Đây là chủ đề được tập trung trao đổi, thảo luận tại diễn đàn “Làm thế nào để phát triển thị trường cho nông sản sạch”, do Liên minh Nông nghiệp phối hợp với tổ chức Oxfam tại Việt Nam tổ chức ngày 19/9, tại Hà Nội.

Sản xuất nhỏ lẻ, manh mún

Bà Nguyễn Thị Hồng Minh - nguyên Thứ trưởng Bộ Thủy sản, Chủ tịch Hiệp hội Thực phẩm minh bạch cho biết, Việt Nam đã theo đuổi nền nông nghiệp hóa học từ vài chục năm nay, song hệ thống kiểm soát còn kém hiệu quả. Hệ lụy của tình trạng quản lý sử dụng thuốc bảo vệ thực vật kém hiệu quả trong sản xuất nông nghiệp là môi trường đất bị phá hủy, cây trồng kháng thuốc và tình trạng thực phẩm không an toàn tác động trực tiếp đến sức khỏe người tiêu dùng…

Trong bối cảnh đó, đã xuất hiện một số trang trại, doanh nghiệp (DN) lựa chọn con đường canh tác theo phương pháp hữu cơ hoặc canh tác sử dụng hóa chất theo tiêu chuẩn (sản xuất NSS). Tuy nhiên, theo nhiều đánh giá, hiện nay việc phát triển sản xuất NSS vẫn khá èo uột, hạn chế.

Nguyên nhân của thực trạng này, theo bà Minh nằm ở tất cả các khâu từ sản xuất, phân phối đến tiêu thụ. Trước hết, ở khâu sản xuất, mặc dù Chính phủ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã ban hành nhiều chính sách để hỗ trợ phát triển nông nghiệp, trong đó có nông nghiệp hữu cơ. Tuy nhiên, những chính sách còn khá chung chung, chưa có những chính sách khuyến khích, hỗ trợ thật cụ thể.

Đơn cử, các chính sách chỉ đề cập đến việc khuyến khích người nông dân, nhà sản xuất chuyển đổi từ phương pháp canh tác thông thường sang canh tác hữu cơ, song những sự hỗ trợ cụ thể cho nhà sản xuất như thế nào trong quá trình chuyển đổi đó thì lại chưa được đề cập đến nhiều trong các chính sách. Điều này khiến cho đa số người nông dân, nhà sản xuất vẫn phải tự mình loay hoay sản xuất, tìm thị trường tiêu thụ, từ đó chỉ dừng lại ở việc sản xuất với quy mô nhỏ lẻ, manh mún.

nông sản sạch
Các chuyên gia trao đổi, thảo luận tại diễn đàn.

Đối với khâu phân phối, đã xuất hiện những DN bán lẻ rất quan tâm đến việc tìm nguồn NSS an toàn để đưa ra thị trường cung cấp cho NTD. Tuy nhiên, chính việc hạn chế phát triển ở khâu sản xuất khiến nguồn cung NSS còn hạn chế. Thêm vào đó, giá thành sản phẩm NSS khá cao (do chi phí sản xuất NSS cao gấp nhiều lần so với sản xuất thông thường), trong khi thị trường tiêu thụ còn hạn chế khiến nhiều DN chưa mạnh dạn đầu tư vào phân phối sản phẩm NSS.

Về phía NTD, theo bà Từ Thị Tuyết Nhung – chuyên gia nông nghiệp, phần lớn NTD vẫn còn nghi ngại về tính minh bạch của các sản phẩm được giới thiệu là thực phẩm sạch, thực phẩm hữu cơ. “Khi NTD chưa thực sự tin tưởng về tính minh bạch về nguồn gốc của sản phẩm và các kết quả về chứng nhận sản phẩm hữu cơ, sản phẩm sạch… thì họ lại quay lại tiêu thụ những sản phẩm nông sản được trồng theo cách thông thường, bày bán nhiều ở các chợ truyền thống, do giá cả rẻ hơn nhiều so với sản phẩm NSS…” – bà Nhung nhấn mạnh.

Cần những chính sách hỗ trợ cụ thể

Trước thực trạng trên, để đẩy mạnh phát triển sản xuất NSS, theo ông Nguyễn Đức Thành – Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR), Nhà nước, các bộ, ngành chức năng cần gia tăng cơ chế, chính sách hỗ trợ, khuyến khích nông dân, nhà sản xuất tham gia vào sản xuất NSS. Theo đó, những chính sách cần cụ thể, tập trung vào từng trọng điểm hỗ trợ, chứ chính sách không nên khuyến khích chung chung theo kiểu phong trào.

Bên cạnh đó, theo bà Huỳnh Thúy Phương – đại diện hệ thống siêu thị My Market, việc cấp chứng nhận sản phẩm hữu cơ, sản phẩm sạch cần được thực hiện minh bạch hóa hơn, kiểm soát chặt chẽ hơn, tránh tình trạng các đơn vị sản xuất chưa đạt chuẩn mà vẫn được chứng nhận, điều này sẽ gây méo mó thị trường và mất niềm tin của NTD vào sản phẩm hữu cơ có chứng nhận.

Từ góc độ người sản xuất, anh Má A Pho (hộ sản xuất NSS ở Sa Pa, Lào Cai) chia sẻ, những hộ sản xuất NSS mong muốn các cơ quan chức năng hỗ trợ kết nối giữa người sản xuất và nhà phân phối, tiêu thụ.

“Hiện nay, khó khăn lớn nhất của những người sản xuất NSS là không tìm được đầu ra cho sản phẩm. Nếu chúng tôi sản xuất nhiều thì lại sợ không có đơn vị thu mua, còn nếu sản xuất ít thì khi DN cần số lượng lớn chúng tôi lại không thể cung ứng đủ. Do đó, chúng tôi hiện nay chủ yếu sản xuất theo quy mô hộ gia đình, nhỏ lẻ, chứ chưa có sản xuất lớn…” – anh Má A Pho nói./.

Bài và ảnh: Diệu Thiện - Diệu Hoa