Sửa đổi loạt quy định về kế toán, kiểm toán phù hợp mô hình chính quyền 2 cấp

Các nội dung điều chỉnh tập trung vào việc thống nhất phương thức lập, gửi và tổng hợp báo cáo tài chính trong khu vực nhà nước; đồng thời, trao quyền chủ động cho đơn vị dự toán cấp 1 trong việc phân công lập báo cáo tài chính tổng hợp.

Đơn vị dự toán cấp 1 tại địa phương chỉ được tổ chức tối đa một cấp kế toán trung gian

Theo đó, Thông tư số 99/2018/TT-BTC hướng dẫn lập báo cáo tài chính tổng hợp của đơn vị kế toán nhà nước là đơn vị kế toán cấp trên được sửa đổi, bổ sung một số điểm tại Điều 5 và Điều 19.

Cụ thể, các đơn vị dự toán cấp 1 - gồm các bộ, ngành trung ương và các sở, ban, ngành địa phương - được xác định là chủ thể phải lập và nộp báo cáo tài chính tổng hợp cho cơ quan tài chính và Kho bạc Nhà nước. Đáng chú ý, quy định mới cho phép đơn vị dự toán cấp 1 tự quyết định giao nhiệm vụ lập báo cáo tài chính tổng hợp cho các đơn vị kế toán trung gian, phù hợp với mô hình tổ chức và yêu cầu quản lý cụ thể.

Sửa đổi các quy định kế toán, kiểm toán phù hợp mô hình chính quyền 2 cấp. Ảnh minh họa

Việc tổ chức cấp kế toán trung gian cũng được phân biệt rõ. Cụ thể, các đơn vị trung ương có thể tổ chức nhiều cấp kế toán trung gian, nhưng các đơn vị địa phương chỉ được tổ chức tối đa một cấp. Quy định này không chỉ tránh trùng lặp, chồng chéo trong quá trình tổng hợp báo cáo, mà còn phù hợp với thực tế sắp xếp bộ máy hành chính theo hướng tinh gọn.

Một điểm mới khác là việc bỏ quy định về “đơn vị kế toán trung gian” trong Phụ lục 4 của Thông tư số 99/2018/TT-BTC và các cụm từ “đồng cấp” trong một số điều khoản. Điều này cho thấy định hướng đơn giản hóa quy trình báo cáo và tăng tính chủ động cho các đơn vị.

Ngoài ra, đối với các đơn vị dự toán cấp 1 không có đơn vị kế toán trực thuộc, Thông tư mới quy định rõ trách nhiệm lập báo cáo bổ sung thông tin tài chính để phục vụ việc loại trừ giao dịch nội bộ, đảm bảo số liệu chính xác, đầy đủ khi Kho bạc Nhà nước lập báo cáo tài chính nhà nước.

Hoàn thiện chế độ kế toán hành chính, sự nghiệp

Song song với điều chỉnh quy định lập báo cáo tài chính tổng hợp, Bộ Tài chính cũng sửa đổi, bổ sung Thông tư số 24/2024/TT-BTC về chế độ kế toán hành chính, sự nghiệp. Theo đó, khái niệm “đơn vị kế toán hành chính, sự nghiệp” được làm rõ hơn, bao gồm các cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập, tổ chức được ngân sách nhà nước hỗ trợ.

Đặc biệt, thông tư này yêu cầu các đơn vị kế toán phải gửi báo cáo tài chính năm cho cơ quan tài chính và Kho bạc Nhà nước theo phân cấp, thay vì chỉ gửi cho đơn vị kế toán cấp trên như trước đây. Đối với các đơn vị có hoạt động kinh doanh, cung cấp dịch vụ, thông tư cũng bổ sung yêu cầu gửi báo cáo cho cơ quan thuế – đảm bảo minh bạch và đồng bộ trong giám sát tài chính.

Bên cạnh đó, trách nhiệm phối hợp giữa cơ quan tài chính, Kho bạc Nhà nước và đơn vị kế toán được nhấn mạnh, hướng tới hình thành hệ thống dữ liệu tài chính nhất quán, phục vụ quản lý chi tiêu công hiệu quả hơn.

Tăng tính linh hoạt trong kế toán doanh nghiệp nhỏ và vừa

Đối với khu vực doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, Thông tư mới cũng có những sửa đổi quan trọng tại Thông tư số 133/2016/TT-BTC hướng dẫn chế độ kế toán doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Sửa đổi nhiều quy định trong chế độ kế toán doanh nghiệp vừa và nhỏ. Ảnh minh họa

Điểm nổi bật là doanh nghiệp được phép linh hoạt điều chỉnh mẫu biểu chứng từ kế toán, hệ thống tài khoản và báo cáo tài chính để phù hợp với đặc điểm hoạt động của đơn vị. Tuy nhiên, việc sửa đổi phải đảm bảo tuân thủ các quy định của Luật Kế toán, đồng thời doanh nghiệp phải ban hành Quy chế hạch toán kế toán để làm căn cứ triển khai.

Quy chế này phải thể hiện rõ sự cần thiết của các điều chỉnh, đồng thời doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về nội dung sửa đổi. Nếu không ban hành quy chế, doanh nghiệp bắt buộc phải áp dụng nguyên mẫu biểu tại các phụ lục ban hành kèm theo thông tư.

Cách tiếp cận này giúp giảm tải thủ tục hành chính cho doanh nghiệp, đồng thời vẫn giữ được tính minh bạch, chuẩn mực của hệ thống kế toán quốc gia.

Nâng chất hoạt động cập nhật kiến thức kế toán viên

Bên cạnh các quy định về lập báo cáo và chế độ kế toán, Bộ Tài chính cũng sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan đến cập nhật kiến thức cho kế toán viên hành nghề và tổ chức dịch vụ kế toán, theo các Thông tư số 292/2016/TT-BTC, 44/2019/TT-BTC, 39/2020/TT-BTC và 23/2024/TT-BTC.

Nội dung cập nhật kiến thức hàng năm sẽ được yêu cầu đảm bảo “tính cập nhật”, tập trung vào các chính sách mới có tác động trực tiếp đến công việc của kế toán viên. Đồng thời, việc đăng ký tổ chức các lớp cập nhật kiến thức chỉ phải thực hiện thông báo một lần, giúp giảm gánh nặng hành chính cho các đơn vị.

Đặc biệt, để đảm bảo tính minh bạch, Bộ Tài chính sẽ công khai danh sách các đơn vị đủ điều kiện tổ chức cập nhật kiến thức hàng năm trên Cổng thông tin điện tử, từ ngày 1/9 hàng năm.

Hoàn thiện quy định về cập nhật kiến thức cho kiểm toán viên hành nghề

Thông tư mới của Bộ Tài chính cũng sửa đổi, bổ sung một số điều của các thông tư của Bộ trưởng Bộ Tài chính hướng dẫn cập nhật kiến thức hàng năm cho kiểm toán viên đăng ký hành nghề kiểm toán tại các Thông tư số 150/2012/TT-BTC, 56/2015/TT-BTC, 39/2020/TT-BTC và 15/2024/TT-BTC.

Theo đó, 3 chủ thể gồm hội nghề nghiệp, cơ sở đào tạo và doanh nghiệp kiểm toán đều có thể tổ chức lớp cập nhật kiến thức, với điều kiện đáp ứng yêu cầu về chương trình, giảng viên, cơ sở vật chất và không vi phạm quy định trong 3 năm gần nhất. Kiểm toán viên không hành nghề liên tục từ 24 tháng trở lên, khi đăng ký hành nghề trở lại, phải có tối thiểu 80 giờ học trong hai năm gần nhất, bao gồm 40 giờ về pháp luật kế toán - kiểm toán Việt Nam và 8 giờ về đạo đức nghề nghiệp.

Doanh nghiệp kiểm toán muốn tự tổ chức lớp học phải có tối thiểu 20 kiểm toán viên hành nghề, có bộ phận chuyên trách đào tạo, ngân sách cập nhật kiến thức và quy chế đào tạo rõ ràng.

Các đơn vị tổ chức cập nhật kiến thức phải thông báo kế hoạch cho Bộ Tài chính từ 1/7 – 15/7 hàng năm, và công bố thông tin trên trang web của mình trước 15/8 hàng năm.

Bộ Tài chính sẽ công bố danh sách đơn vị đủ điều kiện tổ chức cập nhật trên Cổng thông tin điện tử trước ngày 16/8 hàng năm.

Ngoài ra, quy định mới bổ sung trách nhiệm báo cáo, điểm danh, đánh giá và giải trình của các đơn vị tổ chức, đồng thời thay thế, bãi bỏ một số phụ lục và điều khoản không còn phù hợp trong các thông tư cũ./.