Điều tra dân số và nhà ở giữa kỳ 2024: Để không ai bị bỏ lại phía sau

Đây là thông tin được bà Nguyễn Thị Hương - Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê cung cấp trong cuộc trao đổi với báo chí tại lễ ra quân Điều tra dân số và nhà ở giữa kỳ năm 2024 (Điều tra DSGK 2024) sáng 1/4.

Đại diện các đơn vị tham dự Lễ ra quân Điều tra dân số và nhà ở giữa kỳ năm 2024

PV: Thưa bà, được biết cuộc Điều tra dân số và nhà ở giữa kỳ được tiến hành giữa 2 kỳ Tổng điều tra dân số và nhà ở. Vậy mục đích cuộc điều tra lần này là gì và vì sao phải tiến hành điều tra giữa kỳ, trong khi chúng ta đã có Tổng điều tra Dân số và nhà ở?

Bà Nguyễn Thị Hương: Điều tra dân số và nhà ở giữa kỳ năm 2024 được thực hiện nhằm hai mục đích chính.

Thứ nhất là thu thập thông tin về dân số và nhà ở làm cơ sở để đánh giá tình hình thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội thời kỳ 2021 - 2025; xây dựng chính sách, lập kế hoạch dân số và nhà ở phục vụ lập Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội thời kỳ 2026 - 2030; giám sát thực hiện các Mục tiêu Phát triển bền vững (SDG) của Liên hợp quốc mà Chính phủ Việt Nam đã cam kết.

Thứ hai, cung cấp số liệu về quy mô dân số đến cấp huyện 5 năm sau Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019; làm cơ sở rà soát, hiệu chỉnh số liệu dân số hàng năm giai đoạn 2020 - 2024; cập nhật kho dữ liệu dân số và nhà ở do Tổng cục Thống kê quản lý phục vụ nghiên cứu, phân tích và dự báo quá trình phát triển dân số và nhà ở giữa hai kỳ tổng điều tra trên phạm vi cả nước và từng địa phương; đáp ứng yêu cầu so sánh quốc tế.

Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê Nguyễn Thị Hương phát biểu tại lễ ra quân

PV: Với tính chất, quy mô như vậy thì yêu cầu đặt ra cho cuộc điều tra này là gì, kết quả của cuộc điều tra có ý nghĩa như thế nào đối với xã hội, thưa bà?

Bà Nguyễn Thị Hương: Đây là cuộc điều tra quan trọng, cần đảm bảo các yêu cầu: thực hiện đúng các nội dung quy định trong phương án; bảo mật thông tin thu thập từ các đối tượng điều tra theo quy định của Luật Thống kê; quản lý và sử dụng kinh phí của cuộc điều tra, sử dụng tiết kiệm, hiệu quả; kết quả điều tra phải đáp ứng yêu cầu thông tin liên quan đến dân số của các chỉ tiêu thuộc hệ thống chỉ tiêu thống kê quốc gia, hệ thống chỉ tiêu thống kê cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã; đáp ứng yêu cầu so sánh quốc tế.

Bên cạnh ý nghĩa, mục đích chính cuộc điều tra như tôi đã nói ở trên, do quy mô mẫu đủ lớn, nên từ kết quả cuộc điều tra, chúng ta sẽ thấy được sự chuyển dịch nhân khẩu học ở Việt Nam, xu hướng già hóa dân số, vấn đề lựa chọn giới tính khi sinh, tình trạng sử dụng nhà ở và điều kiện sống của người dân trong thời gian qua, để từ đó có những chính sách, giải pháp giải quyết các xu hướng, vấn đề xã hội đang tồn tại.

PV: Điểm mới trong nội dung điều tra lần này là lần đầu tiên thu thập thông tin của người có quốc tịch nước ngoài đang sinh sống và làm việc trên lãnh thổ Việt Nam. Xin bà cho biết vì sao phải thu thập thông tin về người nước ngoài?

Bà Nguyễn Thị Hương: So với các cuộc điều tra trước về dân số, Điều tra DSGK 2024 có một số điểm mới. Trong đó điểm mới đáng chú ý là người có quốc tịch nước ngoài lần đầu tiên được đưa vào là đối tượng điều tra. Việc bổ sung đối tượng điều tra là người có quốc tịch nước ngoài nhằm bảo đảm các tiêu chuẩn thống kê và khuyến nghị của quốc tế về thống kê dân số, cũng như thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững.

Cũng từ điểm mới là đưa người có quốc tịch nước ngoài vào là đối tượng điều tra, nên ngoài phương pháp thu thập thông tin phỏng vấn trực tiếp như các cuộc điều tra trước đây, Điều tra DSGK 2024 còn kết hợp phương pháp gián tiếp, áp dụng đối với những hộ mà toàn bộ thành viên là người nước ngoài, không giao tiếp được bằng tiếng Việt.

Thêm vào đó, bên cạnh việc sử dụng phiếu điều tra điện tử cài đặt trên thiết bị di động là chính, Điều tra DSGK 2024 còn sử dụng phiếu điều tra in trên giấy để gửi đến hộ kèm Thư gửi hộ đối với những hộ mà toàn bộ thành viên là người nước ngoài, không giao tiếp được bằng tiếng Việt.

Điều tra viên thực hiện thu thập thông tin tại một hộ gia đình ở quận Tây Hồ, Hà Nội

PV: Trong cuộc điều tra này, công tác phối hợp giữa, bộ ngành, địa phương… được thực hiện ra sao, nhất là với Bộ Công an khi họ đã có hệ thống dữ liệu về dân cư?

Bà Nguyễn Thị Hương: Ngay từ khi ngành Thống kê tiến hành xây dựng Phương án điều tra DSGK 2024 cho đến khâu lập bảng kê, tập huấn… đều có sự phối hợp chặt chẽ của các bộ, ngành và địa phương, đặc biệt là Bộ Công an.

Dữ liệu dân cư là tài nguyên quan trọng và là một trong những cơ sở để chuyển đổi số trong cách sống, cách làm việc và phương thức sản xuất dựa trên các công nghệ số. Ngày 6/1/2022, Thủ tướng Chính phủ Phê duyệt Đề án phát triển ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022 - 2025, tầm nhìn đến năm 2030 (Đề án 06) theo Quyết định số 06/QĐ-TTg.

Đề án 06 giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư (Tổng cục Thống kê) thực hiện nhiệm vụ thống kê, phân tích dân số đảm bảo nhanh chóng, chính xác, tiết kiệm chi phí nhà nước. Kết quả cuộc điều tra sẽ góp phần thực hiện nhiệm vụ của Bộ Kế hoạch và Đầu tư (Tổng cục Thống kê) trong Đề án 06.

Bên cạnh đó, Tổng cục Thống kê còn nhận được sự hỗ trợ của nhiều tổ chức quốc tế, đặc biệt là Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA) tại Việt Nam, tổ chức đã luôn đồng hành cùng Tổng cục Thống kê và ngành Thống kê Việt Nam trong suốt gần 50 năm qua.

PV: Để cuộc điều tra lần này thành công như mong đợi, đâu là những yếu tố quyết định, thưa bà?

Bà Nguyễn Thị Hương: Có rất nhiều yếu tố quyết định sự thành công cuộc điều tra. Đó là sự chỉ đạo sát của Chính phủ, Bộ Kế hoạch và Đầu tư; sự quyết liệt chỉ đạo chuyên môn trong toàn ngành Thống kê. Cùng với đó là sự vào cuộc, phối hợp tích cực của bộ, ngành, địa phương; tinh thần trách nhiệm của thành viên Tổ công tác các cấp (trung ương, tỉnh), giám sát viên, điều tra viên và đặc biệt là sự ủng hộ, hợp tác của mọi người dân trong việc cung cấp thông tin chính xác cho điều tra viên.

Trong không khí ra quân Điều tra dân số và nhà ở giữa kỳ, tôi đề nghị các điều tra viên, giám sát viên, thành viên tổ công tác điều tra các cấp (trung ương, tỉnh) phát huy cao tinh thần trách nhiệm trong triển khai thực hiện điều tra DSGK 2024 tại các địa phương trên cả nước.

Tôi cũng mong muốn nhận được sự ủng hộ, hợp tác của nhân dân trong cung cấp thông tin cho các điều tra viên, để chúng ta có được thông tin đầu vào chính xác, từ đó có được bộ dữ liệu liên quan đến dân số và nhà ở, phục vụ sự chỉ đạo, điều hành của Đảng, Nhà nước, các bộ, ngành và chính quyền địa phương các cấp trong giai đoạn mới theo đúng tinh thần “Dữ liệu tốt hơn, cuộc sống tốt hơn” và “Không để ai bị bỏ lại phía sau”.

PV: Xin cảm ơn bà!

Hoàng Yến (ghi)