Thái Nguyên: Đầu tư kinh phí bảo tồn và phát triển vùng chè đặc sản Tân Cương

"Chắp cánh" cho hương chè bay xa

Trải qua bao thăng trầm, đến nay, chè được khẳng định là cây trồng mũi nhọn ở TP. Thái Nguyên. Đặc biệt, vùng chè đặc sản Tân Cương (gồm các xã: Tân Cương, Phúc Xuân, Phúc Trìu, Thịnh Đức, Quyết Thắng và Phúc Hà) hiện có tổng diện tích lên đến trên 1.400 ha, trong đó, gần 1.350 ha đang cho thu hoạch.

Do được chăm sóc, thu hái đúng quy trình kỹ thuật, năng suất chè tăng từ 140 tạ/ha (năm 2015) lên 150,7 tạ/ha vào năm 2021. Theo đó, sản lượng tăng từ 18.000 tấn (năm 2015) lên 20.300 tấn (năm 2021), tương đương số tiền 1.300 tỷ đồng.

Đặc biệt, tháng 9/2017, Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) đã cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý “Tân Cương” cho sản phẩm chè Tân Cương.

Sản phẩm chè Đinh Vương Phẩm-được trao giải đặc biệt tại Cuộc thi Chè đặc sản quốc tế Bắc Mỹ.

Hiện nay, chè Tân Cương được bày bán ở các siêu thị, đại lý, cửa hàng bán lẻ trên cả nước, với giá bán ổn định và luôn cao hơn so với sản phầm của các vùng chè khác.

Qua khảo sát thị trường tại thời điểm cuối năm 2021, chè Tân Cương có giá thấp nhất từ 250.000 đến 350.000 đồng/kg; chè tôm nõn đặc sản từ 400.000 đến 500.000 đồng/kg; chè tôm nõn cao cấp từ 600.000 đồng đến 1,5 triệu đồng/kg; chè đinh cao cấp từ 2,5 đến 3,5 triệu đồng/kg. Năm 2021, giá trị sản xuất trên 1 ha đất trồng chè ở TP. Thái Nguyên ước đạt 800 triệu đồng.

Để nâng cao giá trị sản phẩm chè, các doanh nghiệp, hợp tác xã (HTX) đã chủ động chế biến, cải tiến mẫu mã, đa dạng hóa sản phẩm. Một số cơ sở đã bỏ vốn đầu tư và tạo được sản phẩm riêng biệt, ví như HTX chè Tân Hương có Tâm phúc trà, Bạch Ngọc trà; HTX chè Hảo Đạt có sản phẩm chè tôm nõn; HTX Tân Trà Thái có sản phẩm Nhất đinh trà; HTX chè Thủy Thuật có sản phẩm Lộc đinh trà.

Kết quả lao động sáng tạo của các thế hệ nông dân vùng chè Tân Cương đã nâng được tầm thương hiệu, “chắp cánh” cho hương chè bay xa.

Tiêu biểu, Công ty CP Chè Tân Cương Hoàng Bình có gần 100 sản phẩm khác nhau, trong đó, sản phẩm chè Đinh Vương Phẩm tham dự Cuộc thi Chè đặc sản quốc tế Bắc Mỹ năm 2017 được Ban tổ chức trao giải đặc biệt và hiện có giá bán 3,5 triệu đồng/kg.

Nguồn lợi kinh tế do cây chè mang lại đã làm thay đổi diện mạo của nhiều gia đình tại thành phố Thái Nguyên. Nhiều nông hộ đạt thu nhập hơn 1 tỷ đồng/năm nhờ làm chè, bao tiêu sản phẩm chè, hoặc kinh doanh các dịch vụ cung ứng vật tư phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, thiết bị máy móc phục vụ cho nông dân trong vùng.
Bằng 2 phương pháp chế biến thủ công truyền thống và máy móc hiện đại, nông dân vùng chè Tân Cương đã tạo được các sản phẩm chính là chè xanh và chè xanh cao cấp, với nhiều mẫu mã, chủng loại khác nhau, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng.

Bảo vệ thương hiệu "chỉ dẫn địa lý chè Tân Cương"

Với công sức của chính quyền và người dân bản địa đến nay chè Tân Cương càng nức tiếng trên thương trường. Tuy nhiên vấn đề đặt ra cho chè Tân Cương là bảo vệ được hồn cốt chè Tân Cương, bảo vệ thương hiệu "chỉ dẫn địa lý chè Tân Cương" đã được Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) cấp giấy chứng nhận vào tháng 9 năm 2017.

Đáng lo ngại là chè trung du lá nhỏ - giống chè tạo nên hồn cốt cho thương hiệu chè Tân Cương, Thái Nguyên, đang dần bị thu hẹp. Nguy cơ mất chỉ dẫn địa lý “Tân Cương” còn tiềm ẩn.

Theo số liệu tổng hợp của cơ quan chức năng TP. Thái Nguyên thì vùng chè Tân Cương chỉ có 20% diện tích là chè bản địa (chè trung du lá nhỏ), 80% còn lại là chè lai ngoại.

Để bảo tồn, phát triển giống chè mang hương vị đặc biệt này cần sự chung tay của cả Nhà nước và bà con nông dân trong vùng.

Trước thực tế này, Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Thái Nguyên và chính quyền địa phương đã nỗ lực thực hiện 2 nhiệm vụ: Tuyên truyền cho người dân sử dụng hiệu quả chỉ dẫn địa lý “Tân Cương”, đồng thời triển khai dự án “Bảo tồn và phát triển giống chè trung du nhằm giữ gìn và phát triển chỉ dẫn địa lý Tân Cương cho sản phẩm chè của Thái Nguyên”.

Sau 3 năm (từ tháng 9/2017 đến tháng 9/2020), vùng chè Tân Cương có 3 ha chè trung du lá nhỏ được trồng mới theo dự án trên. Toàn bộ giống chè được dự án tuyển chọn tại 68 hộ trong vùng. Đặc biệt có 7 cây chè giống được Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cấp Giấy chứng nhận cây chè trung du. Hiện nay, toàn bộ diện tích chè trồng mới theo dự án phát triển tốt và đang cho thu hoạch.

Trước nguy cơ đánh mất chỉ dẫn địa lý cho một vùng chè đặc sản, TP. Thái Nguyên đã tiếp tục xây dựng, hoàn thiện Đề án “Bảo tồn và phát triển vùng chè đặc sản Tân Cương giai đoạn 2021-2025” với kinh phí thực hiện hơn 27 tỷ đồng.