Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Phùng Đức Tiến thông tin tại cuộc họp. Ảnh: Khánh Linh
Vượt qua rào cản
Tại cuộc trao đổi với báo chí thông tin quản lý, khai thác, phát triển ngành thủy sản bền vững, sáng ngày 4/11/2019, do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) tổ chức, ông Nguyễn Như Tiệp - Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng nông, lâm sản và thủy sản cho biết, Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ đã chính thức công nhận tương đương hệ thống kiểm soát an toàn thực phẩm (ATTP) cá da trơn của Việt Nam xuất khẩu sang thị trường này.
Đây là kết quả ngành Nông nghiệp đạt được sau hơn 3 năm nỗ lực hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật; tổ chức tuyên truyền, đào tạo, tập huấn cho hàng triệu hộ nông dân về điều kiện bảo đảm vệ sinh, ATTP trong toàn bộ quy trình xuất khẩu cá tra.
Theo Đạo luật Nông nghiệp 2014 (Farm Bill 2014), được cụ thể hóa bằng Chương trình thanh tra cá da trơn (bộ Siluriformes) của Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ ban hành tháng 3/2016 với 18 tháng chuyển tiếp có hiệu lực từ 1/9/2017, để tiếp tục xuất khẩu cá da trơn (chủ yếu là cá tra) vào Hoa Kỳ, Việt Nam phải xây dựng và tổ chức hệ thống kiểm soát ATTP tương đương với Hoa Kỳ về 3 nhóm tiêu chí: hệ thống pháp luật trong kiểm soát chất lượng, ATTP; năng lực thực thi pháp luật của cơ quan thẩm quyền; điều kiện bảo đảm vệ sinh, ATTP trong toàn bộ quá trình từ sản xuất con giống, nuôi trồng, vận chuyển, sơ chế, chế biến, xuất khẩu cá tra vào thị trường này.
Để đáp ứng quy định mới của Hoa Kỳ, Bộ NN&PTNT đã trình Chính phủ ban hành Chương trình hành động ứng phó xuất khẩu cá da trơn sang Hoa Kỳ; tổ chức rà soát hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật; phổ biến, tập huấn cho người dân, doanh nghiệp kết hợp hoàn thiện hồ sơ đăng ký và chủ trì cùng các bộ, ngành đàm phán với phía Hoa Kỳ để công nhận tương đương về hệ thống pháp luật vào tháng 2/2018.
Theo đó, tháng 5/2018, đoàn thanh tra của Cơ quan thanh tra ATTP (FSIS) Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ đã sang đánh giá thực địa và ghi nhận việc thực thi hệ thống kiểm soát ATTP trong sản xuất, chế biến, xuất khẩu cá da trơn và kết luận, Việt Nam hoàn toàn đáp ứng các quy định của Hoa Kỳ.
Tháng 9/2018, FSIS đã công bố dự thảo công nhận hệ thống của Việt Nam để xin ý kiến công chúng. Kết quả ý kiến ủng hộ của công chúng đối với Việt Nam đạt mức cao nhất (80%) so với tỷ lệ ủng hộ dành cho Trung Quốc (57%) và Thái Lan (40%).
Cuối cùng, ngày 31/10/2019, Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ đã chính thức công bố quyết định công nhận tương đương hệ thống kiểm soát ATTP cá da trơn của Việt Nam xuất khẩu sang Hoa Kỳ.
Mở rộng thị trường xuất khẩu
Trước tin vui này, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Phùng Đức Tiến nhấn mạnh, việc Hoa Kỳ công nhận tương đương hệ thống kiểm soát ATTP cá da trơn của Việt Nam xuất khẩu sang nước này là động lực quan trọng thúc đẩy ngành cá tra phát triển bền vững trong thời gian tới.
"Điều này khẳng định năng lực kiểm soát chất lượng, ATTP chuỗi sản xuất, chế biến xuất khẩu cá tra của Việt Nam đã đáp ứng 1 trong những yêu cầu khắt khe nhất, giúp cá tra Việt Nam dễ dàng hơn trong việc tiếp cận và mở rộng thị trường xuất khẩu không chỉ Hoa Kỳ mà còn các thị trường khác. Đồng thời, Việt Nam được bổ sung thêm doanh nghiệp đăng ký xuất khẩu cá tra vào Hoa Kỳ (hiện nay là 13 doanh nghiệp) và quan trọng hơn là tạo niềm tin cho nhà nhập khẩu Hoa Kỳ yên tâm nhập khẩu. Qua đó, giúp gia tăng sản lượng, giá trị xuất khẩu cá tra vào thị trường này trong những tháng cuối năm 2019, góp phần tăng trưởng ngành hàng cá tra. Cùng với đó, đáp ứng yêu cầu công nhận tương đương của Hoa Kỳ sẽ góp phần chuyển mạnh ngành nuôi cá tra từ sản xuất nhỏ lẻ sang sản xuất lớn trên cơ sở kiểm soát có hệ thống từ con giống đến sản phẩm cuối cùng, tạo tiền đề cho sự phát triển bền vững của ngành thủy sản" - ông Phùng Đức Tiến nói.
Cùng với việc chính thức công nhận tương đương hệ thống kiểm soát ATTP cá da trơn của Việt Nam xuất khẩu sang Hoa Kỳ, ngày 11/10/2019, Bộ Thương mại Hoa Kỳ (DOC) cũng đã thông báo quyết định sơ bộ của đợt rà soát thuế chống bán phá giá lần thứ 15 (POR15) cho giai đoạn từ ngày 1/8/2017 đến ngày 31/7/2018 đối với sản phẩm cá tra, cá basa của Việt Nam.
Theo đó, Công ty Vĩnh Hoàn, Công ty Biển Đông duy trì mức thuế là 0 USD/kg; bổ sung 2 doanh nghiệp sẽ được xem xét áp dụng mức thuế là 0 USD/kg dự kiến trong tháng 11/2019 (Công ty CP Thủy sản NTSF và Công ty CP Xuất nhập khẩu Thủy sản Cần Thơ - CASEAMEX). Như vậy, sắp tới có 4 doanh nghiệp Việt Nam được phép xuất khẩu cá tra vào Hoa Kỳ với thuế suất 0 USD/kg, sẽ giúp đẩy mạnh kim ngạch xuất khẩu cá tra vào thị trường này trong những tháng cuối năm 2019.
Nỗ lực giành thị trường
Ông Trần Đình Luân - Tổng cục trưởng Tổng cục Thủy sản cho biết thêm, theo qui định, sau khi công nhận tương đương, Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ tiếp tục giám sát, định kỳ thanh tra lại Hệ thống kiểm soát ATTP chuỗi sản xuất kinh doanh cá tra của Việt Nam.
Do vậy để duy trì việc công nhận và mở rộng xuất khẩu sang Hoa Kỳ và các thị trường khác, chúng ta cần tiếp tục rà soát, hoàn thiện và triển khai hệ thống chính sách pháp luật; tổ chức tốt việc thực thi Chương trình kiểm soát ATTP trong sản xuất kinh doanh cá tra tiêu dùng trong nước và xuất khẩu.
Theo thống kê, hiện Việt Nam có sản lượng cá tra 1,3 triệu tấn, Ấn Độ cũng đã có 650.000 tấn, Bangladesh 450.000 tấn, Indonesia 110.000 tấn. Trung Quốc cũng đã nuôi và thu hoạch 10.000 tấn cá tra ở Hải Nam. Sản phẩm cá tra của các nước này đã tham gia vào thị trường xuất khẩu, mặc dù hiện đang chiếm thị phần nhỏ nhưng việc các quốc gia này đầu tư tăng sản lượng nuôi sẽ là yếu tố cạnh tranh quan trọng đối với các doanh nghiệp Việt Nam. Chính vì vậy, yêu cầu đặt ra là ngành cá tra phải thay đổi theo hướng tích cực cải thiện từ nuôi, chế biến, xuất khẩu và tổ chức sản xuất, chế biến gắn kết chặt chẽ với phát triển thị trường để nâng cao năng lực cạnh tranh, mở rộng thị trường,
Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường cho rằng, ngành cá tra với diện tích nuôi thả khoảng 5.000ha, nhưng kim ngạch xuất khẩu đã đạt 1,8 tỷ USD và còn nhiều tiềm năng, dư địa phát triển. Tuy nhiên, ngành cá tra Việt Nam vẫn còn một số điểm chưa yên tâm, đó là một số khâu còn yếu, liên kết chuỗi giá trị chưa chặt chẽ, tính cạnh tranh chưa cao... Do đó, yêu cầu các địa phương phát triển mặt hàng cá tra cần xem khâu giống là khâu “yết hầu”.
Cùng với đó, phải tăng cường sự liên kết trong sản xuất, tiêu thụ, ứng dụng công nghê tiên tiến, gia tăng giá trị ..., tận dụng tốt lợi thế từ việc Hoa Kỳ công nhận tương đương hệ thống kiểm soát ATTP cá da trơn của Việt Nam xuất khẩu để phát triển, mở rộng thị trường xuất khẩu, góp phần quan trọng vào việc thực hiện đề án tái cơ cấu ngành Nông nghiệp./.
Khánh Linh
