứu để triển khai. Trong khi đó, huy động từ các nhà đầu tư và các quỹ không đáp ứng được nhu cầu phát triển của startup công nghệ. Hơn nữa, thiếu kênh thoái vốn qua IPO cũng khiến nhà đầu tư chùn bước, nhà đầu tư nước ngoài rất ngại tham gia vào thị trường.

Gỡ cơ chế cho doanh nghiệp công nghệ

Để đưa Việt Nam trở thành trung tâm phát triển công nghiệp công nghệ số, với ít nhất 5 doanh nghiệp công nghệ số đạt tầm cỡ quốc tế đến năm 2030 như Nghị quyết số 57 đặt ra, tọa đàm tập trung gợi mở các vấn đề vướng mắc từ chính thực tiễn, qua đó đề xuất các giải pháp cụ thể và có thể tiến hành được ngay.

Tọa đàm thảo luận về vai trò của thị trường vốn trong việc hỗ trợ sự phát triển và đổi mới cho các công ty công nghệ - Ảnh: Báo Nhân dân.

Theo các ý kiến tại toạ đàm, các quốc gia dẫn đầu về công nghệ như Hoa Kỳ, Trung Quốc hay Singapore đều sở hữu thị trường vốn phát triển, cho phép các startup công nghệ huy động vốn công chúng thông qua IPO, từ đó tạo ra những kỳ lân công nghệ.

Theo Tổng Giám đốc SSIAM, để thúc đẩy tăng trưởng của các doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, cần có những điều chỉnh linh hoạt hơn trong quy định. Theo đó, cần tạo điều kiện cho các doanh nghiệp chưa có lợi nhuận nhưng giàu tiềm năng, tăng trưởng nhanh tiếp cận vốn dễ dàng hơn.

Chia sẻ kinh nghiệm quốc tế, TS. Trần Văn cho biết, tại Mỹ, sàn NASDAQ chấp nhận công ty chưa có lợi nhuận niêm yết nếu có tăng trưởng mạnh. Công ty Amazon IPO năm 1997, song mất nhiều năm công ty mới có lời năm 2001.

Tại Hàn Quốc, sàn KOSDAQ cũng cho phép công ty công nghệ lỗ lũy kế niêm yết nếu có tiềm năng tăng trưởng. Theo đó, Công ty Kakao Games IPO năm 2020 dù chưa có lợi nhuận ổn định.

Trong khu vực Đông Nam Á, Indonesia vận hành Acceleration Board, đây là sàn riêng cho startup chưa có lợi nhuận. Công ty Bukalapak IPO năm 2021 và huy động thành công 1,5 tỷ USD.

NASDAQ và nhiều sàn giao dịch lớn đã cho phép các công ty công nghệ chưa có lợi nhuận nhưng tiềm năng tăng trưởng cao được niêm yết, miễn đáp ứng các tiêu chí về doanh thu, vốn hóa và triển vọng tăng trưởng, giúp thu hút đáng kể vốn đầu tư toàn cầu.

Xuất phát từ thực tế này, chuyên gia của IDS đề xuất giải pháp Việt Nam có thể thực hiện ngay, đó là nghiên cứu các cơ chế, chính sách, quy định pháp luật để startup công nghệ có thể IPO trên thị trường chứng khoán Việt Nam./.